Μπορεί ο τίτλος να μοιάζει με προϊόν επιστημονικής φαντασίας, όμως στην πραγματικότητα η φύση δεν θα πάψει ποτέ να μας εκπλήσσει. Ένα είδος μέδουσας ονόματι «Turritopsis dohrnii» έμεινε πλέον γνωστή με τον τίτλο «αθάνατη μέδουσα» για τον προφανή λόγο, ότι μπορεί να ξεγελάσει το θάνατο!
Ο κύκλος ζωής και η αθανασία
Αυτό που κάνει την μέδουσα αυτή αθάνατη είναι η έννοια της μεταδιαφοροποίησης, δηλαδή της ικανότητας των κυττάρων να μετατρέπονται σε άλλα είδη κυττάρων. Για να δούμε πώς λειτουργεί αυτή η διαδικασία στην συγκεκριμένη μέδουσα, ας εξετάσουμε πρώτα συνοπτικά ποια είναι τα στάδια ανάπτυξης της μέδουσας. Ο κύκλος ζωής μιας μέδουσας χωρίζεται α) στο στάδιο που είναι πολύποδας και β) στο στάδιο που είναι μέδουσα. Στο στάδιο του πολύποδα ξεκινάει η ζωή της μέδουσας ως προνύμφη, που ονομάζεται πλάνουλα, που προήλθε από κάποιο αυγό. Στη συνέχεια, κολυμπάει στον πυθμένα της θάλασσας και αναπτύσσεται σε μια αποικία από πολύποδες. Έπειτα, αρχίζουν και ξεπετάγονται κάποιοι από τους πολύποδες και δημιουργείται η μέδουσα σε ανώριμο στάδιο, που ονομάζεται εφύρα. Αργότερα, θα γίνει μέδουσα στην τελική της μορφή, καταλήγοντας έτσι στο ώριμο στάδιο. (δείτε στην παρακάτω εικόνα τα στάδια ανάπτυξης)
Όταν η μέδουσα ωριμάσει, έχει την ικανότητα της μεταδιαφοροποίησης που την καθιστά βιολογικά αθάνατη. Έτσι, κάνει αυτό το εντυπωσιακό άλμα προς τα πίσω στην αναπτυξιακή της διαδικασία και ξαναγίνεται πάλι πολύποδας! Οι πολύποδες με τη σειρά τους δημιουργούν μια μέδουσα που είναι γενετικά ταυτόσημη με την προηγούμενη. Αυτή η επιστροφή της μέδουσας σε στάδιο πολύποδα, μπορεί να συμβεί κι όταν η ώριμη μέδουσα βρίσκεται σε κατάσταση λιμοκτονίας, ή έχει διαπιστωθεί κάποια φυσική βλάβη ή τραυματισμός. Όπως και να ‘χει, όταν αντιληφθεί τον κίνδυνο ότι μπορεί να πεθάνει, τότε μετατρέπεται πάλι σε «νεογνό». Σύμφωνα με εργαστηριακές μελέτες αυτή την διαδικασία μπορεί να την κάνει αρκετές φορές και για πρώτη φορά διαπιστώθηκε το 1990. Ο μόνος τρόπος για να πεθάνει είναι είτε να έρθει αντιμέτωπη με κάποια σοβαρή νόσο ή πολύ απλά να καταναλωθεί από κάποιο ψάρι.
Πληροφορίες για την «αθάνατη» μέδουσα
Το εν λόγω είδος μέδουσας φαίνεται ότι ανακαλύφθηκε πρώτη φορά στη Μεσόγειο θάλασσα περίπου το 1880. Πρόκειται για ένα μικροσκοπικό είδος μέδουσας που φτάνει περίπου τα 4,5 mm, γεγονός που την καθιστά οριακά ορατή με το μάτι (σκεφτείτε ότι είναι μικρότερη από το πάχος του νυχιού μας). Οι νεότερες μέδουσες είναι περίπου 1mm και έχουν 8 πλοκάμια, ενώ σε πιο ώριμο στάδιο φτάνει τα 4,5mm που αναφέρθηκαν παραπάνω και μπορεί να έχουν μέχρι 90 πλοκάμια. Έχουν σχήμα καμπάνας, όπως μια κοινή μέδουσα, και διαθέτουν ένα κόκκινο στομάχι στο κέντρο της καμπάνας. Η βασική τους τροφή είναι αυγά ψαριών, πλαγκτόν και μικροσκοπικά μαλάκια. Προτιμούν να ζουν σε πιο ζεστά θαλάσσια νερά, όπως εκείνα της Μεσογείου. Ωστόσο, παρόμοια είδη έχουν βρεθεί και σε άλλα νερά, όπως στην Καραϊβική και τη Νέα Ζηλανδία (τα είδη «Turritopsis nutricula» και «Turritopsis rubra» αντίστοιχα) που συχνά τα μπερδεύουν σε διάφορες ιστοσελίδες στο διαδίκτυο. Σκεφτείτε ότι ακόμα και η επιστημονική κοινότητα για αρκετό καιρό είχε μπερδέψει το είδος «dohrnii» με το είδος «nutricula».
Η γηραιότερη αθάνατη μέδουσα δεν μπορούμε να γνωρίζουμε πόσα χρόνια έχει ζήσει, καθώς σε εργαστηριακές μελέτες δεν έχουν ερευνηθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα και γενικά είναι μια δύσκολη διαδικασία. Φήμες υπάρχουν ότι στην Ιαπωνία υπάρχουν τέτοιες μέδουσες προς πώληση, αλλά είναι πολύ σπάνιο να βρει κανείς.
Πηγές:
Why Is Turritopsis Dohrnii Called The Immortal Jellyfish?
https://www.nature.com/subjects/transdifferentiation
https://www.amnh.org/explore/news-blogs/on-exhibit-posts/the-immortal-jellyfish
Janet Grieve, ‘Open ocean – Larger plankton in the food chain’, Te Ara – the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/en/diagram/5355/jellyfish-life-cycle (accessed 27 November 2018)
