«…Κάθε άνθρωπος άξιος να λέγεται γιος του ανθρώπου σηκώνει το σταυρό του κι ανεβαίνει το Γολγοθά του. Πολλοί, οι πιο πολλοί, φτάνουν στο πρώτο, στο δεύτερο σκαλοπάτι, λαχανιάζουν, σωριάζονται στη μέση της πορείας και δε φτάνουν στην κορφή του Γολγοθά -θέλω να πω στην κορφή του χρέους τους- να σταυρωθούν, ν’ αναστηθούν, και να σώσουν την ψυχή τους. Λιποψυχούν, φοβούνται να σταυρωθούν, και δεν ξέρουν πως η σταύρωση είναι ο μόνος δρόμος της ανάστασης. Άλλον δεν έχει…»
Νίκος Καζαντζάκης, Αναφορά στον Γκρέκο, Εκδόσεις Ελ. Καζαντζάκη, Αθήνα, 1964, σ. 15
Υπάρχουν συναισθήματα που μας πονάνε, υπάρχουν καταστάσεις που δεν θέλουμε να θυμόμαστε, υπάρχουν πράγματα που δε θα θέλαμε να ζήσουμε κι όμως τα ζήσαμε. Υπάρχουν θέματα που δεν θέλουμε να αγγίξουμε. Γιατί; Ίσως γιατί δεν ξέρουμε τι να τα κάνουμε. Ίσως να μην είμαστε έτοιμοι να τα θεραπεύσουμε. Ίσως να μην μπορούμε να τα αγγίξουμε. Μήπως δεν μας επιτρέπεται να τα αγγίξουμε; Μήπως φοβόμαστε; Τι θα μας συμβεί αν τελικά ανοίξει αυτός ο σάκος με όλα τα δύσκολα κομμάτια μας;
Όταν δεν θέλουμε να έρθουμε σε επαφή με τα συναισθήματά μας, και ειδικά με αυτά που μας προκαλούν έντονο πόνο, όταν δεν θέλουμε να τα αγγίξουμε, τότε προσπαθούμε να τα απωθήσουμε. Ο πρώτος μηχανισμός άμυνας που επιλέγουμε είναι η άρνηση και η απώθηση, η αγνόηση, να τα θάψουμε και να τα κρύψουμε. Να τα ξεχάσουμε. Να γυρίσουμε γρήγορα εκείνη τη σελίδα του βιβλίου, ή να την προσπεράσουμε και να πάμε στην επόμενη. Ο πόνος είναι ένα από αυτά τα συναισθήματα που δεν αγγίζεται εύκολα, που για πολλούς είναι προτιμότερο να παραμείνει σε αδράνεια ή να ξεχαστεί.
Όταν ο άνθρωπος πονά, το νιώθει στο μεδούλι του, σε κάθε μέρος του κορμιού του. Ίσως πιάνει πάτο. Δεν είναι το ίδιο με την λύπη, την στενοχώρια, δεν είναι ανησυχία ή αγωνία για κάτι που του συμβαίνει. Ο καθένας μπορεί να τον περιγράψει ως κάτι έντονο, μεγάλο που το βιώνει και δεν χωρά καμιά αμφιβολία. Είναι κάτι δικό του, υποκειμενικό, εσωτερικό.
Ο πόνος είναι μέρος της ζωής μας. Σαφώς και το ζητούμενο δεν είναι να πονάμε, αλλά αναπόφευκτα θα συμβεί. Και δεν μπορούμε να ελέγξουμε πότε κι αν θα συμβεί, δεν μπορούμε να τον αποτρέψουμε, κι ούτε να τον μετριάσουμε. Ο πόνος είναι βαθύς, σκληρός και επώδυνος γιατί σχετίζεται με το τι χάνουμε, σχετίζεται με τις απώλειές μας. Δεν υπάρχει άνθρωπος που μόνο κερδίζει. Αντιθέτως χάνουμε πολύ περισσότερο και κάποιες φορές με εκκωφαντικό, σπαρακτικό τρόπο. Όσο πιο σημαντικό είναι αυτό που αφήνουμε πίσω, αυτό που χάνουμε, τόσο πιο πολύ πονάμε.
Ο πόνος αποτελεί μάθημα γιατί, μας αφυπνίζει να σκεφτούμε και να αφουγκραστούμε τα σπουδαία. Είναι ένα μέσο να μάθουμε να ανακαλύπτουμε, να ιεραρχούμε και να ξεχωρίσουμε πράγματα για εμάς. Σε πιο βαθύ επίπεδο μας προειδοποιεί να μάθουμε να μην «βασανίζουμε» και να μην ταλαιπωρούμε τον εαυτό μας, να έρθουμε κατάματα με τα όριά μας, να μη χάσουμε τα κεκτημένα μας και να παλέψουμε να επιβιώσουμε μπροστά σε απειλητικές και δύσκολες καταστάσεις. Ο ρόλος του πόνου, είτε σωματικού, είτε ψυχικού είναι η προστασία μας. Όταν ο οργανισμός φτάνει στα όριά του και κινδυνεύει να υποστεί κατάρρευση, τότε ο πόνος δρα ως προειδοποιητικό σημάδι να προφυλαχθούμε από τις δυσάρεστες συνέπειες.
Ο πόνος είναι ένα βαθύ, σχεδόν λυτρωτικό και ανακουφιστικό συναίσθημα, όσο οξύμωρο κι αν ακούγεται. Όταν βιωθεί και ξεπεραστεί σε ελευθερώνει, σε αποδεσμεύει, σε ανασταίνει.
Αν δεν βιωθεί, μπορεί να απωθηθεί, να κρυφτεί, να «κουκουλωθεί», κι εμείς να μείνουμε εγκλωβισμένοι σε ένα πόνο που δεν έχει εκφραστεί με τον κίνδυνο κάποια στιγμή να λυγίσουμε, να σπάσουμε και να καταρρεύσουμε τόσο ψυχικά όσο και σωματικά.
Δεν είναι καθόλου εύκολο να γυρίσουμε τόσο απλά αυτή τη σελίδα γιατί πρόκειται για κομμάτια του ίδιου βιβλίου, της προσωπικής μας ιστορίας, που είναι κομμάτια του εαυτού μας, που είναι η συνέχειά μας.
Τι θα γίνει με αυτό το κενό που γρήγορα προσπαθείς να προσπεράσεις; Πώς θα προχωρήσεις παρακάτω αν δεν το θεραπεύσεις και δεν το επουλώσεις; Θα σε ακολουθεί σε ανύποπτο χρόνο και καταστάσεις και θα «απειλεί» την ισορροπία σου. Όλα όσα κουκουλώνουμε, αφήνουμε κάτω από το χαλάκι της πόρτας είναι εκεί κι ας μην τους δίνουμε σημασία. Κάποια στιγμή θα αναδυθούν χωρίς να ειδοποιήσουν. Θα είναι η στιγμή που καταλαβαίνουμε ότι κάτι δεν πάει καλά μέσα μας αλλά δεν μπορούμε να βρούμε τι ακριβώς μας φταίει. Θα είναι η στιγμή που ως άνθρωποι θα έχουμε χάσει τον έλεγχο, θα έχουμε παραδοθεί στις αισθήσεις μας, στα συναισθήματά μας, θα έχουμε χάσει τα όρια και τις ισορροπίες μας. Όταν συμβεί αυτό θα νιώθουμε ανασφαλείς, απροστάτευτοι, αδύναμοι.
Απωθούμε ή μπλοκάρουμε οτιδήποτε μας είναι πολύ βαρύ, όπως αποτυχίες, απογοητεύσεις, τραυματικές εμπειρίες και αρνητικές συμπεριφορές των άλλων προς εμάς, ντροπή, ενοχή, θλίψη, φόβους, σημαντικές απώλειες. Θέλουμε να τα κρύψουμε, θέλουμε να μην τα αγγίξουμε γιατί κάποια από αυτά είναι εξαιρετικά επώδυνα και νιώθουμε ότι δεν τα αντέχουμε.
Καμιά φορά σκεφτόμαστε ότι αν μοιραστούμε τις βαθύτερες σκέψεις κι ανησυχίες μας, αυτές που μας κάνουν να νιώθουμε ευάλωτοι, δε θα βρούμε ανταπόκριση ή θα μας λυπηθούν. Φοβόμαστε ότι δεν θα μας ακούσουν ουσιαστικά, δεν θα καταλάβουν την σημασία που έχουν για εμάς. Πολύ συχνά φοβόμαστε ότι αυτά τα βαθύτερα συναισθήματα μπορεί να πληγώσουν τους άλλους και να φέρουν ρήξεις ή συγκρούσεις στις σχέσεις μας μαζί τους.
Απωθούμε οτιδήποτε δύσκολο γιατί ούτε εμείς οι ίδιοι διαθέτουμε τα κατάλληλα λόγια και τους τρόπους για να εκφράσουμε τον βαθύτερο εαυτό μας. Έτσι, προτιμούμε να τα καταπίνουμε από ενοχή και ντροπή. Δεν συνειδητοποιούμε όμως ότι κουβαλάμε ένα βάρος. Αξίζει να αποδεχθούμε ότι είναι φυσιολογικό να μην ξέρουμε πάντα πώς θα εκφραστούμε και τι θα πούμε.
Ο συναισθηματικός πόνος βρίσκεται σε όλες εκείνες τις καταστάσεις, σ’ όλα εκείνα τα δύσκολα κομμάτια που μπορεί να αποφεύγουμε να αγγίξουμε γιατί μας πληγώνουν και νιώθουμε μπροστά τους αδύναμοι και ανίσχυροι. Όμως τα κομμάτια αυτά αν τα αγγίξουμε θα απελευθερωθούμε, θα συνδεθούμε και θα καταφέρουμε να έρθουμε πιο κοντά στον αληθινό μας εαυτό. Κι όσο κι αν η διαδικασία αποτελεί ένα δύσκολο δρόμο που φοβόμαστε να διαβούμε, είναι ανακουφιστικό το γεγονός ότι η αυτογνωσία κι η δύναμη που θα αποκτήσουμε θα μας κάνει ανθεκτικούς και θα μας μάθει να προστατεύουμε να αγαπάμε τον εαυτό μας. Η εξέλιξη έρχεται όταν πονάς. Είναι πιο βοηθητικό να αναγνωρίσουμε τον πόνο, να τον βιώσουμε και να τον αποδεχθούμε, έτσι ώστε να καταφέρουμε να τον απαλύνουμε ή να τον εξαφανίσουμε.
