Το ψέμα που λέει το παιδί φαίνεται ότι προβληματίζει τους γονείς. Είναι κάτι ανησυχητικό και θέλουμε τα παιδιά μας να είναι ειλικρινή! Προτού όμως αρχίσουμε να θεωρούμε ότι το παιδί μας έχει πρόβλημα, πρέπει να εντοπίσουμε πότε και γιατί λέει ψέματα και να αναλογιστούμε τι κρύβεται πίσω από αυτά.
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι όλα τα ψέματα δεν είναι ίδια, ώστε να χαρακτηριστεί ένα πρόσωπο και μια κατάσταση και ότι πολλά ψέματα μπορεί να μην είναι καν ψέματα για ένα παιδί. Το ψέμα είναι μια μεθοδολογία, ένα κόλπο που τα παιδιά μαθαίνουν και εφαρμόζουν επιτυχώς! Είναι ένα εργαλείο που χρησιμοποιούν από ανασφάλεια για να αποφύγουν τις συνέπειες και για να κρύψουν ένα κακό αποτέλεσμα, μια κακή εικόνα που μπορεί να έχουν για τον εαυτό τους.
Σχεδόν όλα τα παιδιά σε κάποια στιγμή θα πουν μικροψέματα, αλλά μερικά το κάνουν πολύ περισσότερο από άλλα και πιο συχνά. Σημαντικό ρόλο παίζει η συναισθηματική κατάσταση του παιδιού και το περιβάλλον τους. Τα παιδιά που λένε συνέχεια ψέματα δε νιώθουν καλά και ασφαλή με τον εαυτό τους. Επίσης, τα συνεχόμενα ψέματα είναι το πρώτο σημάδι για διάφορα προβλήματα που υπάρχουν και το καθένα χρειάζεται διαφορετικό χειρισμό. Κάθε γονιός είναι καλό να προσπαθήσει να βρει απάντηση στο ερώτημα: «Γιατί λέει ψέματα;» Ας έχουμε στο νου μας ότι τα παιδιά μιμούνται τη συμπεριφορά των ενηλίκων και είναι ιδιαιτέρως δύσκολο γι’ αυτά να διακρίνουν τα ψέματα από τα «κατά συνθήκη ψεύδη».
Επίσης μετά την προσχολική περίοδο χρειάζεται να επιδείξουμε ιδιαίτερη προσοχή, ώστε να είμαστε σε θέση να ξεχωρίσουμε το παιδί με την πλούσια και δημιουργική φαντασία από το παιδί που λέει ψέματα. Και ας μην ξεχνάμε ότι ψέμα δεν είναι μόνο η παραποίηση της αλήθειας αλλά και η απόκρυψή της (Στάινερ, 2006).
Η αντιμετώπιση των γονιών, όταν έρχονται αντιμέτωποι με τα ψέματα των παιδιών, χρειάζεται να χαρακτηρίζεται από ψυχραιμία, παρατήρηση του φαινομένου και ετοιμότητα. Αν οι γονείς ανησυχήσουν υπερβολικά, τότε δε θα βοηθήσουν τα παιδιά τους. Αρχικά χρειάζεται να αφουγκραστούν το παιδί τους και να προσπαθήσουν να κατανοήσουν τις ανάγκες τους και τις επιθυμίες τους. Στη συνέχεια, είναι σημαντικό να μπορέσουν να συζητήσουν μαζί του χωρίς να το μαλώσουν ή να το φοβίσουν. Αν χρησιμοποιούν την τιμωρία, το μόνο που θα καταφέρουν θα είναι να οδηγήσουν το παιδί στο να καταφεύγει ακόμη περισσότερο στα ψέματα για να γλιτώνει την απόρριψη, τις επικρίσεις και τις τιμωρίες.
Καλό θα ήταν να μην πούμε στα παιδιά «Γιατί λες ψέματα», διότι η φράση αυτή ζητάει τον λόγο και ενδεχομένως από άμυνα, ντροπή και ενοχή, να μην πάρουμε τις απαντήσεις που θέλουμε. Προτιμότερη είναι η φράση «θα ήθελα να μου πεις την αλήθεια» ή «θα ήθελα να ακούσω τι έγινε. Αν δεν μπορείς τώρα, σκέψου το όσο θέλεις. Μπορώ να περιμένω να μιλήσουμε». Ο στόχος όταν προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε τα ψέματα των μικρών παιδιών είναι να τους διδάξουμε τη διαφορά μεταξύ φαντασίας, αλήθειας, ψέματος και να τα βοηθήσουμε να καταλάβουν γιατί είναι σημαντικό να λένε την αλήθεια.
Κάποιοι τρόποι είναι:
1. Να σιγουρευτούμε ότι το παιδί μας πραγματικά καταλαβαίνει τη διαφορά μεταξύ φαντασίας και ψέματος. Αυτή η άσκηση χρειάζεται να επαναληφθεί πολλές φορές και για μεγάλο χρονικό διάστημα.
2. Εφόσον τα παιδιά δε μπορούν να κατανοήσουν απόλυτα την έννοια του ψέματος, η τιμωρία δεν προτείνεται ως μέθοδος αντιμετώπισης του προβλήματος, αλλά η διόρθωση και η εκμάθηση του παιδιού.
3. Άλλος τρόπος για να χειριστούμε την κατάσταση είναι να δώσουμε προσοχή στα σημεία που το παιδί λέει την αλήθεια και με ήρεμο τρόπο να υποδείξουμε τα σημεία που φαίνεται ότι βγήκαν από τη φαντασία του.
4. Αν τα ψέματα είναι ένας τρόπος να τραβήξει το παιδί την προσοχή μας, προσπαθούμε να δίνουμε περισσότερη σημασία στις στιγμές που το παιδί μάς λέει την αλήθεια και να επιβραβεύουμε αυτή του τη συμπεριφορά.
5. Όταν συζητάμε για τα ψέματα με το παιδί μας, του εξηγούμε με απλά και κατανοητά λόγια γιατί η αλήθεια είναι τόσο σημαντική και του εξηγούμε ότι έτσι οι άνθρωποι μπορούμε να εμπιστευόμαστε ο ένας τον άλλο.
6. Βρίσκουμε άρθρα, βιβλία με παραμύθια για το ψέμα και τις συνέπειές του. Διαβάζουμε τα παραμύθια αυτά με το παιδί μας και συζητάμε για το τι συνέβη στους χαρακτήρες της ιστορίας.
7. Εξηγούμε στο παιδί μας ότι είναι φυσιολογικό να κάνει λάθη αρκεί να τα συζητήσει και να προσπαθεί να τα διορθώσει. Όταν λέει την αλήθεια για κάποιο ψέμα που είπε, το βοηθάμε και το στηρίζουμε να επανορθώσει, να αναλάβει την μικρή του ευθύνη και το επιβραβεύουμε που είπε τελικά την αλήθεια.
8. Πολύ σημαντικό είναι να προσέχουμε τα ψέματα που λέμε εμείς οι ίδιοι, ακόμη και τα ψέματα που καμιά φορά είναι υποχρεωτικά να πούμε για να μην πληγώσουμε τους γύρω μας. Τα μικρά παιδιά δεν έχουν την ικανότητα να κρίνουν τη διαφορά αυτή. Τα παιδιά έχουν τους ενήλικες ως πρότυπο, οπότε, αν μας βλέπουν να λέμε συχνά ψέματα, θα μας μιμηθούν και θα αντιγράψουν την συμπεριφορά μας.
Από την Σοφία Π. Μιχαλοπούλου (Κλινική Ψυχοπαθολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια)
