Συνήθως η κατάθλιψη είναι συνυφασμένη με την λύπη, την απόγνωση, τον λήθαργο. Ωστόσο, νέα δεδομένα φανερώνουν ότι μπορεί να εκφραστεί με διαφορετικό τρόπο στον κάθε άνθρωπο.
Ορισμός
«Χαμογελαστή κατάθλιψη» είναι ένας όρος που περιγράφει κάποιον που εσωτερικά βιώνει τα συμπτώματα της κατάθλιψης, αλλά εξωτερικά παρουσιάζεται χαρούμενος και ευτυχισμένος. Οι άνθρωποι γύρω του τον αντιλαμβάνονται ως «τέλειο» ή «φυσιολογικό».
Δεν έχει αναγνωριστεί ακόμη ως διαταραχή στο Διαγνωστικό Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών, αλλά θα μπορούσε να ταξινομηθεί ως ένα καταθλιπτικό σύνδρομο με ασυνήθιστα, μη τυπικά χαρακτηριστικά.
Συμπτώματα
Αν και η κατάθλιψη εμφανίζεται διαφορετικά σε κάθε άνθρωπο και υπάρχει ποικιλία συμπτωμάτων, το πιο διακριτό και χαρακτηριστικό γνώρισμα της κατάθλιψης είναι η βαθιά παρατεταμένη λύπη. Άλλα συνήθη συμπτώματα είναι οι αλλαγές στην όρεξη, στο βάρος και στον ύπνο, η έντονη κούραση, τα συναισθήματα απελπισίας, η έλλειψη αυτοπεποίθησης, το αίσθημα της χαμηλής αυτοαξίας και η έλλειψη ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης από πράγματα και δραστηριότητες που κάποτε ήταν απολαυστικές.
Έτσι, τα άτομα με «χαμογελαστή κατάθλιψη» μπορεί να νιώθουν μέσα τους όλα ή κάποια από τα παραπάνω συμπτώματα, με την διαφορά ότι αυτά δημοσίως δεν είναι εμφανή από τους ανθρώπους που βρίσκονται δίπλα τους. Αντιθέτως, φαίνονται δραστήρια και λειτουργικά άτομα, με μια σταθερή εργασία, υγιή οικογένεια και κοινωνική ζωή. Άτομα ευδιάθετα, αισιόδοξα και κατά βάση χαρούμενα.
Ωστόσο, φαίνεται ότι είναι περισσότερο ευάλωτα στην κριτική ή στην απόρριψη, ότι αισθάνονται εντονότερα τα συμπτώματα το απόγευμα και το βράδυ και ότι κοιμούνται πολύ περισσότερο από το συνηθισμένο. Αντιθέτως, στην κατάθλιψη με την τυπική της μορφή τα άτομα αισθάνονται χειρότερα το πρωί, ενώ κοιμούνται πολύ λιγότερο από το συνηθισμένο.
Αιτιολογία
Το γέλιο και η χαρά αποτελούν αμυντικούς μηχανισμούς μιας προσπάθειας να κρύψουν τα αληθινά τους συναισθήματα. Αυτό μπορεί να συμβαίνει από τον φόβο ότι θα τους θεωρήσουν αδύναμους ή ότι χρησιμοποιούν τα συμπτώματα ως δικαιολογία, για να αποφύγουν ευθύνες στην ζωή. Έτσι, σκεπτόμενοι την κριτική που θα δεχθούν χρησιμοποιούν αυτό το προσωπείο.
Άλλοι δεν εκφράζουν τα αληθινά τους αισθήματα, γιατί δε θέλουν να επιβαρύνουν τους δικούς τους ανθρώπους. Ακόμη πιο συνηθισμένο είναι το γεγονός ότι αισθάνονται ενοχές και ντροπή, επειδή δεν βρίσκουν κάποια λογική αιτία, για να δικαιολογήσουν το πώς αισθάνονται. Διαθέτοντας συγχρόνως και την πεποίθηση ότι άλλοι έχουν σοβαρότερα προβλήματα από εκείνους και επομένως δεν αξίζει να ασχοληθούν μαζί τους, κρατούν μέσα τους όσα νιώθουν και δε μιλούν.
Κάποιοι παράγοντες που μπορεί να πυροδοτήσουν τα αρνητικά συναισθήματα για τον εαυτό και τα συμπτώματα της κατάθλιψης είναι:
Κάποια μεγάλα και σημαντικά γεγονότα της ζωής, όπως ένας χωρισμός από μια σχέση, σύγκρουση σε μια φιλία, ένα ατύχημα, η απώλεια μιας εργασίας ή αγαπημένου προσώπου.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν κατηγορηθεί ότι παρουσιάζουν μια πραγματικότητα που δεν είναι αληθινή με τις ζωές των ανθρώπων να είναι τέλειες, χωρίς προβλήματα, ανασφάλειες ή κακές στιγμές. Αυτό δημιουργεί χώρο στην «χαμογελαστή κατάθλιψη» να αναπτυχθεί, διαμορφώνοντας την πεποίθηση και την ψευδαίσθηση ότι τα αρνητικά συναισθήματα και οι δυσκολίες είναι μόνο δικές τους. Τα άτομα με «χαμογελαστή κατάθλιψη» οφείλουν να αναγνωρίσουν στον εαυτό τους ότι είναι επιτρεπτό να μην είναι καλά μια ημέρα και ότι είναι μοναδικοί.
Επίσης, οι μη ρεαλιστικές προσδοκίες από τον εαυτό δημιουργούν ένα συνεχές άγχος, όπως συμβαίνει στους ανθρώπους με το αίσθημα της τελειομανίας οι οποίοι προσπαθούν να είναι καλοί σε όλα τα επίπεδα. Οι προσδοκίες αυτές επηρεάζονται τόσο από εμάς τους ίδιους όσο και από φίλους, συνεργάτες, οικογένεια ή και από την ίδια την κοινωνία, η οποία μας επιβάλλει κάποια κοινωνικά στερεότυπα. Αυτό έχει ως συνέπεια οι άνθρωποι να κρύβουν τα συναισθήματά τους, όταν δεν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες αυτές.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα για τους άνδρες που κάτω από τον ανδρισμό τους κρύβεται μια ευαίσθητη εσωτερική πλευρά η οποία καταπιέζεται με το να μην εκφράζονται οι αδυναμίες, τα λάθη ή τα συναισθήματα. Με φράσεις «Οι αληθινοί άνδρες δεν κλαίνε», ή «Γίνε αληθινός άνδρας» ο άνδρας από τον φόβο της απόρριψης θα κρύψει όσα τον πληγώνουν. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με τις φράσεις «Ξεπέρασέ το γρήγορα», ή «Δεν προσπαθείς αρκετά», που το μήνυμα που μεταφέρεται είναι ότι δεν είναι τόσο σπουδαίο αυτό που περνάς και σου δίνουν την αίσθηση ότι κανένας δεν είναι εκεί για εσένα.
Συνέπειες
Η πιο ανησυχητική και επικίνδυνη συνέπεια είναι η αυτοκτονία. Η «χαμογελαστή κατάθλιψη» έχει συσχετιστεί με υψηλότερα ποσοστά αυτοκτονικότητας σε σύγκριση με την τυπική κατάθλιψη και αυτό γιατί στην τυπική κατάθλιψη τα άτομα δεν έχουν την ενέργεια ούτε να σηκωθούν από το κρεβάτι, πόσο μάλλον να εργαστούν πάνω σε υποθετικά σενάρια τρόπων αυτοκτονίας. Στην «χαμογελαστή κατάθλιψη» τα επίπεδα ενεργητικότητας δεν επηρεάζονται, με αποτέλεσμα να υπάρχει χώρος τόσο για αυτοκτονικές ιδέες όσο και το κίνητρο για μια τέτοια ενέργεια.
Αντιμετώπιση
Η κατάθλιψη δεν έχει μόνο μια μορφή και, όπως κι αν εμφανίζεται, είναι μια δύσκολη και εξουθενωτική κατάσταση. Αυτό που πρέπει να μας μείνει στο μυαλό είναι ότι υπάρχει ελπίδα και η βοήθεια δίνεται απλόχερα από τους ειδικούς ψυχικής υγείας. Το γραφείο του ψυχολόγου είναι το πιο ασφαλές μέρος, για να μιλήσει κάποιος για όσα τον απασχολούν, έχοντας την πλήρη αποδοχή και κατανόηση. Ο ψυχολόγος θα βοηθήσει στην ανεύρεση των βαθύτερων αιτιών εμφάνισης της κατάθλιψης και στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων με εξατομικευμένες τεχνικές, με τρόπους διαχείρισης της σκέψης και έκφρασης των συναισθημάτων. Τα συναισθήματα είναι εκεί και οφείλουμε να τα ακούμε και να τα εκφράζουμε.
Παρόλα αυτά, ο καθένας μπορεί να μιλήσει σε οικείους ανθρώπους που τους εμπιστεύεται και γνωρίζει ότι θα τον βοηθήσουν, όπως είναι η οικογένεια, τα αδέλφια, οι φίλοι. Παράλληλα, υπάρχουν ομάδες υποστήριξης και εμψύχωσης, κάποιες και διαδικτυακά, που παρέχουν αστείρευτη πηγή ψυχικής ενδυνάμωσης.
Ουσιαστική λύση είναι να πιστέψει κανείς στον εαυτό του, να βρει έναν ή περισσότερους στόχους στη ζωή του που θα αγαπήσει και θα παλέψει για αυτούς. Το να αισθανθεί ότι η ζωή του έχει νόημα, το να ζήσει!
Επιμέλεια κειμένου: Ευγενία Κελαράκου
Δικτυογραφία
