Σύμφωνα με την Maruani, ό,τι ονομάζουμε κοινωνικό φύλο –ανδρικό ή γυναικείο- είναι το σύνολο των γνωρισμάτων που αποδίδονται από μία κοινωνία στα άτομα ανάλογα με το αν γεννήθηκαν άνδρες ή γυναίκες. Από πολύ μικρή ηλικία, από την στιγμή που γεννιόμαστε, περιστοιχιζόμαστε από ανθρώπους και γεγονότα που συμβάλλουν στην διαμόρφωση του χαρακτήρα μας και της αντιλήψεώς μας για τον κόσμο (Askew,Ross, 1988: 9). Μέσω της κοινωνικοποίησης από τον περίγυρο –οικογένεια, φίλοι, σχολείο, ΜΜΕ- μαθαίνουμε και εσωτερικεύουμε αξίες που μας γίνονται συνήθειες και μέρος του κοινωνικού «εγώ» μας. Στην κοινωνικοποίηση του φύλου, διδασκόμαστε καθημερινά και από πολύ μικρή ηλικία τι είναι σωστό και πρέπον για τα αγόρια και τι για τα κορίτσια. Στον χωροχρόνο, οι διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στα δύο φύλα είναι ποικίλες και επηρεάζονται από τις εκάστοτε κοινωνικές συνθήκες. Η διαμόρφωση της αρρενωπότητας και της θηλυκότητας είναι αποτέλεσμα των διακρίσεων που υπάρχουν σε μία κοινωνία (Askew,Ross,1988:22). Τα αγόρια μαθαίνουν να είναι άνδρες και τα κορίτσια γυναίκες μέσα από τις κυρίαρχες απόψεις ότι τα αγόρια πρέπει να είναι σκληρά, δυνατά, δραστήρια, ενώ τα κορίτσια ευαίσθητα, αδύναμα, παθητικά, ευγενικά. Αυτά τα χαρακτηριστικά δεν είναι εγγενή αλλά μαθαίνονται, αφού αγόρια και κορίτσια έχουν διαφορετική μεταχείριση με απόρροια στην ενήλικη συμπεριφορά.
Αντίστοιχα, δεν υπάρχει ταύτιση σχέσης μεταξύ του φύλου και της έκφρασης της σεξουαλικότητας. Η σεξουαλικότητα αποτελεί και αυτή ένα κοινωνικό κατασκεύασμα και, εκτός από την «πολιτικά ορθή» ετεροφυλοφιλία, υπάρχει και η ομοφυλοφιλία και η αμφιφυλοφιλία, όπως όλες και όλοι γνωρίζουμε (αν και συχνά επιλέγουμε να το αγνοούμε) (Μακρή-Τσιλιπάκου,2014:53).
Σε περιβάλλοντα, λοιπόν, που η ετεροφυλοφιλία παρουσιάζεται ως το «φυσιολογικό» και έχει την δύναμη να παρουσιάσει άλλες μορφές σεξουαλικότητας ως κάτι μη φυσιολογικό ή ανώμαλο, ομάδες της ΛΟΑΤΚ κοινότητας βρίσκονταν στο περιθώριο, σε μία ορατή αορατότητα, δημιουργώντας τον δικό τους τρόπο επικοινωνίας και συνδιαλλαγής. Πολύ ενδιαφέρον παρουσίασε ο κώδικας λέξεων που ανέπτυξαν τέτοιες ομάδες ανθρώπων στην Ελλάδα, κατά τον 20ο αιώνα, εξαιτίας της αντιμετώπισης των ίδιων από την ελληνική κοινωνία. Ο Ηλίας Πετρόπουλος, λαογράφος και λάτρης του περιθωρίου, ασχολήθηκε πολύ τόσο με τους ομοφυλόφιλους όσο και με άλλους ανθρώπους του περιθωρίου. Άλλωστε, πολλά αντιεξουσιαστικά στέκια, καταλήψεις και κοινωνικοί χώροι κάνουν αφιερώματα στον Πετρόπουλο ανά διαστήματα, ενώ αναπαράγονται συστηματικά διάφορες δηλώσεις του ίδιου όπως:
«Αγαπώ τα τσογλάνια και τους χασίκλες, τους κλέφτες, τις πουτάνες, τους ρεμπέτες και τους πούστηδες, γιατί μάχονται κάθε μορφή εξουσίας… και τους αγαπώ πιο πολύ γιατί τα καταφέρνουν και επιζούν κόντρα στην αστυνομία, κόντρα στον ποινικό νόμο, κόντρα στην απαίσια ηθική των μικροαστών, κόντρα στον φλογερό εαυτό τους»
(Αποστολέλλη,Χαλκιά,2012:80), όπως αναφέρεται, επίσης και στο τραγούδι του Εισβολέα «Έχω το θέμα μου» (https://www.youtube.com/watch?v=Dt6-_8SDmGM).
Ένα από τα πιο γνωστά βιβλία του Πετρόπουλου είναι «Τα Καλιαρντά», το οποίο γράφτηκε σε μια περίοδο λογοκρισίας της αριστεράς, πολιτικών δολοφονιών αριστερών προσωπικοτήτων, με επιρροές του Εμφυλίου πολέμου και με απόψεις ομοφοβικές και μισογυνιστικές (Αποστολέλλη,Χαλκιά,2012:81). Τα «Καλιαρντά» πραγματεύονται την ζωή των ομοφυλοφίλων και, συγκεκριμένα, την κρυφή τους γλώσσα στην Ελλάδα.
Μέσα από αυτό το έργο αναδείχθηκε η αμυντική λειτουργία της γλώσσας των καλιαρντών, δηλαδή η κωδικοποίηση της γλώσσας από τους ομοφυλόφιλους, για να μην τους καταλαβαίνουν οι αστυνομικοί λόγω των κατασταλτικών πολιτικών που υπήρχαν εκείνη την εποχή έναντι των ιδίων (Αποστολέλλη,Χαλκιά,2012:84). Βέβαια, ο πολυπράγμων Πετρόπουλος σκοπό είχε να σκανδαλίσει την ελληνική μικροαστική κοινωνία και να καταστήσει ορατούς αυτούς τους ανθρώπους. Ο ίδιος έλεγε:
«Ο νεοελληνικός μικροαστικός πολιτισμός πάσχει από προϊούσα κακοήθη κοκεταρία, που δεν του επιτρέπει να ιδεί τους κίναιδους και να ακούσει τη γλώσσα τους. Μα και οι κίναιδοι και το γλωσσικό τους ιδίωμα υφίστανται»,
«Μεγάλο σφάλμα να ζούμε με αυταπάτες» ή «όσο καθαρότερα βλέπουμε, τόσο αγνότερα ζούμε», καθώς η γνώση κερδίζεται μέσω της όρασης (Αποστολέλλη,Χαλκιά,2012:82).
Τα καλιαρντά βασίζονται στο λαϊκό νεοελληνικό λεξιλόγιο, έχουν έντονο το στοιχείο της μεταφοράς και δανείζονται λέξεις από την τουρκική, ιταλική, γαλλική, αγγλική και την τσιγγάνικη Ρομ γλώσσα. Συχνά, συνδυάζονται και αναπλάθονται με αναγραμματισμούς και αποκοπές, έτσι ώστε το ιδίωμα να καθίσταται ακατανόητο για ανθρώπους έξω από την κουλτούρα τους. Κάποιες λέξεις αυτής της κοινωνιολέκτου έχουν επηρεάσει την γλώσσα μας π.χ. τεκνό = αγόρι/νεαρός, τεκνατζού = γυναίκα κάποιας ηλικίας που της αρέσουν οι νεαροί άνδρες, τζους = φύγε, δρόμο!, πουρό = γέρος, μπερντέ = λεφτά, τσουρνέβω = κλέβω κ. ά. (Μακρή-Τσιλιπάκου,2014:59). Ο συγγραφέας κατάφερε μέσα από τις έρευνές του και τη σχέση που ανέπτυξε με την ομοφυλόφιλη κοινότητα να γράψει ένα λεξικό 3.500 λέξεων και να εμπλουτίσει τη νεοελληνική γλώσσα με καθημερινές λέξεις (Αποστολέλλη,Χαλκιά,2012:86).
Βέβαια, αυτό που προσφέρει το έργο σε ουσιαστικό επίπεδο είναι η διατύπωση ερωτημάτων στην κοινωνία μας, όπως γιατί «ο άλλος», ο διαφορετικός, να είναι ταυτόχρονα κατώτερος, επειδή δεν ταιριάζει με την επικρατούσα ιδεολογία; Γιατί η επικρατούσα ιδεολογία και η ετεροκανονικότητα να είναι φυσιολογικές και οι άλλες μορφές σεξουαλικότητας να θεωρούνται ανώμαλες να στιγματίζονται; Το έργο αυτό που γράφτηκε σε μία ομοφοβική Ελλάδα σίγουρα αποτέλεσε έναυσμα για πολλούς είτε να ασχοληθούν επιστημονικά με την ιστορία της σεξουαλικότητας, να δουν τις ποικίλες μορφές ανά τον χωροχρόνο είτε για ανθρώπους απλούς, καθημερινούς, να αναρωτηθούν για αυτά τα ζητήματα και να διευρύνουν τον νου τους.
Για όποιον ενδιαφέρεται να γνωρίσει τη δράση, το έργο και την ταραχώδη ζωή του Ηλία Πετρόπουλου, υπάρχει ένα ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ που παρουσιάζεται παρακάτω.
Πηγές:
Askew S., Ross C.(1988), Τα αγόρια δεν κλαίνε, Ελληνικά γράμματα(Αθήνα)
Μποβουάρ Σ.(2009), Το δεύτερο φύλο, Μεταίχμιο9Αθήνα)
Αποστολέλλη Α., Χαλκιά Α.(2012), Σώμα, φύλο. Σεξουαλικότητα: ΛΟΑΤΚ πολιτικές στην Ελλάδα, Πλέθρον(Αθήνα)
Μακρή-Τσιλιπάκου, Μ. (2014). Σεξουαλικός προσανατολισμός και γλώσσα. Selected papers on theoretical and applied linguistics, 20(2), 53-68.
Εικόνες: TC Moore
