Ο Χάρης Νικολακάκης είναι ένας από τους πιο γνωστούς εκδότες στην Ελλάδα με τον εκδοτικό του οίκο Bell / Χαρλένικ Ελλάς να λειτουργεί από το 1979, σήμερα καλεσμένος μας στο yourearticles με την φιλοδοξία να επηρεάσουμε κόσμο και να αρχίσει να διαβάζει περισσότερα βιβλία.
-Ας αρχίσουμε γνωρίζοντας εσάς και τον εκδοτικό σας, πότε και πώς αναλάβατε τον εκδοτικό; Ποιες οι σπουδές σας;
Σας ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση. Οι σπουδές μου είναι πάνω στην επικοινωνία, με μεταπτυχιακό στη διεθνή δημοσιογραφία. Στις εκδόσεις BELL ήρθα πριν από δέκα χρόνια, όταν η εταιρεία έπαψε να είναι θυγατρική της καναδικής Harlequin, η οποία αποχώρησε από την Ελλάδα μόλις ξέσπασε η μεγάλη οικονομική κρίση. Κάνοντας μια μικρή αναδρομή στο χρόνο, να πω ότι η Χαρλένικ, όπως είναι και η επίσημη ονομασία του εκδοτικού οίκου, ξεκίνησε τη λειτουργία της στην Ελλάδα το 1979, όταν και κυκλοφόρησε το πρώτο Άρλεκιν, με τεράστια τότε επιτυχία. Το 1982 δημιουργήθηκε η σειρά βιβλίων τσέπης BELL Best Seller μέσα από την οποία εκδόθηκαν εκατοντάδες πολυβραβευμένοι και μπεστ-σελερίστες συγγραφείς, από την Harper Lee και τον Stephen King, μέχρι τον John le Carré και τον Ken Follett.
-Ποιοι είναι οι εκδοτικοί σας στόχοι, πώς επιλέγετε τους τίτλους που θα εκδώσετε, ποιος είναι ο αριθμός σε πωλήσεις μίας επιτυχημένης και μίας αποτυχημένης εκδοτικής προσπάθειας συνήθως στο ελληνικό βιβλίο;
Τα κριτήρια επιλογής έκδοσης ενός τίτλου είναι πολλά και, φυσικά, κάποια (όχι όλα) είναι και υποκειμενικά. Εννοώ πως σε ένα μυθιστόρημα, λόγου χάρη, η σωστή χρήση των ελληνικών, η ξεχωριστή γραφή, η ανάπτυξη των χαρακτήρων και η πλοκή, μπορεί να κριθεί αντικειμενικά, αλλά πάντοτε θα υπάρχει και το υποκειμενικό στοιχείο του προσωπικού γούστου. Τώρα, σχετικά με τους αριθμούς στις πωλήσεις που ρωτάτε, όλα είναι σχετικά. «Συμπαθητική» πορεία ενός βιβλίου είναι εκείνη που δε θα ζημιώσει οικονομικά τον εκδοτικό οίκο, αφού εκείνος επενδύει ένα ποσό για την έκδοση ενός τίτλου. Και λέω ότι όλα είναι σχετικά, αφού υπάρχουν πολλοί παράγοντες που κρίνουν την επιτυχία ή την αποτυχία (κόστος παραγωγής, τιράζ, πωλήσεις κλπ.). Έτσι, για παράδειγμα, ένας τίτλος που θα τυπωθεί π.χ. σε 6.000 αντίτυπα και θα πουλήσει 1.000 είναι μια σχετική αποτυχία, ενώ ένας τίτλος που θα τυπωθεί σε 1.500 αντίτυπα και θα πουλήσει τον ίδιο αριθμό, δηλαδή 1.000, θα κριθεί επιτυχημένος.
-Θυμάστε κάποιο βιβλίο που ήταν μία ευχάριστη έκπληξη καθώς δεν το πιστεύατε πολύ αλλά το βγάλατε και κάποιο πιστέψατε και όμως σας απογοήτευσε;
Βιβλίο που να μην το πίστευα και να το βγάλαμε δεν υπάρχει –ποιος ο λόγος να εκδώσουμε κάτι που δεν το πιστεύουμε; Αλλά βιβλία που θεωρούμε πως θα κάνουν επιτυχία και τελικά δεν πηγαίνουν καλά στις πωλήσεις, ναι, είναι αρκετά. Τίποτα δεν μπορεί να σου εγγυηθεί ότι ένας τίτλος θα έχει καλή πορεία. Ούτε τα βραβεία (αν και πάντα βοηθάνε), ούτε οι λίστες των μπεστ σέλερ στο εξωτερικό.
-Πρόσφατα αποφασίσατε να σταματήσετε την έκδοση των γνωστών ιστοριών αγάπης (Άρλεκιν) που έγινε συνώνυμο της εκδοτικής σας και συνόδευαν τον έντυπο τύπο, είστε απαισιόδοξος για την επιβίωση του βιβλίου, θεωρείτε θα κλείσουν εκδοτικές και όσες επιβιώσουν θα εκδίδουν μόνο ηλεκτρονικά βιβλία (ebooks);
Όχι, σε καμιά περίπτωση δεν το πιστεύω αυτό. Τα ebooks υπάρχουν εδώ και πάνω από 15 χρόνια και ούτε στην Ελλάδα, αλλά ούτε και στο εξωτερικό δεν κατάφεραν να αντικαταστήσουν το έντυπο βιβλίο, με τον τρόπο που κατάφερε, για παράδειγμα, το διαδίκτυο να αντικαταστήσει τις εφημερίδες και τα περιοδικά. Τα Άρλεκιν, στα οποία αναφερθήκατε, αποτελούσαν ιδιάζουσα περίπτωση. Δεν ήταν βιβλία που μπορούσε κανείς να τα βρει στα βιβλιοπωλεία. Λειτουργούσαν όπως ακριβώς ο περιοδικός τύπος. Κυκλοφορούσαν δηλαδή μόνο στα περίπτερα, για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Όπως λοιπόν και στον υπόλοιπο περιοδικό τύπο, οι πωλήσεις κατέρρευσαν τα τελευταία 20 χρόνια. Ο κόσμος σταμάτησε να πηγαίνει στα περίπτερα να αγοράζει περιοδικά και βιβλία και πολλά περίπτερα σταμάτησαν να διαθέτουν τύπο. Μια βόλτα στο περίπτερο της γειτονιάς αρκεί για να διαπιστώσει κανείς αυτά που σας λέω.
-«Με ένα Άρλεκιν ξεχνιέμαι», ένα από τα πιο δυνατά μότο της ιστορίας της διαφήμισης, θα φυσικά τα βιβλία δεν προσφέρουν μόνο αυτό αλλά οξύνουν και τις νοητικές λειτουργίες. Στην Σουηδία επαναφέρουν το έντυπο στην εκπαίδευση αντί των tablets, είναι μήπως το κόστος των βιβλίων που εμποδίζει τελικά την κατανάλωση στην Ελλάδα;
Όχι, ούτε αυτό μπορώ να το πιστέψω. Το βιβλίο είναι ένα πολιτιστικό προϊόν για την παραγωγή του οποίου εργάζονται πολλοί άνθρωποι και ειδικά στην Ελλάδα, που το αναγνωστικό κοινό είναι πολύ περιορισμένο και τα κόστη παραγωγής τεράστια, θεωρώ ότι φτάνει στα χέρια του αναγνώστη σε μια λογική τιμή. Θα μπορούσε να είναι καλύτερη αυτή η τιμή; Ναι, αν υπήρχαν περισσότεροι αναγνώστες.
-Eίστε από τους πιο δραστήριους εκδότες και επισκέπτεστε συχνά και ο ίδιος εκθέσεις βιβλίου στο εξωτερικό, η πτώση του βιβλίου και η μείωση των αναγνωστών είναι φαινόμενο που επικρατεί και σε άλλες χώρες ή μόνο στην Ελλάδα, είναι αναστρέψιμη η κατάσταση;
Όλοι μας επισκεπτόμαστε τις μεγάλες εκθέσεις βιβλίου στο εξωτερικό, γιατί εκεί βλέπεις όλες τις νέες τάσεις, ενημερώνεσαι για τις επερχόμενες εκδόσεις και κρατάς επαφή με τους πράκτορες που κινούν τα νήματα της παγκόσμιας βιβλιοπαραγωγής. Εγώ θα έλεγα ότι, παγκοσμίως, το βιβλίο δεν είναι σε πτώση. Αντιθέτως, τα τελευταία χρόνια μέσα από πλατφόρμες όπως το TikTok και το Instagram, έχουν αναδειχθεί πολλά (ακόμα και παλαιότερα) βιβλία και έχουν δημιουργηθεί πολλοί νέοι αναγνώστες μικρότερης ηλικίας. Στην Ελλάδα, ναι, υπάρχει πρόβλημα. Αλλά πάντοτε υπήρχε, αν συγκρίνουμε τη χώρα μας και τα ποσοστά των αναγνωστών σε σχέση με άλλες χώρες. Δεν είναι καινούργιο φαινόμενο. Είναι αναστρέψιμη η κατάσταση; Το πιστεύω ακράδαντα. Αλλά χρειάζεται θέληση και σχεδιασμός σε κεντρικό επίπεδο.
-Η πολιτεία μπορεί να σταθεί αρωγός; Υπάρχει η Ενιαία Τιμή Βιβλίου και ο μειωμένος ΦΠΑ 6%, μπορούν να γίνουν περισσότερα;
Η βοήθεια του κράτους πρέπει να επεκταθεί σε πολλούς τομείς. Από την ενδυνάμωση και την ανάπτυξη της φιλαναγνωσίας από μικρή ηλικία, μέχρι την προώθηση του βιβλίου σε εσωτερικό και εξωτερικό.
-Έλληνες νέοι συγγραφείς, μία τραγική ιστορία, κυκλοφορεί ένα ανέκδοτο ότι «στην χώρα πιθανόν περισσότεροι γράφουν παρά διαβάζουν», ο ίδιος μέσω του εκδοτικού σας έχετε αναδείξει ονόματα (Δημήτρης Σίμος και Ειρήνη Βαρδάκη από τα πιο γνωστά) συνεχίζετε ή βασίζεστε πλέον στις δοκιμασμένες λύσεις γιατί πρέπει και το ταμείο να γεμίζει για να βιοπορίζεστε;
Στον τομέα της ελληνικής λογοτεχνίας ουδέποτε βασιστήκαμε σε δοκιμασμένες λύσεις. Ξεκινήσαμε να εκδίδουμε πρωτοεμφανιζόμενους Έλληνες συγγραφείς με σκοπό να ανακαλύψουμε βιβλία που αξίζει να διαβάσεις. Το ρίσκο με τους πρωτοεμφανιζόμενους συγγραφείς είναι μεγάλο. Δύσκολα ένας αναγνώστης θα δώσει τα χρήματά του για να πάρει ένα βιβλίο άγνωστου συγγραφέα –και είναι λογικό. Εμείς εκεί επιμείναμε και συνεχίζουμε να επιμένουμε. Να στηρίξουμε δηλαδή την επιλογή μας και να προσπαθήσουμε τον Χ συγγραφέα να τον καθιερώσουμε. Δεν είναι καθόλου εύκολη δουλειά και θεωρώ πως λίγοι αντιλαμβάνονται τελικά τη δυσκολία του όλου εγχειρήματος.
-Η ελληνική λογοτεχνία θα λέγαμε ότι σε παγκόσμια κλίμακα βρίσκεται εξαιρετικά χαμηλά με έργα ακόμα και των πλέον γνωστών συγγραφέων να μην περνάνε τα σύνορα, πρόσφατα μάλιστα καλλιεργήθηκε η φήμη ελληνικής υποψηφιότητας για το νόμπελ λογοτεχνίας κάτι που ήταν ξεκάθαρα fake news, που οφείλεται αυτή η γενικότερη χαμηλή επίδοση;
Δεν είναι εύκολο να μεταφραστούν βιβλία Ελλήνων συγγραφέων, αλλά ούτε και ακατόρθωτο. Σίγουρα η ανυπαρξία κεντρικής πολιτικής προς την κατεύθυνση αυτή δεν βοηθάει κανέναν. Από την άλλη πλευρά, αυτό με τη φήμη της ελληνικής υποψηφιότητας για το Νόμπελ λογοτεχνίας ήταν τραγελαφικό, από τη στιγμή που όλοι γνωρίζουμε ότι δεν ανακοινώνονται υποψηφιότητες, ούτε υπάρχουν ποτέ σχετικές διαρροές, και δε νομίζω πως εξυπηρετούσε κανέναν –και σίγουρα όχι την κοινή λογική. Προσωπικά, διάβαζα τα άρθρα, τις ανακοινώσεις και τα αφιερώματα και δεν πίστευα στα μάτια μου.
-Είστε αρκετά δραστήριος στα social και δεν διστάζετε να εκφράσετε την γνώμη σας, πώς βλέπετε το μέλλον της χώρας; Θεωρείτε πως η ακρίβεια είναι ένα βαρέλι χωρίς πάτο ή θα επανέλθει κάποια στιγμή η ευημερία;
Επειδή ταξιδεύω αρκετά στο εξωτερικό, επιτρέψτε μου να σας πω ότι η ακρίβεια δεν είναι ελληνικό προνόμιο. Όπου έχω βρεθεί τα τελευταία χρόνια βλέπω ότι οι τιμές σε όλα (από τα τρόφιμα και τα ποτά μέχρι τα καύσιμα και τα είδη καθημερινής χρήσης) έχουν εκτοξευθεί στα ύψη. Σίγουρα το πρόβλημα στην Ελλάδα είναι τεράστιο και οποιαδήποτε κυβέρνηση δεν καταφέρει να τιθασεύσει τις τιμές θα αποτύχει. Σε ορισμένους τομείς δε, όπως είναι για παράδειγμα τα ενοίκια, σε σχέση με τους μισθούς, η κατάσταση είναι ανεξέλεγκτη.
-Γενικά θα χαρακτηρίζατε τον εαυτό σας αισιόδοξο ή απαισιόδοξο άνθρωπο;
Αισιόδοξο με τάσεις απαισιοδοξίας –αν υπάρχει κάτι τέτοιο.
-Τι αγαπάτε, τι φοβάστε, τι έχετε χάσει στην ζωή;
Αγαπάω την οικογένειά μου, τους φίλους, τα ταξίδια, τα βιβλία, τον καφέ, την ωραία κουζίνα και το κρασί. Φοβάμαι το ενδεχόμενο να χάσω αυτούς που αγαπάω.
-Ένα όνειρο που ακόμα δεν έχετε πραγματοποιήσει…
Είναι πολλά και όλα σχετικά με ταξίδια.
-Εκ μέρους του yourearticles σας ευχαριστούμε για την συνέντευξη.
Εγώ σας ευχαριστώ για την πρόσκληση και για την τιμή.
Εκδόσεις BELL – Harlenic: εδώ
Διαβάστε περισσότερες συνεντεύξεις: εδώ
