Όταν ο Βρετανός πρωθυπουργός Neville Chamberlain συζητούσε ώρες με τον Hitler, συμπέρανε ότι δεν έδειχνε σημάδια παραφροσύνης αλλά ενθουσιασμό και μάλιστα τον πίστεψε όταν του είπε ο Hitler ότι οι εδαφικές του βλέψεις δεν ξεπερνούν τα όρια της Σουδητίας.
Είναι προφανές ότι πολλές φορές η κρίση μας αποδεικνύεται λανθασμένη. Οι αντιλήψεις μας είναι πιθανό να επηρεάζονται από μεροληψία ή πλάνη. Γι’ αυτό πρέπει πάντα να φιλτράρουμε όλες τις πληροφορίες που συναντάμε καθημερινά και να μην βασιζόμαστε απλά σε μια εντύπωση της στιγμής. Ας δούμε 5 τεχνάσματα με τα οποία είτε ένας απλός άνθρωπος, είτε μια ολόκληρη διαφημιστική καμπάνια προσπαθεί να μας «εξαπατήσει»:
Πίεση χρόνου και Ευκαιρία!
Πρόκειται για κλασικές τεχνικές που χρησιμοποιούνται στις πωλήσεις για να δελεάσουν τους καταναλωτές να αγοράσουν προϊόν ή να προτιμήσουν μια υπηρεσία. Συνήθως όταν τα άτομα βρίσκονται υπό καθεστώς πίεσης, είναι πιο εύκολο να κάνουν και λάθη. Σε αντίθετη περίπτωση όταν έχουν το πλεονέκτημα του χρόνου ή της δυνατότητας να εξετάσουν τα δεδομένα, τότε ίσως πραγματοποιήσουν πιο ορθές επιλογές.
Ένα κλασικό παράδειγμα είναι τα σούπερ μάρκετ με τις προσφορές. Όταν ακούμε για προσφορές τύπου «1+1 δώρο» (πρόκειται δηλαδή για ευκαιρία) αλλά διαρκεί μόνο για λίγες μέρες (πίεση χρόνου), τότε δημιουργείται ένα αίσθημα «επείγοντος» να πάμε να το αγοράσουμε. Είναι αρκετά πιθανό να πρόκειται για πλασματική ανάγκη, αλλά εκείνη την στιγμή μοιάζει πραγματική. Παρόμοιο παράδειγμα είναι και οι αγορές τύπου Black Friday ή Cyber Monday.
Αποπροσανατολισμός
Πόσο πιθανό είναι να μας κλέψουν το πορτοφόλι όταν είμαστε απασχολημένοι με κάτι άλλο; Για παράδειγμα όταν ακούμε μουσική στο μετρό ή όταν παρακολουθούμε μια συναυλία! Ο αποπροσανατολισμός είναι μια παλιά τακτική και πολλές φορές έχει μεγάλη επιτυχία στην επίτευξη του σκοπού του. Όταν τα άτομα εστιάζουν την προσοχή τους σε κάτι άλλο, είναι ευκολότερο να τους «κοροϊδέψουν».
Κλασικό παράδειγμα ήταν οι «κακές» ειδήσεις που αρκετές φορές τις παρουσίαζαν τις Παρασκευές ή σε διακοπές, δηλαδή μέρες που ο κόσμος είναι πιο χαλαρός ή δεν δίνει ιδιαίτερη σημασία.
Κοινωνική συμμόρφωση και «Κοινωνική απόδειξη»
Με τον όρο κοινωνική συμμόρφωση συνήθως αναφερόμαστε στην αντίδραση των ατόμων όταν παρατηρούν σήματα, ανθρώπους σε εξουσία, ένστολους κ.λπ. Για παράδειγμα όταν βλέπεις κάποιο ασθενοφόρο με σειρήνα, η λογική και ο νόμος λένε να του παραχωρήσουμε προτεραιότητα (χωρίς να γνωρίζουμε αν όντως υπάρχει έκτακτη ανάγκη). Αντίστοιχα όταν παρατηρείς ένα περιπολικό σε δρόμο ταχείας κυκλοφορίας και έχεις αυξημένη ταχύτητα πάνω από το όριο, ίσως αναγκαστείς να την μειώσεις! Ωστόσο πόσες είναι οι περιπτώσεις που κάποιοι προσποιούνται ένστολους ή άτομα εξουσίας αλλά στην τελική πρόκειται για απάτη;
Εδώ ταιριάζει το παράδειγμα του Bernie Madoff που είχε την εικόνα ενός ικανού και αξιόπιστου επενδυτή. Όμως σχεδόν κανείς δεν θέλησε πραγματικά να μάθει τα μυστικά της ασυνήθιστης επιτυχίας του. Το αποτέλεσμα ήταν να πραγματοποιήσει το μεγαλύτερο σχήμα Ponzi στην ιστορία.
Η κοινωνική απόδειξη ορίζεται ως κάποια ένδειξη, ένα σημάδι από τα άλλα άτομα για το πώς να συμπεριφερθούμε και εμείς οι υπόλοιποι. Ένα επίκαιρο παράδειγμα είναι τα like στο Facebook ή οι followers στο Instagram κ.λπ. Όταν βλέπουμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ότι «κάτι» το ακολουθούν πολλοί, τότε είναι πιθανό να το ακολουθήσουμε και εμείς, ακολουθώντας με αυτό τον τρόπο την μάζα.
Παρατηρούμε ότι απλά πράγματα της καθημερινότητας μπορεί στην τελική να κρύβουν «παγίδες» με σκοπό να μας αποπροσανατολίσουν. Πόσες φορές έχετε πέσει στην παγίδα;
