Η «μαλθουσιανή καταστροφή»

Ο Thomas Robert Malthus γεννήθηκε το 1766 και ήταν Άγγλος κληρικός. Ασχολήθηκε με την πολιτική οικονομία και τη δημογραφία σε μια εποχή που κυριαρχούσαν οι απόψεις του Adam Smith καθώς και της δημιουργίας των «φτωχών εργαζομένων», δηλαδή εκείνων που δεν μπορούσαν να ζήσουν αξιοπρεπώς. Τις τελευταίες δεκαετίες πριν το 1800 συνέβη μια σημαντική αύξηση του πληθυσμού, κάτι που προκάλεσε αύξηση της φτώχειας. Κάπου εκεί εμφανίζεται και ο Malthus με μια κάπως «ακραία» για την εποχή μας άποψη.

Στο βιβλίο του το 1798 An Essay on the Principle of Population (Δοκίμιο για την αρχή του πληθυσμού) διατυπώνει μια ενδιαφέρουσα θεωρία για τον πληθυσμό και τους διαθέσιμους πόρους (τρόφιμα). Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον Malthus ο πληθυσμός των ανθρώπων έχει την τάση να αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο, ενώ τα τρόφιμα με αριθμητική πρόοδο. Με απλά λόγια, ο πληθυσμός αυξάνεται πολύ ταχύτερα σε σχέση με τα τρόφιμα. Πρακτικά, ένα τέτοιο φαινόμενο οδηγεί σε έλλειψη τροφίμων, καθώς δεν μπορεί να συντηρηθεί ο πληθυσμός με τα διαθέσιμα τρόφιμα.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον της παραπάνω θεωρίας που ονομάστηκε και «μαλθουσιανισμός» είχε η λύση που πρότεινε ο Malthus. Η λύση ήταν κάποιοι τρόποι ελέγχου του πληθυσμού οι οποίοι θα οδηγούσαν τον πληθυσμό σε πιο βιώσιμο επίπεδο και έτσι ονομάστηκε «μαλθουσιανή καταστροφή». Οι βασικοί τρόποι ελέγχου του πληθυσμού ήταν δύο. Ο πρώτος ήταν ο προληπτικός, δηλαδή πρότεινε τη μείωση του ρυθμού των γεννήσεων και ο δεύτερος ήταν ο θετικός ή φυσικός, δηλαδή αύξηση του αριθμού των θανάτων. Οι δύο αυτοί τρόποι ελέγχου πληθυσμού περιλάμβαναν «λύσεις» όπως πόλεμος, φυσική καταστροφή, παιδοκτονία, αντισύλληψη, πορνεία. Στην επόμενη έκδοση του βιβλίου του προστέθηκε ο ηθικός περιορισμός, δηλαδή η αναβολή των γάμων, για να μειωθεί η σεξουαλική ικανοποίηση.

Ο Malthus θεωρούσε ότι σε μια περίοδο αφθονίας των πόρων ο πληθυσμός θα μπορούσε να διπλασιαστεί σε 25 χρόνια. Όπως διαπιστώνουμε είχε την πεποίθηση ότι η καλλιέργεια της γης δεν μπορούσε να συντηρήσει τον πληθυσμό, αφού δε θα έφτανε η παραγωγή σε τόσο υψηλά επίπεδα. Οι δυσοίωνες προβλέψεις του Malthus δεν επιβεβαιώθηκαν και έχει ασκηθεί κριτική στο έργο του, καθώς στη Δυτική Ευρώπη σημειώθηκε αύξηση του πληθυσμού, αλλά αντίστοιχα και σημαντική αύξηση των τροφίμων λόγω της τεχνολογικής προόδου.

Πηγές:

https://www.intelligenteconomist.com/malthusian-theory/

https://en.wikipedia.org/wiki/Thomas_Robert_Malthus#An_Essay_on_the_Principle_of_Population

Backhouse, E. R. (2009), Η εξέλιξη της οικονομικής σκέψης-Από την Αρχαία Ελλάδα μέχρι σήμερα, Εκδόσεις Κριτική.

Επιμέλεια άρθρου: Ευγενία Κελαράκου

Πτυχιούχος οικονομικών επιστημών στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών οικονομικών σπουδών. Έχω ασχοληθεί με την εκπαίδευση. Βασική μου επιδίωξη, είναι να παρουσιάσω ενδιαφέροντα άρθρα οικονομικού (κυρίως) περιεχομένου, ώστε να γίνονται από όλους κατανοητά.