Πατρική επιλόχειος κατάθλιψη: είναι πραγματική;

Το να είναι κανείς γονέας και δη νέος είναι πολύ δύσκολο, αγχωτικό, με συναισθηματικές αλλαγές. Σαφέστατα και πολύ λογικά, εξαιτίας των δυσκολιών του παιδιού, θα υπάρξουν καταθλιπτικά συμπτώματα, έντονο άγχος, εκνευρισμός ή διαταραχές στην διάθεση καθόλη τη διάρκεια του πρώτου χρόνου του παιδιού. Όμως, η επιλόχειος κατάθλιψη είναι μια σοβαρή κλινική κατάσταση.

Ορισμός

Η επιλόχειος κατάθλιψη συχνά ορίζεται ως ένα επεισόδιο μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής. Εμπίπτει δηλαδή στην κατηγορία των διαταραχών διάθεσης και συμβαίνει λίγο μετά τη γέννηση ενός παιδιού. Η ύπαρξή της αναφέρεται πολύ συχνά στις μητέρες σε ποσοστό 10-25%. Όμως, μπορεί να εμφανιστεί εξίσου και στους πατέρες.

Μπορεί να φαντάζει περίεργο, αλλά ερευνητικά δεδομένα παρουσιάζουν εξελίξεις στο θέμα αυτό και η πατρική επιλόχειος κατάθλιψη είναι μια συνηθισμένη κατάσταση που συμβαίνει σε πολλούς άνδρες.

Έρευνες υποστηρίζουν ότι 1 στους 10 άνδρες, ποσοστό 5-10%, βιώνουν την εμπειρία της επιλόχειου κατάθλιψης. Μετά από μια περίοδο μεγάλης χαράς και προσμονής για το νεογέννητο παιδί ακολουθεί μια αρνητική αλλαγή στην συμπεριφορά τους ιδιαίτερα στο διάστημα 3-6 μηνών από τη γέννηση του παιδιού.

Η πατρική επιλόχειος κατάθλιψη τα τελευταία χρόνια διερευνάται από την επιστημονική κοινότητα. Παρακάτω περιγράφονται τα καταγεγραμμένα και τεκμηριωμένα συμπτώματα που την κάνουν αναγνωρίσιμη.

Αναγνώριση της πατρικής επιλόχειου κατάθλιψης

Παρατηρείται αυξημένος θυμός, συγκρούσεις ή επιθετική συμπεριφορά προς την μητέρα, το παιδί, αλλά και προς τους άλλους ανθρώπους. Παράλληλα, οι άνδρες αισθάνονται αναστάτωση, απογοήτευση, μειωμένη ευχαρίστηση, δυσαρέσκεια, δυσφορία, αγανάκτηση, ματαίωση, απελπισία και εκνευρισμό, ενώ αγχώνονται πολύ εύκολα. Όπως αναφέρει ο ψυχολόγος San Diego, ενώ οι γυναίκες κατά την επιλόχειο κατάθλιψη τείνουν να εκφράζουν την κατάθλιψη με λύπη και φόβο εσωτερικά, χωρίς να γίνεται εύκολα αντιληπτή, οι άνδρες αντιθέτως εκφράζουν την κατάθλιψη μέσω του θυμού, της οργής, του εκνευρισμού και του έντονου άγχους.

https://www.pexels.com/photo/person-crying-3292556/

Κάποιοι είναι περισσότερο επιρρεπείς στην χρήση αλκοολούχων ποτών και ναρκωτικών, ενώ μπορεί να αναπτύξουν εξαρτητικές/εθιστικές συμπεριφορές (π.χ. χαρτοπαιξία, τυχερά παιχνίδια ή χρήση video games) ή παρορμητικές συμπεριφορές που ενέχουν επικινδυνότητα (π.χ. απερίσκεπτη, απρόσεχτη οδήγηση ή ύπαρξη εξωσυζυγικών σχέσεων). Σε κάποιες περιπτώσεις εμφανίζεται απώλεια ή αύξηση του σωματικού βάρους και παράπονα για σωματικά προβλήματα (π.χ. πονοκέφαλοι, προβλήματα πέψης, στομαχικές διαταραχές). Εν συνεχεία, υπάρχουν αναφορές για προβλήματα συγκέντρωσης και έλλειψη κινήτρων με ανησυχία για μειωμένη παραγωγικότητα μέσα στην ημέρα. Άλλοι εκφράζουν την επιλόχειο κατάθλιψη μέσα από την εργασιομανία και με συναισθήματα έντονης κούρασης και εξάντλησης. Τέλος, παρατηρείται απομόνωση από την οικογένεια και τους φίλους, αισθήματα αποθάρρυνσης και ανικανότητας ως προς τον πατρικό ρόλο, λύπης και ξεσπάσματα κλάματος χωρίς εμφανή λόγο.

Παράγοντες επικινδυνότητας

Οι παράγοντες που φαίνεται να επιδρούν στην αλλαγή διάθεσης των ανδρών είναι η έλλειψη επαρκούς και ποιοτικού ύπνου, η αλλαγή των ορμονών (π.χ. μείωση επιπέδου τεστοστερόνης), η ύπαρξη προσωπικού ή οικογενειακού ιστορικού κατάθλιψης, η κακή διαπροσωπική σχέση με την σύζυγο, οι ανεπαρκείς διαπροσωπικές σχέσεις με φίλους ή συγγενείς, το υπερβολικό άγχος που προκύπτει από την ιδιότητα του πατέρα, η έλλειψη υποστήριξης από οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον, τα οικονομικά προβλήματα και, τέλος, η αίσθηση του να νιώθει αποκλεισμένος από την σχέση μητέρας-πατέρα-παιδιού, δεδομένου ότι η μητέρα είναι ο άμεσος φροντιστής του παιδιού.

Ο βασικότερος παράγοντας πρόγνωσης της πατρικής επιλόχειου κατάθλιψης έχει αναδειχθεί η γυναικεία επιλόχειος κατάθλιψη με αποτέλεσμα οι άνδρες να επηρεάζονται σε διπλάσιο βαθμό συναισθηματικά και ψυχικά.

Η ανάγκη για ψυχολογική υποστήριξη

Οι περισσότεροι άνδρες δεν αναζητούν ποτέ ψυχολογική υποστήριξη και βοήθεια και αυτό γιατί, αρχικά, δεν γνωρίζουν την ύπαρξή της, καθώς δεν είναι ευρέως γνωστή και ευκόλως κατανοητή. Το στοίχημα εδώ είναι η ευαισθητοποίηση και η ενημέρωση των ανδρών σχετικά με το θέμα και η ενθάρρυνση στο να ζητήσουν βοήθεια όταν απαιτείται.

Ο δισταγμός αναζήτησης βοήθειας σχετίζεται και με την κοινωνική προσδοκία ότι οι άνδρες πρέπει να είναι προστάτες, δυνατοί και οι στύλοι της οικογένειας. Η απροθυμία και η διστακτικότητα στηρίζεται σε συναισθήματα που συνδέονται με την αρρενωπότητα και τα αρσενικά στοιχεία: «Δεν θέλω η σύζυγός μου να με δει ως αδύναμο, ανυπεράσπιστο και αβοήθητο», «Εγώ υποτίθεται πως είμαι ο πιο δυνατός». Η πεποίθηση αυτή δυσκολεύει τόσο την αναγνώριση όσο και την αποδοχή της πατρικής επιλόχειου κατάθλιψης ακόμη και από τον ίδιο τον άνδρα.

Κοινωνικά οι άνδρες δεν επιτρέπεται να αισθάνονται αδύναμοι, να κλαίνε ή να έχουν αμφιβολίες στο ρόλο τους ως πατέρα. Οι πεποιθήσεις αυτές προκαλούν έντονη ενδοψυχική σύγκρουση ανάμεσα σε όσα αισθάνονται και σε όσα πρέπει να νιώθουν. Και είναι περισσότερο αποκαρδιωτικό όταν πρέπει να παλέψουν μέσα τους με αυτά τα αμφιλεγόμενα συναισθήματα.  Ενώ θα έπρεπε να είναι χαρούμενοι και ενθουσιώδεις, εκείνοι αισθάνονται απεγνωσμένοι, ψυχικά αναστατωμένοι και ανήμποροι.

Η καταστολή των αρνητικών συναισθημάτων δυσχεραίνει περισσότερο την κατάσταση. Γιατί κάποια στιγμή έρχεται εκείνο το σημείο που δεν αντέχει πια ο άνδρας και ξεσπά, καταρρέει συναισθηματικά. Ξεσπά σε κλάματα, εκφράζει την απελπισία και την απόγνωσή του και είναι το σημείο εκείνο που τα συναισθήματα αποξένωσης και αποσύνδεσης από την οικογένειά του τον έχουν κυριεύσει.

Η ψυχοθεραπεία θα βοηθήσει τον πατέρα να ανακουφιστεί από την κατάθλιψη και να αναγνωρίσει τα αληθινά του συναισθήματα στην πραγματική τους διάσταση. Να αποβάλλει τις ενοχές του και να μην ντρέπεται για όσα αισθάνεται. Η θεραπεία θα τον βοηθήσει να αντιμετωπίσει το κοινωνικό στίγμα και να αποδεχτεί με ειλικρίνεια ότι θα υπάρξουν δυσκολίες ως προς την ανατροφή του παιδιού.  

https://pixabay.com/el/illustrations/%CF%87%CE%B1%CF%81%CF%84%CF%8C%CE%BD%CE%B9-%CF%83%CF%87%CE%B9%CF%83%CF%84%CF%8C%CE%BB%CE%B9%CE%B8%CE%BF-schultafel-939244/

Βιβλιογραφία:

  • Scarff, J. (2019). Postpartum depression in Men. Innov Clin Neurosci, 16(5–6), p.p. 11–14.
  • Paulson, J.F., Bazemore, S.D. (2010). Prenatal and postpartum depression in fathers and its association with maternal depression: A Meta-analysis. JAMA, 303(19), p.p. 1961-1969.

Δικτυογραφία:

Επιμέλεια κειμένου: Ευγενία Κελαράκου

Απόφοιτη Ψυχολογίας από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και Eιδικευόμενη Ψυχοθεραπεύτρια Συστημικής/Οικογενειακής Ψυχοθεραπείας. Πιστεύω η ψυχολογία αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας και η ύπαρξη της ψυχικής μας ευημερίας και γαλήνης δημιουργούν τις συνθήκες για μια πιο ευτυχισμένη και παραγωγική ζωή. Μόττο μου: «Ας δείξουμε εμπιστοσύνη στη ζωή και στο ένστικτό μας. Ξέρουν να μας καθοδηγούν». (nikolidakiel.psy@gmail.com)