Πρόκειται για μια ορολογία που περιγράφει ένα είδος έκθεσης-παρουσίασης ανθρώπων οι οποίοι παρουσίαζαν κάποια ανωμαλία, πάθηση ή γενικά ήταν διαφορετικοί από το συνηθισμένο πρότυπο ανθρώπου της εποχής. Για παράδειγμα, άνθρωποι ιδιαίτερα ψηλοί ή νάνοι, άνθρωποι με μικροκεφαλία, παραμορφωμένα χαρακτηριστικά σώματος ή προσώπου, ακόμη και άνθρωποι με ξεχωριστά χαρίσματα, όπως να καταπίνουν σπαθιά ή φωτιές, θεωρούνταν όλοι κάποια περίοδο «φρικιά» που αναγκάζονταν να κάνουν παραστάσεις και να δείχνουν στους θεατές την ιδιαιτερότητά τους.
Η ιδιαιτερότητα των ανθρώπων, αν και υπήρχε σε παλιότερες αναφορές, έγινε περισσότερο διάσημη τον 18ο αιώνα στην περίοδο του Διαφωτισμού. Πιο συγκεκριμένα, εκείνη την περίοδο στην προσπάθεια να γίνει μια ταξινόμηση των διάφορων ειδών, όποιος οργανισμός δεν «ταίριαζε» με τον αποδεκτό μέσο όρο, το θεωρούσαν ως φρικιό της φύσης. Έτσι, στις αρχές του 19ου πραγματοποιήθηκαν ταξίδια (κυρίως από νατουραλιστές) σε Ευρώπη και Αμερική προκειμένου να παρουσιαστούν κάποια εκθέματα ξεχωριστών ζώων, φυσικά πληρώνοντας το αντίτιμο. Από κει και έπειτα, άρχισαν να εμφανίζονται μαζί με τα εκθέματα ζώων και άνθρωποι που ήταν πιο ιδιαίτεροι από τους υπόλοιπους.
Έτσι, τα πρώιμα show περιλάμβαναν κυρίως εκθέματα από παραμορφωμένα ζώα, έμβρυα σε βάζα και εκθέσεις ανθρώπων. Όπως παρατηρούμε, το show των ξεχωριστών ανθρώπων είχε την μορφή διάλεξης και έκθεσης και δεν ήταν τόσο σαν «θεατρική παράσταση». Από τα μέσα του 19ου και μετά, οι ξεχωριστοί άνθρωποι άρχισαν να γίνονται ψυχαγωγοί, καθώς ήρθε ένα νέο είδος διασκέδασης!
Ο P.T. Barnum θεωρείται ο πατέρας αυτής της νέας ψυχαγωγίας και από τους διάσημους πρεσβευτές του show φρικιών. Ο Barnum έλαβε τα φώτα της διασημότητας, όταν παρουσίασε μια Αφροαμερικανίδα γυναίκα ηλικίας 161 ετών, η οποία μάλιστα ήταν νοσοκόμα του George Washington. Ύστερα από αυτοψία, η γυναίκα προφανώς δεν είχε αυτή την ηλικία, αλλά ήταν περίπου 80 χρονών. Παρά την απάτη του Barnum έγινε αρκετά δημοφιλής και το 1841 αγοράζει ένα μουσείο στη Νέα Υόρκη, για να ξεκινήσει παραστάσεις «φρικιών» με μια μεγάλη γκάμα ψυχαγωγών. Ωστόσο, πρέπει να τονιστεί ότι οι συγκεκριμένες παραστάσεις του Barnum είχαν και μεγάλη δόση απάτης, καθώς αρκετοί ψυχαγωγοί δεν ήταν πραγματικά «ξεχωριστοί».
Μέχρι το 1860 το συγκεκριμένο είδος ψυχαγωγίας βρισκόταν παντού, από απλά μουσεία, εκθέσεις, σκηνές μέχρι και καρναβάλια. Άνθρωποι με πραγματικές – ή όχι – ανωμαλίες ήταν το επίκεντρο του ενδιαφέροντος για το αμερικανικό κοινό. Το 1898 συνέβη κάτι πρωτοφανές. Σε μια περιοδεία που γινόταν στο Λονδίνο μια ομάδα διάσημων «φρικιών» αποφάσισε να διαμαρτυρηθεί μέσω απεργίας, με βασικό αίτημα να αντικατασταθεί ο όρος «φρικιά» (freak) ως μέσο προώθησής τους. Γι’ αυτό, υιοθετήθηκε ο όρος «θαύμα-ασυνήθιστο» (prodigy).
Από τα μέσα του 20ου αιώνα και μετά αυτή η μορφή ψυχαγωγίας αρχίζει να παρακμάζει. Οι λόγοι αρκετοί με μερικούς να είναι η εμφάνιση ιατρικών όρων για τα λεγόμενα «φρικιά» και η εξέλιξη της τεχνολογίας που έδωσε άλλη μορφή ψυχαγωγίας όπως η τηλεόραση, ο κινηματογράφος.
*το παρόν άρθρο δεν κρίνει ούτε θίγει συγκεκριμένους ανθρώπους και έχει καθαρά ενημερωτικό περιεχόμενο.
Πηγές:
https://www.britannica.com/art/freak-show
https://en.wikipedia.org/wiki/Freak_show
https://www.ranker.com/list/human-attractions-pt-barnum-freak-show/melissa-sartore
Εικόνες: griffinarts, Michael Locke
