«Το προνόμιο μιας ζωής είναι να είσαι ο εαυτός σου»
Joseph Campbell
Στις αρχές του 20ού αιώνα, ενώ μελετούσε την παγκόσμια μυθολογία, ο Joseph Campbell ανακάλυψε ένα μοτίβο κρυμμένο σε κάθε ιστορία που ειπώθηκε και το ονόμασε «το ταξίδι του ήρωα». Ένα μαγικό ταξίδι μέσα από την ανθρώπινη ψυχή και στην πιο σημαντική διδασκαλία από όλα όσα έχει πει ο Joseph Campbell: «Ακολουθήστε την ευδαιμονία σας».
Μάθετε για το σημαντικότερο ταξίδι του απόλυτου ήρωα: το ταξίδι της αυτοανακάλυψης.
Καθώς σκοτώνετε δράκους και ανακαλύπτετε θησαυρούς, ίσως να διαπιστώσετε ότι το ιερό δισκοπότηρο που αναζητάτε είναι πιο κοντά από ό,τι νομίζετε. Στο ταξίδι του Ήρωα, η ιστορία σου είναι η ιστορία μου.
Σκηνοθέτες όπως ο John Boorman, ο George Miller, ο Steven Spielbergh, ο George Lucas και ο Francis Coppola οφείλουν τις επιτυχίες τους στο αιώνιο μοτίβο το οποίο ο Joseph Campbell προσδιορίζει στο βιβλίο του. Οι ιδέες είναι ένα εξαιρετικό σύνολο αναλυτικών εργαλείων. Με αυτά μπορείτε να συνθέσετε μια ιστορία για να ανταποκριθείτε σε οποιαδήποτε κατάσταση, μια ιστορία που θα είναι δραματική, διασκεδαστική και ψυχολογικά αληθινή.
Με αυτά μπορείτε να καθορίσετε πάντα το τι θα συμβεί σε μια ιστορία και μπορείτε να βρείτε μια καλύτερη λύση σχεδόν για οποιοδήποτε πρόβλημα ιστορίας εξετάζοντας το σχέδιο που περιγράφεται στο βιβλίο. Δεν υπάρχει τίποτα νέο στο βιβλίο. Οι ιδέες σε αυτό είναι παλαιότερες και αρχαιότερες από τις Πυραμίδες, το Στόουνχεντζ, παλαιότερες από την αρχαιότερη ζωγραφική σπηλαίου. Η συμβολή του Campbell ήταν να συγκεντρωθούν οι ιδέες, να αναγνωριστούν, να λεκτικοποιηθούν και να ονομαστούν. Το μοτίβο αυτό βρίσκεται πίσω από κάθε ιστορία που έχει ειπωθεί ποτέ. Ο Κάμπελ έγραψε για μύθους. Αυτή ήταν η ευδαιμονία του.
Αυτό που ανακάλυψε στη μελέτη του για τους παγκόσμιους μύθους είναι ότι ΟΛΟΙ ΕΧΟΥΝ ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ, η οποία μεταφέρεται σε άπειρες παραλλαγές. Είναι η μία και μοναδική ιστορία που βρίσκεται μέσα σε όλες τις ιστορίες όλων των ανθρώπων, όλων των εποχών, όλων των ιστοριών, όλων των μύθων.
Αν έχετε δει τις ταινίες STAR WARS, MATRIX, Τιτανικός και η Αλίκη στην Χώρα των Θαυμάτων, σίγουρα θα έχετε αισθανθεί ότι έχετε βρεθεί στη θέση των πρωταγωνιστών, ότι σας αγγίζει η ιστορία τους. Ίσως να έχετε παρατηρήσει τα βασικά συστατικά που συνθέτουν μια δυνατή ιστορία που αντέχει στον χρόνο:
Ο Ήρωας βρίσκεται αποκομμένος από τον υπόλοιπο κόσμο, δεν ταιριάζει με τους άλλους.
Ο Ήρωας μπαίνει σε μια διαδικασίας μύησης με στόχο να αναπτύξει καινούριες δυνάμεις περνώντας από διάφορα εμπόδια.
Ο Ήρωας επιστρέφει σπίτι για να ολοκληρώσει το ταξίδι του σοφότερος.
Σας θυμίζει κάτι; Ναι, έτσι είναι και η δική σας ιστορία και εάν δεν έχει ειπωθεί ακόμη, σίγουρα στο μέλλον θα σας αποκαλυφθεί.
Ο Campbell ήταν μαθητής του Ελβετού ψυχολόγου Carl Jung και οι ιδέες στο «Ο Ήρωας με τα Χίλια Πρόσωπα» συχνά περιγράφονται ως γιουνγκιανές. Το βιβλίο βασίζεται στην ιδέα του Jung για τα «Αρχέτυπα» επαναλαμβάνοντας συνεχώς χαρακτήρες που εμφανίζονται στα όνειρα όλων των ανθρώπων και στους μύθους όλων των πολιτισμών. Ο Jung πίστευε ότι αυτά τα αρχέτυπα είναι αντανακλάσεις του ανθρώπινου νου – ότι τα μυαλά μας χωρίζονται σε αυτούς τους χαρακτήρες για να παίξουμε το δράμα της ζωής μας.
Οι επαναλαμβανόμενοι χαρακτήρες του μύθου του ήρωα, όπως ο νεαρός ήρωας, ο σοφός γέρος, το σχήμα που αλλάζει, η γυναίκα και η σκιερή νέμεση, είναι πανομοιότυπα με τα αρχέτυπα του ανθρώπινου νου, όπως εμφανίζονται στα όνειρα. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο οι μύθοι και οι ιστορίες που βασίζονται στο μυθολογικό μοντέλο, έχουν πάντα ψυχολογική αλήθεια.
Τέτοιες ιστορίες είναι αληθινά μοντέλα της λειτουργίας του ανθρώπινου νου, αληθινοί χάρτες της ψυχής. Είναι ψυχολογικά έγκυροι και ρεαλιστικοί ακόμη και όταν απεικονίζουν φανταστικές, αδύνατες και εξωπραγματικές καταστάσεις. Αυτό αντιπροσωπεύει την καθολική δύναμη τέτοιων ιστοριών. Ιστορίες βασισμένες στο μοντέλο του «Ήρωα με τα χίλια πρόσωπα» έχουν μια ελκυστικότητα που μπορεί να γίνει αισθητή από όλους, γιατί προέρχονται από την καθολική πηγή στο συλλογικό ασυνείδητο και επειδή αντανακλούν καθολικές ανησυχίες. Ερωτήσεις όπως «Γιατί γεννήθηκα;» «Τι συμβαίνει όταν πεθάνω;» «Πώς μπορώ να ξεπεράσω στη ζωή μου τα προβλήματα και να είμαι ευτυχισμένος;»
Μέσα στο αξιοσημείωτο, στο αναπάντεχο είναι που βρίσκουμε το μεγαλείο μας.
Ο Μύθος μάς διδάσκει ότι μόνο όταν πάμε πέρα από τα όρια των δυνατοτήτων μας μαθαίνουμε την ψυχή μας. Είναι μια μεταφορά για την διαδικασία μεταμόρφωσης. Είναι η αναζήτηση για τον Παράδεισο επί της γης. Αναγνωρίζοντας κάποια ή όλα από τα Αρχέτυπα σε εμάς, μπορούμε να ζητήσουμε την ενσωμάτωσή τους μέσα μας, ώστε να αποκτήσουμε και εμείς τη δύναμη και τη σοφία που κατέχουν. Όταν το κάνετε αυτό, μην εκπλαγείτε εάν δείτε τη ζωή σας να αλλάζει.
Γεννηθήκαμε με αγάπη αλλά μεγαλώσαμε με φόβο
Η αγάπη είναι εκ γενετής δύναμή μας, ενώ ο φόβος είναι επίκτητος. Όλα τα πρέπει, οι κανόνες, οι σκάλες που πρέπει να ανέβουμε, τα πράγματα που εγκαταλείπουμε ή θυσιάζουμε για να ακολουθήσουμε κανόνες και μονοπάτια άλλων είναι και αυτά που μας φέρνουν στην αρχή του ταξιδιού του δικού μας Ήρωα.
Το παλιό πρέπει να φύγει για να κάνει χώρο στο καινούριο. Η απόδειξη βρίσκεται στο ότι ο άνθρωπος μπορεί να ξεπεράσει και να αντέξει σχεδόν τα πάντα, όπως είπε και ο Victor Frankl, αλλά ο καθένας μας με διαφορετικό τρόπο. Αυτό συμβαίνει γιατί έχουμε έρθει εδώ για να ανακαλύψουμε το δικό μας μοναδικό μονοπάτι. Αν ακολουθήσουμε τον εύκολο δρόμο, δε θα κερδίσουμε τις δυνάμεις και τα δώρα της πρόκλησης. Θα είμαστε απλοί παρατηρητές μιας ζωής που συμβαίνει για εμάς και όχι μέσα από εμάς. Το δικό μας μοναδικό μονοπάτι είναι αυτό που χαράζει το χαρακτήρα, τις αξίες και τις δυνάμεις τόσο βαθιά μέσα μας και μας κάνει μοναδικούς. Τότε ό,τι και να δημιουργήσουμε θα φέρνει τη δική μας σφραγίδα.
Οι άλλοι γύρω μας μπορεί να αναρωτιούνται γιατί θέλουμε να πάμε από άλλο δρόμο και όχι από αυτόν που μας συμβουλεύουν, η δική μας ψυχή όμως γνωρίζει που κρύβεται η ευδαιμονία μας. Ευδαιμονία δεν είναι απόλαυση, δεν έχει να κάνει με εξωτερικά ερεθίσματα και απολαβές. Είναι μία εσωτερική κατάσταση χαράς και γαλήνης που προκύπτει όταν κάνουμε αυτό για το οποίο έχουμε γεννηθεί. Ζούμε σε μία εποχή μαζικής ύπνωσης, μας τα δίνουν όλα έτοιμα, μας εκπαιδεύουν έτσι, ώστε να μην αναζητάμε τη δική μας αλήθεια.
Πώς να βρείτε την ευδαιμονία σας
Βρείτε τι σας αρέσει να κάνετε τόσο πολύ που, όταν το κάνετε, χάνετε την αίσθηση του χρόνου και κάντε περισσότερο από αυτό. Τι σας ξεχώριζε από τα άλλα παιδιά όταν ήσασταν μικροί; Πηγαίνετε πίσω και βρείτε το!
Όλοι μας έχουμε κάποιο ταλέντο, ακόμη και αν δεν το έχουμε ανακαλύψει ακόμη. Σε πολλούς από εμάς η συμβατική εκπαίδευση που λάβαμε ή το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώσαμε δε βοήθησαν στο να το αναδείξει. Αυτό το ταλέντο είναι αυτό που αν καλλιεργήσουμε, θα μπορέσουμε να μοιραστούμε και να προσφέρουμε στην ανθρωπότητα. Το μόνο που μας εμποδίζει είναι ο φόβος. Ο φόβος για το τι θα πουν οι άλλοι, ο φόβος της αποτυχίας, ο φόβος του άγνωστου.
Όταν όμως αντιμετωπίσουμε τους φόβους μας, τότε θα δούμε πως πίσω από τη μάσκα του φόβου κρύβεται το εγώ μας. Όταν υποφέρουμε είναι επειδή ακούμε τι μας λέει το εγώ μας, μέσα από σκεπτομορφές. Τότε ο φόβος κάνει τα πάντα τοξικά: την αντίληψή μας, την προοπτική μας, τις δυνατότητές μας, το σώμα μας.
Αυτό που μπορεί να μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε τους φόβους μας είναι το Κουράγιο.
Το Κουράγιο δεν είναι η έλλειψη του φόβου. Είναι ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε ό,τι μας φοβίζει. Δείχνω κουράγιο όταν ξέρω τι πρέπει να κάνω και το κάνω ανεξάρτητα από το πόσο με φοβίζει. Η έλλειψη του κουράγιου είναι όταν ξέρω τι πρέπει να κάνω, αλλά δεν το κάνω. Το κουράγιο είναι αυτό που μας βοηθάει να σηκωθούμε όταν έχουμε πέσει και να ξαναδοκιμάσουμε. Είναι η εξερεύνηση του άγνωστου και η προσπάθεια.
Δείτε το σαν ένα μυ που τον γυμνάζουμε, όπως γυμνάζουμε το σώμα μας. Ένα βήμα κάθε φορά μπορεί να επεκτείνει την ζώνη ασφάλειας στην οποία έχουμε μάθει να ζούμε. Στο τέλος θα αναγνωρίσουμε τον τρόπο που μπορούμε να δείχνουμε κουράγιο και δε θα μας φοβίζει τόσο πολύ αυτό που πριν μας έκανε να παγώνουμε. Έχουμε πλέον τη δύναμη να σηκώσουμε περισσότερο το βάρος της ζωής μας.
«Το σύμπαν θα σου ανοίξει πόρτες εκεί που υπήρχαν μόνο τοίχοι»
Joseph Campbell
Ο φόβος είναι δάσκαλος και μας μαθαίνει ποιοι πραγματικά μπορούμε να γίνουμε. Τα καλύτερα δώρα, αυτά με τις μεγάλες ανταμοιβές, έρχονται μετά από τη μάχη και τη δυσκολία. Άρα, αυτό που κάνουμε με τη ζωή που έχουμε είναι αυτό που μας κάνει και εμάς Ήρωες.
Σε κάθε μάχη κάτι χάνεις και κάτι κερδίζεις. Αγαπάς τον εαυτό σου περισσότερο, τον αποδέχεσαι και τότε είναι που αποκτάς δύναμη χωρίς όρια.
Αν μιλάς σε έναν άνθρωπο από το μυαλό, μιλάς στο μυαλό του. Αν μιλάς από την καρδιά, μιλάς στην καρδιά του. Αν μιλάς όμως μέσα από την ζωή σου, τότε μπορείς να αλλάξεις τις ζωές των άλλων. Και η ζωή σου είναι η ιστορία που μπορεί να χρειάζεται ο κόσμος. Πάρε όσα έχεις μέσα σου, εξωτερίκευσέ τα και μοιράσου την εμπειρία σου.
Όπως λέει και ο Robin Sharma: «Όπως και αν είναι η ζωή μας, είναι πολύ μικρή και σύντομα θα είμαστε ένα με την σκόνη που μας δημιούργησε». Όση και αν είναι η ζωή μας, σημασία έχει το πόσο μεγαλείο δείξαμε και πόσο γενναίοι ήμασταν.
Κλείνοντας, θέλω να σας ρωτήσω. Τι ευκαιρίες χάνετε; Τι δεν κάνετε στη ζωή σας που θα θέλατε να κάνετε; Τι σας στοιχίζει αυτό;
Βρίσκοντας τον εαυτό μου γυρνάω σπίτι, έχοντας το μαγικό ελιξίριο της δικής μου ζωής, ζώντας την ευδαιμονία μου προς όφελος όλων. Η ιστορία μου είναι η ιστορία σου.
Βιβλιογραφία: Joseph, C., (2004), The Hero with a Thousand Faces, Princeton University Press, New Jersey, USA.
Επιμέλεια άρθρου: Ευγενία Κελαράκου