Πολλοί αναρωτιούνται τι κάνει πια ο εκπαιδευτικός; Ορισμένοι θεωρούν ότι είναι ένα “ευνοϊκό” επάγγελμα επικεντρώνοντας την οπτική τους μόνο στις διακοπές και στον μισθό. Είναι όμως έτσι; Ποιος είναι τελικά ο ρόλος του εκπαιδευτικού, τι κάνει δηλαδή εκτός από το αναμενόμενο; Ας δούμε μια σφαιρική εικόνα του ρόλου του.
Ο εκπαιδευτικός αποτελεί μέρος της τάξης και του κοινωνικού συνόλου που το απαρτίζει. Στον κλάδο της Παιδαγωγικής έχουν εκφραστεί διάφορες θεωρίες για τα χαρακτηριστικά, τον ρόλο και την προσωπικότητα του εκπαιδευτικού. Αυτό που γίνεται αντιληπτό είναι ότι θα πρέπει να έχει μια σφαιρική προσωπικότητα, που θα διακρίνεται για τις παιδαγωγικές του ικανότητες και θα αγαπά πραγματικά τους μαθητές του. Παράλληλα, επειδή ο εκπαιδευτικός κατέχει εμπειρία και γνώση, θα πρέπει να τις προσφέρει αυτούσιες στους μαθητές του μαζί με αιώνιες αξίες.
Εν αντιθέσει με παλαιότερες εποχές, ο ρόλος του εκπαιδευτικού σήμερα είναι πολύ πιο σύνθετος. Ο συγκερασμός των πολιτισμών και πρωτίστως το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης, οι οικονομικοί πρόσφυγες, οι διαρκείς τεχνολογικές και επιστημονικές επαναστάσεις, οι ριζοσπαστικές παραγωγικές ανακατατάξεις επηρεάζουν αποφασιστικά το παιδαγωγικό παιχνίδι και φυσικά την εικόνα του εκπαιδευτικού. Σήμερα δεν είναι μοναδική, κύρια ευθύνη του εκπαιδευτικού η μετάδοση γνώσεων και η ανάπτυξη κάποιων βασικών δεξιοτήτων στους μαθητές.
Πρέπει: α) Να μάθει τον μαθητή να ξεχωρίζει την γνώση από την πληροφόρηση και να προάγει τις γνώσεις που συνορεύουν με τους δύσβατους τόπους της σοφίας και της αρετής. β) Να μάθει τον μαθητή να μαθαίνει και μόνος του. γ) Να οργανώνει την εξωσχολική γνώση. δ) Να αναπτύξει την πολιτισμική όψη του σχολείου και όχι μόνο.
Ο εκπαιδευτικός πρέπει να μιλήσει για όλα τα ζητήματα, γιατί από τα μορφωτικά εφόδια που παρέχει στους μαθητές, θα κριθεί το αν ο αυριανός πολίτης θα μπορεί να γευθεί όλα τα αγαθά του πολιτισμού και να συμμετέχει στις κοινωνικές εξελίξεις. Επομένως, η ενδυνάμωση του παιδαγωγικού ρόλου του εκπαιδευτικού είναι καθοριστική. Απαιτείται προς τούτο η ανάπτυξη της επαγγελματικής συνείδησης και υπευθυνότητας των εκπαιδευτικών.
Οι περισσότεροι ρόλοι στα επαγγέλματα που ασκούν οι άνθρωποι είναι, κατά κάποιο τρόπο, προσδιορισμένοι με σαφήνεια, αναφορικά με το επίπεδο της καθημερινής τάξης. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού όμως διακρίνεται από μια ασάφεια και πολυπλοκότητα στον προσδιορισμό και την μορφή της υλοποίησής του. Αυτό από την μια οφείλεται στο διευρυμένο και σημαντικό ρόλο που παίζει το σχολείο στις κοινωνίες και από την άλλη, στο γενικό πλαίσιο του ρόλου που μετασχηματίζεται (υλοποιείται) στις επιμέρους διαστάσεις του. Επιπλέον, ο ρόλος του εκπαιδευτικού εμφανίζει μια δυσχέρεια στην εφαρμογή του το οποίο οφείλεται στην πολυμορφία του, αλλά ακόμη και στην αντιφατικότητα που παρουσιάζουν οι προσδοκίες των φορέων (ομάδων) επιρροής, κάτι για το οποίο δεν είναι υπαίτιος ο εκπαιδευτικός.
Παρόλα αυτά, η μορφή που μπορεί να πάρει ο ρόλος ενός εκπαιδευτικού εξαρτάται από τον προσωπικό τρόπο με τον οποίο ο ίδιος ο εκπαιδευτικός ορίζει, ερμηνεύει και επιτελεί τον ρόλο του. Σαφώς σχετίζεται και με την υπάρχουσα πραγματικότητα στην οποία συμπυκνώνονται οι απαιτήσεις και οι προσδοκίες των διάφορων κοινωνικών ομάδων.
Επομένως, ο ρόλος του εκπαιδευτικού αποτελεί αποτέλεσμα της συνάρτησης και της αλληλεπίδρασης μιας σειράς από ορισμένους παράγοντες εκ των οποίων σημαντικότεροι μπορεί να θεωρηθούν: α) Οι κοινωνικές προσδοκίες με τις οποίες συνδέουν τον ρόλο του οι διάφορες κοινωνικές ομάδες, δηλαδή οι μαθητές, οι γονείς, οι συνάδελφοι, η σχολική διοίκηση, η κοινή γνώμη κ.λπ. Και οι οποίες είτε δεν εμφανίζονται με την ίδια μορφή στις διάφορες περιόδους είτε διαφοροποιούνται από ομάδα σε ομάδα ή ακόμη και στα ίδια τα μέλη της ομάδας. β) Η σχολική πραγματικότητα, δηλαδή οι περιστάσεις λειτουργίας του σχολείου. γ) Η επαγγελματική κατάρτιση και γενικά η κοινωνικοποίηση του εκπαιδευτικού, που καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την ερμηνεία που δίνει στον ρόλο του.
Αυτό το οποίο πρέπει να συνειδητοποιήσουμε είναι ότι ο ρόλος του εκπαιδευτικού δεν μετριέται ούτε με ώρες διδασκαλίας ούτε με μισθό ούτε προσδιορίζεται. Ο εκπαιδευτικός “κουβαλά” τον ρόλο του και εντός και εκτός σχολείου και είναι πάντα σε ετοιμότητα προκειμένου να διαμορφώσει σωστούς πολίτες και ανθρώπους.
Πηγές:
Dimakos, I. (2006). The attitudes of Greek Teachers and Trainee Teachers Towards the Development of School Psychological and Counselling Services, School Psychology International, 27, 415.
Καράμηνας, Ι., 2001. Ο ρόλος του δασκάλου στην Κοινωνία της Πληροφορίας. Τα Εκπαιδευτικά, τ. 59-60. Αθήνα.
Κρύβας, Σ.(1995), Παιδαγωγική επιστήμη: Βασική θεματική, Αθήνα: Gutenberg.
Παπάς, Α. Ε., Οικονόμου, Γ. & Σκαλιάπας, Γ. (1997). Το Προφίλ του Δασκάλου: Παιδαγωγική και Διδακτική Έρευνα στα Βιβλία “Η Γλώσσα Μου” – Ανθολόγια του Δημοτικού Σχολείου. Αθήνα: (αυτοέκδοση).
