Ο ηθικός κίνδυνος (moral hazard) είναι μια έννοια που συναντάμε συχνά στα οικονομικά. Πρόκειται για μια κατάσταση στην οποία συνήθως εμπλέκονται δύο συμβαλλόμενα μέρη. Το ένα μέρος αναλαμβάνει σημαντικά ρίσκα, καθώς υπάρχει η ασφάλεια ότι το οποιοδήποτε κόστος θα το επωμιστεί το άλλο μέρος. Αυτό συμβαίνει, διότι δεν υπάρχει επαρκής πληροφόρηση μεταξύ των συμβαλλόμενων μερών (ασύμμετρη πληροφόρηση). Για να γίνει σαφέστερος ο ορισμός, ηθικός κίνδυνος υφίσταται, όταν κάποιο άτομο παίρνει μεγαλύτερο ρίσκο, αν γνωρίζει ότι σε περίπτωση αποτυχίας κάποιος άλλος θα αναλάβει να αποζημιώσει το άτομο!
Η έννοια του ηθικού κινδύνου έκανε την εμφάνισή της τον 17ο αιώνα, ενώ από τον 19ο και μετά χρησιμοποιήθηκε κυρίως από τις ασφαλιστικές εταιρίες στην Αγγλία. Η αρχική χρήση της έννοιας είχε κυρίως αρνητική σημασία, καθώς η λέξη αναφερόταν σε ανήθικη συμπεριφορά και απάτη. Ωστόσο, οι νεότερες μελέτες που έγιναν από οικονομολόγους, κυρίως από το 1960 και μετά, έδωσαν μια άλλη διάσταση της έννοιας και εννοούσαν την αναποτελεσματικότητα που επικρατεί, όταν δεν έχει αξιολογηθεί πλήρως το ρίσκο.
Ας δούμε το απλό παράδειγμα:
Έστω ότι διαθέτουμε ένα αυτοκίνητο. Αν δεν αγοράσουμε ασφάλιση, τότε θα είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί μην πάθει ζημιά το αμάξι, θα το σταθμεύουμε σε πιο ασφαλή μέρη κ.λπ. Ωστόσο, αν υπήρχε η πιθανότητα να αγοράσουμε ασφάλιση για οποιαδήποτε ζημιά, κλοπή, τότε είναι πιθανό να μην είχαμε το ίδιο κίνητρο προσοχής. Αυτό θα συνέβαινε, διότι θα γνωρίζαμε εξαρχής ότι οποιαδήποτε στιγμή η ασφάλιση θα μας κάλυπτε. Αυτό ακριβώς είναι ο ηθικός κίνδυνος, ότι παύουμε να έχουμε το ίδιο κίνητρο προσοχής και αναλαμβάνουμε μεγαλύτερο ρίσκο που σε αντίθετη περίπτωση θα ήμασταν περισσότερο προσεκτικοί.
Μια πολύ σημαντική εφαρμογή του ηθικού κινδύνου στην πράξη είναι η χρηματοπιστωτική κρίση του 2007. Από την μεριά των δανειστών, δηλαδή οι τράπεζες, έδιναν με ιδιαίτερη ευκολία στεγαστικά δάνεια, ακόμη κι αν οι δανειζόμενοι δεν ήταν φερέγγυοι. Όταν ξέσπασε η κρίση και επικράτησε πανικός, η αμερικανική κυβέρνηση ανακοίνωσε πως θα διασώσει τις μεγάλες τράπεζες που θεωρούνταν “too big to fail”. Διαφορετικά, θα κατέρρεε τελείως η αμερικανική οικονομία. Και όταν εννοούμε διάσωση από την μεριά της αμερικανικής κυβέρνησης, σημαίνει εισπράξεις από αθώους φορολογούμενους και αρκετούς που δεν προκάλεσαν την κρίση. Ο ηθικός κίνδυνος στην συγκεκριμένη περίπτωση είναι το ρίσκο που ανέλαβαν οι τράπεζες να δώσουν δάνεια, καθώς ήξεραν ότι σε περίπτωση κατάρρευσης θα τις προστάτευε η κυβέρνηση.
Βιβλιογραφία:
Varian, H., (2006), Μικροοικονομική.
Δικτυογραφία:
https://economictimes.indiatimes.com/definition/moral-hazard
https://www.investopedia.com/terms/m/moralhazard.asp
https://www.thebalance.com/moral-hazard-what-it-is-and-how-it-works-315515
