Τα μέσα ενημέρωσης αλλά και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διαδραματίζουν μεγάλο ρόλο στη διαμόρφωση προτύπων ομορφιάς. Διαμορφώνουν και καθορίζουν σε σημαντικό βαθμό την εικόνα που έχουμε για το σώμα μας αλλά και το πώς νιώθουμε για τον εαυτό μας. Είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα βυθιζόμαστε σε μία διαρκή σύγκριση με τις αψεγάδιαστες και φαινομενικά «τέλειες» εικόνες ανθρώπων σε διαφημίσεις, περιοδικά, ταινίες και μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Λόγω της διαρκούς αύξησης της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της ολοένα αυξανόμενης κοινωνικής επιρροής που ασκούν ας εστιάσουμε πώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επηρεάζουν την εικόνα που έχουμε για το σώμα αλλά και τον εαυτό μας. Όλο και πιο συχνά γίνεται αναφορά στο δημόσιο διάλογο στους όρους body shaming και body positivity. Τι αφορούν ακριβώς και πώς επηρεάζουν την καθημερινότητά μας;
Εικόνα του εαυτού και του σώματος – μέσα κοινωνικής δικτύωσης
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τονίζουν τα θετικά χαρακτηριστικά ενός ατόμου. Όλοι μας σπάνια ανεβάζουμε φωτογραφίες που δεν μας κολακεύουν ή/ και κάνουμε χρήση φίλτρων και Photoshop παρουσιάζοντας μία πιο ευπαρουσίαστη και θελκτική εικόνα του εαυτού μας. Με αυτό τον τρόπο, όμως, έπειτα προσπαθούμε να ανταποκριθούμε σε μία εκδοχή του εαυτού μας που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Μία διαδικασία που είναι ιδιαίτερα ψυχοφθόρα και οδηγεί σε χαμηλή αυτοεκτίμηση, καθώς δεν μπορούμε να είμαστε αυτό που επιθυμούμε. Επίσης, σύμφωνα με έρευνες ειδικότερα σε νεαρές ηλικίες υπάρχει αύξηση στις επισκέψεις σε πλαστικούς χειρούργους προκειμένου οι νέοι να μοιάσουν στην καλύτερη εκδοχή της εμφάνισής τους, πολλές φορές δείχνοντας εικόνες από φωτογραφίες που έχουν επεξεργαστεί οι ίδιοι και στις οποίες επιθυμούν να μοίαζουν.
Επιπρόσθετα, η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης καθιστά πιο εύκολη τη σύγκρισή μας με τους άλλους. Παρακολουθώντας την εικόνα των ψηφιακών μας φίλων, οι οποίοι κι οι ίδιοι ανεβάζουν συνήθως μόνο τις καλύτερες στιγμές τους, νομίζουμε ότι έτσι είναι η ζωή τους σε μόνιμη βάση. Θέτοντας τον εαυτό μας σε σύγκριση με τη ζωή των άλλων και μη συνειδητοποιώντας ότι επιθυμούμε κάτι το οποίο δεν υπάρχει στην πραγματικότητα, υπονομεύουμε την αυτοεκτίμησή μας.
Δεδομένου ότι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χρησιμοποιούνται κυρίως εικόνες, η σύγκριση περιστρέφεται περισσότερο στη σύνδεση με την εικόνα του σώματος. Ο τρόπος με τον οποίο άνδρες και γυναίκες ασχολούμαστε με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δημιουργεί μια μη ρεαλιστική εικόνα για το πώς θα έπρεπε να είμαστε.
Όταν κάτι επηρεάζει σε μαζικό βαθμό τα άτομα, οι συνέπειές του δεν περιορίζονται στην ατομική ζωή του καθενός αλλά μεταβαίνουν και στην κοινωνική. Εν προκειμένω η εικόνα για τον εαυτό και για το σώμα διαμορφώνει τα πρότυπα ομορφιάς της κοινωνίας στα οποία οφείλουν τα άτομα να ανταποκρίνονται. Κάτι το οποίο επηρεάζει και την κοινωνική συμπεριφορά μας αλλά και τις διαπροσωπικές μας σχέσεις, όπου αναμένουμε ότι οι άλλοι θα ανταποκρίνονται στα πρότυπα αυτά. Τι γίνεται, όμως, όταν δεν ανταποκρίνεται κάποιος σε αυτά τα πρότυπα; Τότε όλο και περισσότερο παρατηρούμε συμπεριφορές που εντάσσονται στο πλαίσιο του body shaming.
Body shaming
Το body shaming είναι ένα φαινόμενο που αφορά τόσο γυναίκες όσο και άνδρες. Ο όρος περιγράφει τα επικριτικά σχόλια που μπορεί να δεχτεί ένα άτομο για την εμφάνισή του, όταν η εικόνα του σώματός του δεν ανταποκρίνεται στα προβαλλόμενα σωματικά πρότυπα της κοινωνίας. Τα σχόλια αυτά γεννούν ανασφάλεια, ντροπή και ανεπάρκεια στο άτομο όσον αφορά την εικόνα του σώματός του. Το άτομο νιώθει ότι δεν γίνεται αποδεκτό από τους άλλους. Πολλές φορές καταβάλλεται σε τέτοιο σημείο ψυχολογικά που οδηγείται στην αδράνεια, καθώς υποτιμά τον εαυτό του και τις δυνατότητές του. Το body shaming εκλαμβάνεται ως μία μορφή εκφοβισμού και αποτελεί μία από τις πιο κοινές μορφές σχολικού εκφοβισμού.
Πώς εκδηλώνεται το body shaming;
Το body shaming εκδηλώνεται με πολλούς τρόπους, όπως κριτική της φυσικής εμφάνισης κάποιου μπροστά του ή συγκρίνοντας τα φυσικά του χαρακτηριστικά με άλλων, αλλά και κριτική της φυσικής εμφάνισης κάποιου που δεν τον γνωρίζουμε καν. Είναι δυνατό να παρατηρήσουμε άτομα να συμπεριφέρονται κατά αυτόν τον τρόπο, παρά το γεγονός ότι και τα ίδια δεν ανταποκρίνονται στα προβαλλόμενα πρότυπα ομορφιάς. Η κριτική αυτή, η οποία συνήθως παίρνει διαστάσεις χλευασμού, λαμβάνει χώρα είτε «πρόσωπο με πρόσωπο» είτε διαδικτυακά. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο body shaming, καθώς δίνουν έμφαση στην εξωτερική εμφάνιση των ατόμων, συμβάλλοντας έτσι στη προώθηση ή/και διαμόρφωση των ιδανικών προτύπων ομορφιάς.
Body positivity
Τα πρότυπα, όμως, ομορφιάς αλλάζουν μέσα στα χρόνια. Η προβολή του αψεγάδιαστου και ιδανικά ωραίου δεν κυριαρχεί παντού, όπως παλιότερα. Η αποδοχή της διαφορετικότητάς μας και η αγάπη για το σώμα μας προωθείται πλέον τόσο στο χώρο της μόδας όσο και σε μέσα ενημέρωσης, ταινίες και μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Το body positivity εστιάζει κυρίως σε μια θετική στάση απέναντι στο σώμα μας. Πρόκειται για ένα κοινωνικό κίνημα το οποίο έλαβε μεγάλες διαστάσεις μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και που πρεσβεύει πως όλοι οι άνθρωποι αξίζουμε να έχουμε μια θετική εικόνα σώματος, ανεξάρτητα από το πώς η κοινωνία έχει καθορίσει το ιδανικό σχήμα, μέγεθος και εμφάνιση. Το κίνημα στοχεύει στο να βοηθήσει τα άτομα να κατανοήσουν πώς τα δημοφιλή μηνύματα στα μέσα ενημέρωσης συμβάλλουν στη σχέση που έχουν οι άνθρωποι με το σώμα τους, συμπεριλαμβανομένου του πώς αισθάνονται για το φαγητό, την άσκηση, τα ρούχα, την υγεία, την ταυτότητα και την αυτοφροντίδα. Το body positivity που στηρίζεται στο body loving, το να αγαπάμε δηλαδή το σώμα μας όπως κι αν είναι, δίνει βαρύτητα στην επίδραση που έχει η κοινωνική επιρροή στην ανάπτυξη της εικόνας του εαυτού μας και μέσω θετικών μηνυμάτων που προβάλλονται σε μέσα ενημέρωσης, ταινίες, διαφημίσεις, μέσα κοινωνικής δικτύωσης στοχεύει στο να αναπτυχθεί μια πιο υγιή και ρεαλιστική σχέση με το σώμα μας.
Αποτελεί το body positivity υγιή απάντηση στο body shaming;
Μπορεί το body positivity να φαντάζει μία απάντηση στο body shaming, καθώς αν όλοι μας υιοθετήσουμε μία πιο υγιή σχέση με το σώμα μας και αποδεχτούμε τον εαυτό μας, τότε θα αλλάξει και ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε τους άλλους ή/και δεν θα μας επηρεάζουν οι αρνητικές συμπεριφορές τρίτων. Οι εικόνες του σώματος, όμως, που συχνά απεικονίζονται σε θετικά για το σώμα μηνύματα, εξακολουθούν πολλές φορές να συμμορφώνονται σε ένα συγκεκριμένο ιδανικό ομορφιάς. Έτσι, πολλοί άνθρωποι δεν αισθάνονται και πάλι ότι ανταποκρίνονται στις προβαλλόμενες εικόνες. Μια άλλη κριτική που μπορεί να ασκηθεί στο body positivity είναι ότι καθιστά την εμφάνιση του σώματος ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία της αυτοαντίληψης ενός ατόμου. Παραβλέπονται, δηλαδή, και πάλι όλα τα άλλα στοιχεία της ταυτότητας ενός ατόμου που είναι πιο σημαντικά από το πώς φαίνεται ένα άτομο. Συνεπώς, απλά διαπλάθονται νέα πρότυπα ομορφιάς. Τέλος, αν και αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα του καθενός να χειρίζεται το σώμα του όπως ο ίδιος επιθυμεί, ωστόσο, είναι άλλο να ενισχυόμαστε θετικά και να αγαπάμε το σώμα μας όπως είναι και άλλο να μην εντοπίζουμε πάνω μας κάποιους κινδύνους για την υγεία μας. Είναι διαφορετικό όταν γίνεται λόγος για τις ατέλειές μας αναφορικά με τα παραπανίσια μας κιλά, ραγάδες, ακμή, τριχοφυΐα και διαφορετικό όταν αναφερόμαστε πλέον σε ζητήματα τα οποία θα μπορούσαν να θέσουν την υγεία μας σε κίνδυνο, όπως για παράδειγμα η παχυσαρκία, η οποία συνδέεται με βάση ιατρικές έρευνες με πολλές σοβαρές παθήσεις.
Δεχόμαστε μεγάλη πίεση από τα προβαλλόμενα πρότυπα ομορφιάς, κάτι το οποίο έχει ως αποτέλεσμα την υιοθέτηση ανθυγιεινών συνηθειών που μπορεί να οδηγήσουν σε άγχος, κατάθλιψη, χαμηλή αυτοεκτίμηση, ψυχικό τραύμα. Το body shaming γεννά την ανάγκη να απαγκιστρωθούμε από τα αψεγάδιαστα και μη υγιή πρότυπα του παρελθόντος. Κάτι το οποίο, όμως, οφείλει να συντελεστεί όχι δημιουργώντας απλά νέα πρότυπα ομορφιάς, αλλά αποδεσμεύοντας την έννοια του εαυτού από την ταύτισή του με την εικόνα του σώματος.
