«Τι σημαίνει αυτό για εσένα;»
Οι θεραπευόμενοι που δεν είναι εξοικειωμένοι με τη θεραπευτική διαδικασία συχνά δυσκολεύονται στην πρώτη τους επαφή με ερωτήσεις αυτής της μορφής. Στη συνέχεια, η εμπειρία που αποκτούν τούς μαθαίνει να αναγνωρίζουν την ανοιχτή πρόσκληση για επικοινωνία από την πλευρά του συνομιλητή – θεραπευτή τους.
Στο θεραπευτικό δωμάτιο όπου ένας θεραπευτής και ένας θεραπευόμενος συναντιούνται έχουν συμφωνήσει να διαθέτουν 50 λεπτά την εβδομάδα από τον χρόνο τους, για να δουλέψουν πάνω στα θέματα που απασχολούν τον δεύτερο. Ο μόνος τρόπος, για να το κάνουν αυτό – αφού το πρώτο βήμα έχει γίνει με την παρουσία τους – είναι να μιλήσουν.
Μιλώντας ο ένας στον άλλο ήδη βρίσκονται αντιμέτωποι με μια μεγάλη πρόκληση και αυτή δεν είναι άλλη από την δημιουργία ενός πρώτου επιπέδου λειτουργικής επικοινωνίας. Το «μιλάω» δεν είναι συνώνυμο του «επικοινωνώ». Χρειάζεται να μιλήσω στον άλλο, για να μπορέσουμε να επικοινωνήσουμε. Όμως αυτό δεν σημαίνει πως τελικά επικοινωνούμε κιόλας. Αντίθετα, μπορεί απλώς να γινόμαστε μάρτυρες των μονολόγων που ανταλλάσσουμε χωρίς τα λόγια μας να συναντιούνται κάπου.
Στο πλαίσιο της επικοινωνίας δεν ανήκει η ανταλλαγή μονολόγων, αλλά η ανταλλαγή πληροφοριών που έχουν νόημα για τους συνομιλητές. Εδώ υπάρχει μια παγίδα στην οποία πέφτουμε ξανά και ξανά. Αν σου πω να φέρεις στο νου σου ένα μονοπάτι και θα κάνω κι εγώ το ίδιο, οπωσδήποτε θα φέρουμε στο νου μας ένα μονοπάτι ή κάτι που σχετίζεται με «το θέμα μονοπάτι». Δεν ξέρω ποια εικόνα ήρθε στο νου σου. Ακόμα και αν έχουμε δει και οι δυο ένα μονοπάτι, είναι αδύνατο να είναι το ίδιο ακριβώς.
Με όποια λέξη κι αν το δοκιμάσουμε αυτό, θα διαπιστώσουμε τις διαφορές στις εικόνες που θα δημιουργήσει το κάθε διαφορετικό μυαλό. Αυτές οι εικόνες λοιπόν αντιστοιχούν σε διαφορετικά νοήματα. Τόσο διαφορετικά και μοναδικά όσο καθένας από εμάς. Νοήματα φτιαγμένα μέσα από την προσωπική μας βιωματική εμπειρία μέσα στο χρόνο.
Έτσι, το νόημα που προσλαμβάνω ως δέκτης χρειάζεται αποσαφήνιση, για να μπορέσει να γίνει πραγματικά κατανοητό (όσο κατανοητό μπορεί να γίνει κάτι τόσο μοναδικό). Κατ’ επέκταση, αφού το κατανοήσω, θα στείλω στον συνομιλητή μου μια πληροφορία ως συνέχεια αυτής που έλαβα.
Και κάπου εδώ έρχεται η παγίδα. Συχνά ακούμε ένα μήνυμα και παραβλέπουμε το γεγονός πως η αποκωδικοποίησή του χρειάζεται τη συμμετοχή του αποστολέα του. Στη συνέχεια, εφόσον το μήνυμα έχει περάσει στο δικό μας φίλτρο, το ερμηνεύουμε εμείς σύμφωνα με τα δικά μας νοήματα και απαντάμε βάσει της δικής μας ερμηνείας.
Η απάντηση πολλές φορές, όπως μπορούμε καθημερινά να παρατηρούμε, δεν έχει καμία σχέση με την ερώτηση ή με το θέμα που τίθεται προς συζήτηση και ως αποτέλεσμα δημιουργείται ένα μεγάλο ή μικρότερο επικοινωνιακό εμπόδιο που συντηρεί τον φαύλο κύκλο της μη επικοινωνίας.
Στην θεραπευτική επικοινωνία ο ρόλος του θεραπευτή είναι να απομακρύνει αυτά τα εμπόδια. Να αναζητήσει μαζί με τον θεραπευόμενο τα «κρυμμένα» νοήματα πίσω από τις λέξεις που χρησιμοποιεί, ώστε τα σχήματα του νου του να αρχίσουν να έρχονται στην επίγνωσή του. Ερωτήσεις όπως «τι εννοείς όταν λες τεμπέλης;», «τι σημαίνει αυτή η λέξη για εσένα;» προσκαλούν το άτομο να αποδώσει το δικό του νόημα στις λέξεις που χρησιμοποιεί, ώστε ο εσωτερικός του κόσμος να γίνει πιο κατανοητός και στους δύο συνομιλητές.
Όταν απομακρύνονται τα επικοινωνιακά εμπόδια που δημιουργούμε ανάμεσά μας, τότε μόνο ανοίγει ο δρόμος, για να έρθουμε πιο κοντά, δηλαδή εντός του θεραπευτικού πλαισίου αλλά και έξω από αυτό.
Άννα Λιάσκα, Ψυχοθεραπεύτρια στο Θεραπευτικό Μονοπάτι
Μάθετε περισσότερα: https://www.therapypath.gr/
Επιμέλεια άρθρου: Ευγενία Κελαράκου
