Στις 18 Αυγούστου 1841 για πρώτη φορά καταγράφεται έργο του Καραγκιόζη στην αθηναϊκή εφημερίδα «Ταχύπτερος Φήμη»: «Την 21 του παρόντος, θα παρουσιαστεί είς Ναύπλιον η κωμωδία του Καραγκιόζη, έχουσα αντικείμενον τον Χατζ-Αββάτην και Κουσζούκ-Μεϊμέτην». Από τότε κύλησε πολύ νερό στο στ’ αυλάκι, τι απέγινε άραγε με τον Καραγκιόζη; Οι περισσότεροι θα έχετε ακουστά τον Ευγένιο Σπαθάρη ο οποίος απεβίωσε στις 9 Μαΐου του 2009. Σήμερα θα συνομιλήσουμε με τον Τάσο Ανδριώτη, έναν σύγχρονο επαγγελματία καραγκιοζοπαίχτη.
-Γεια σου Τάσο, ας ξεκινήσουμε τη συνέντευξή μας μαθαίνοντας για το θέμα από εσένα, τι είναι το θέατρο σκιών και ποιος είναι ο Καραγκιόζης και η παρέα του;
Το θέατρο σκιών είναι μια πανάρχαια τέχνη που έχει ρίζες στην Ινδονησία, Ταϊλάνδη, Κίνα μα και στη χώρα μας από τα Ελευσίνια και Καβείρια μυστήρια. Παιζόντουσαν παραστάσεις μυστηριακού και θρησκευτικού χαρακτήρα και εξελίχθηκε σε θέατρο σκιών με όλων των ειδών έργα. Στη χώρα μας, ο Καραγκιόζης και η παρέα του αντιπροσωπεύουν όλα τα χούγια, τους πόθους, τα όνειρα του Έλληνα. Είναι πρόσωπα που συναντούμε στην καθημερινότητά μας και για αυτό έχουν επιτυχία μέχρι σήμερα. Ο Καραγκιόζης είναι ο φτωχός μεροκαματιάρης μα και καταφερτζής, ο Χατζηαβάτης ο δουλοπρεπής κόλακας που θέλει να τα έχει καλά με όλους, ο Διονύσιος ο ξεπεσμένος αριστοκράτης, ο Μορφονιός που κάνει ό,τι του πει η μαμά του, ο Σταύρακας που κάνει το νταή μα όλο τις τρώει, ο Σολωμός ο Εβραίος τσιγκούνης, ο Μπαρμπαγιώργος ο αγαθός μα λεβέντης βλάχος και άλλοι πολλοί που καθρεφτίζουν την κοινωνία μας.
-Πότε ξεκίνησες να ασχολείσαι, με ποια αφορμή και πώς έμαθες την συγκεκριμένη τέχνη;
Η αφορμή ήταν παραστάσεις που είχα δει στην τηλεόραση όταν ήμουν 5 χρονών. Τα πρώτα ερεθίσματα ξεκίνησαν και άρχισα να φτιάχνω φιγούρες και να παίζω στο σπίτι και σε γνωστούς μου. Το ενδιαφέρον μου όλο φούντωνε να ψαχτώ και να μάθω όσο πιο πολλά γίνεται για την τέχνη αυτή. Έπαιρνα βιβλία, κασέτες, φιγούρες. Αργότερα γνωρίστηκα με καραγκιοζοπαίχτες, παρακολουθούσα και τους βοηθούσα σε παραστάσεις τους και 12 χρονών άρχισα να παίζω τις πρώτες μου παραστάσεις με χαρτζιλίκι.
-Γράφεις δικά σου έργα; Ο κάθε επαγγελματίας καραγκιοζοπαίχτης πλάθει τους ήρωές του όπως θέλει ή οφείλει να ακολουθεί κάποια νόρμα;
Έχω γράψει και δικά μου έργα, κάποια τα έχω παρουσιάσει και κάποια άλλα είναι στο πρόγραμμα. Επίσης προσαρμόζω τα παλαιότερα έργα στο σήμερα. Έχουν αλλάξει οι εποχές και ο Καραγκιόζης πρέπει πάντα να πιάνει το σφυγμό της εποχής. Οι ήρωες του μπερντέ έχουν βασικά στοιχεία στον τρόπο ομιλίας και στον τρόπο που φέρονται μα πρέπει και συ να βάλεις ολίγον και την προσωπικότητά σου. Γι’ αυτό κάθε καραγκιοζοπαίχτης φτιάχνει τις φιγούρες με το στυλ που να του ταιριάζει και στη φωνή. Κάθε «μάστορας» έχει και το δικό του Καραγκιόζη ανάλογα με το πώς θέλει να τον παρουσιάσει. Άλλος τον θέλει πονηρό, άλλος πιο αγαθό, άλλος πιο «αλήτη». Έχω παρατηρήσει ότι κυρίως οι παλιότεροι καραγκιοζοπαίχτες που πρόλαβα, περνούσαν τον χαρακτήρα τους μέσω του Καραγκιόζη. Πολλές φορές η φιγούρα του Καραγκιόζη θύμιζε το «μάστορά» της!
-Είναι εφικτό να βιοπορίζεσαι ως καραγκιοζοπαίχτης ή χρειάζεται και άλλη δουλειά, ποιες οι δυσκολίες του επαγγέλματος; Ανεβάζεις κάθε εποχή παραστάσεις, σε κλειστό χώρο τον χειμώνα και ανοιχτό την άνοιξη;
Αν το αγαπάς και το κυνηγάς, πιστεύω πως είναι εφικτό. Προσωπικά ασχολούμαι και με τη μουσική και τη ζωγραφική που τα αγαπάω εξίσου το ίδιο, μα πιστεύω ότι αν αφοσιωθείς και αγαπάς αυτό που κάνεις κι επιμένεις, θα τα καταφέρεις. Θέλει και λίγη τύχη. Μόνιμα δεν παίζω κάπου αυτή την εποχή, τώρα καλοκαίρι κάνω περιοδείες σε χωριά, χειμώνα σε σχολεία συνήθως.
-Είναι θέαμα που απευθύνεται σε ενηλίκους ή παιδιά ο Καραγκιόζης;
Ο Καραγκιόζης είναι για όλους. Όταν πρωτοπαίχτηκε στην Ελλάδα, παιζόταν για ενήλικο αντρικό κοινό καθώς είχε αθυροστομίες κλπ. Αργότερα καθιερώθηκε στο θέατρο για οικογενειακό κοινό μα καθώς προχωρούσαν τα χρόνια για να επιβιώσει στράφηκε στο παιδικό κοινό. Στις μέρες μας αναβιώνουμε κάποιες παραστάσεις που παίζονται για ενήλικες σε μεζεδοπωλεία, ταβέρνες κλπ. Αλλιώς θα παίξεις όταν έχεις ενήλικο κοινό, αλλιώς όταν θα παίξεις σε ένα σχολείο. Άλλη θεματολογία, άλλη γλώσσα. Στα παιδιά θα πρέπει να’ σαι προσεκτικός γιατί τα διαπαιδαγωγείς με τον τρόπο σου και η παράσταση θα έχει έναν πιο «τρυφερό» χαρακτήρα. Στον ενήλικα θα θίξεις θέματα που απασχολούν την καθημερινότητα με τον μοναδικό καυστικό τρόπο του Καραγκιόζη!
-Σίγουρα θα έχεις βιώσει πολλές συγκινήσεις όλα αυτά τα χρόνια και κάποιες στιγμές θα σου έμειναν αξέχαστες ως εμπειρίες ζωής, θα ήθελες να μοιραστείς κάποιες μαζί μας;
Χαίρομαι που πρόλαβα και γνώρισα παλιούς μάστορες τους οποίους θεωρούσα μεγάλα «θηρία» της τέχνης αυτής όπως τον Γιάνναρο, τον Ευγένιο Σπαθάρη, το Βάγγο, Μάνθο Αθηναίο, Κώσταρο. Πάμπολλες συγκινήσεις. Όταν 12 χρονών είχα κάνει την πρώτη μου δημόσια παράσταση στο θέατρο του καραγκιοζοπαίχτη Μάνθου Αθηναίου, ο Μάνθος μου είπε «Έχεις πολύ καλό λαιμό, να έρθεις Αθήνα, θα στείλω γράμμα στο δήμαρχο στη Σπάρτη να παίζεις» κι άλλα τέτοια. Με συγκίνησε πολύ και μου έδωσε κουράγιο να συνεχίσω. Ένα βράδυ είχα κάνει παράσταση στο μουσείο του Γιάνναρου του καραγκιοζοπαίχτη στην Πάτρα και είχε έρθει ο παλαίμαχος Κώσταρος. Μόλις τελείωσα την παράσταση, κάθισα στην παρέα τους και θυμάμαι τον Κώσταρο να λέει «Αναστήθηκαν οι παλιοί καραγκιοζοπαίχτες» και ο Γιάνναρος να λέει «Όσο είναι ο Τάσος και κρατάει την παράγκα, ο Καραγκιόζης δε θα χαθεί». Με συγκινεί επίσης πολλές φορές σε μέρη που παίζω να συναντώ μικρούς καραγκιοζοπαίχτες! Έχω συναντήσει παιδάκια που ασχολούνται από 6-7 ετών!
-Τι θα συμβούλευες όποιον θέλει να ξεκινήσει και να ασχοληθεί επαγγελματικά;
Καταρχάς πρέπει να το αγαπήσει, να το καλλιεργήσει και να το εξελίξει βάζοντας την προσωπικότητά του.
-Θυμάμαι έργα του Ευγένιου Σπαθάρη να παίζονται ακόμα και στην τηλεόραση πριν λίγα χρόνια (διόρθωσέ με αν κάνω λάθος) θέτοντας τον καραγκιόζη και το θέατρο σκιών στο επίκεντρο κάτι που στη συνέχεια έπαψε και έφυγε κάπως από το προσκήνιο. Σήμερα ποια είναι η κατάσταση; Θα καταφέρει ο Καραγκιόζης να επιβιώσει στον χρόνο;
Σωστά, ο Καραγκιόζης του Σπαθάρη, όπως και παλιών «μαστόρων» είχε καυστική γλώσσα και σατίριζε τα κακώς κείμενα. Όμως οι βολεμένοι του συστήματος δεν τον θέλουν έτσι, τον θέλουν κουτό και να κάνει χαζομάρες για να γελάσει ο κόσμος χωρίς να προβληματίζεται. Έτσι επέβαλλε το σύστημα και οι καραγκιοζοπαίχτες αναγκαστικά υπέκυψαν για να επιβιώσουν. Πάντως είμαι αισιόδοξος για την πορεία του Καραγκιόζη μελλοντικά, γιατί είναι σημαντικό κομμάτι της παράδοσής μας.
-Έχεις στο πρόγραμμα κάποιες παραστάσεις; Πού μπορούμε να απολαύσουμε την τέχνη σου;
Αυτό τον καιρό περιοδεύω σε χωριά της Λακωνίας απ’ όπου κατάγομαι. Ελπίζω το χειμώνα να βρεθεί κάποια στέγη για τον Καραγκιόζη μου.
-Κλείνοντας αυτή τη συνέντευξη σου ευχόμαστε κάθε επιτυχία και θα θέλαμε να μας πεις, ποια θα ήταν η γνώμη του καραγκιόζη σήμερα για την ελληνική κοινωνία όπως έχει διαμορφωθεί; Πώς θα επιβίωνε ο ίδιος σε μία τέτοια κοινωνία;
Κάθε αδικία τον πειράζει. Ο Καραγκιόζης πάντα μάχεται στο πλευρό του λαού με την εκάστοτε εξουσία. Κάνει ένα σωρό επαγγέλματα για να ζήσει. Σήμερα θα μπορούσε κάλλιστα να κάνει τον influencer που είναι και της μόδας και να πασάρει το λιτό του lifestyle σατιρίζοντας τα γεγονότα. Σας ευχαριστώ για τις ευχές σας, καλή δύναμη σε αυτό που κάνετε!
Βιογραφικό:
Ο Τάσος Ανδριώτης κατάγεται από τη Σπάρτη Λακωνίας. Γεννήθηκε το 1987 στην Αθήνα και ασχολείται με το θέατρο σκιών από ηλικία έξι ετών. Συμμετείχε από νεαρή ηλικία (12 ετών) σε πολλά σημαντικά φεστιβάλ όπως στο Διεθνές Φεστιβάλ Θεάτρου Σκιών στο Δήμο Πάτρας, στην Εβδομάδα Καραγκιόζη στο θέατρο του Μάνθου Αθηναίου στη Νέα Σμύρνη, Αθηναϊκό Φεστιβάλ Θεάτρου Σκιών στο Λόφο του Στρέφη, Λαϊκό Θέατρο Πάτρας, 1ο Διαγωνιστικό Φεστιβάλ Θεάτρου Σκιών στο θέατρο Απόλλων Πάτρας όπου και βραβεύτηκε, επίσης σε αφιερώματα έχει αναβιώσει το παλαιό θέατρο σκιών όπως παιζότανε παραδοσιακά για μεγάλους. Έχει γνωρίσει και συνεργαστεί με σπουδαίους καραγκιοζοπαίκτες όπως ο Γιάνναρος, Θανάσης Σπυρόπουλος, Ευγένιος Σπαθάρης, Βάγγος Κορφιάτης, Κώσταρος, Μάνθος Αθηναίος κ.α. Επίσης με λαϊκά συγκροτήματα έχει παρουσιάσει αφιερώματα με θέμα τα τραγούδια στο ελληνικό θέατρο σκιών. Κατασκευάζει φιγούρες και σκηνικά από παραδοσιακά υλικά (δέρμα, χαρτόνι, ζελατίνα, πανί) ενώ διαθέτει στη συλλογή του φιγούρες από παλαιούς καραγκιοζοπαίκτες και νεότερους. Έχει μελετήσει τις ρίζες του θεάτρου σκιών και έχει παρουσιάσει εκθέσεις και σεμινάρια διδάσκοντας παραδοσιακές τεχνικές του θεάτρου σκιών όπως την τέχνη κατασκευής φιγούρας. Διαθέτει πλούσιο ρεπερτόριο από παραδοσιακά έργα: κωμωδίες, ηρωικά του 1821, κοινωνικά, ιστορικά, θρησκευτικά, σατιρικά, μυθολογικά κλπ. Συνεργάζεται με δήμους, σχολεία και συλλόγους από όλη την Ελλάδα και η δουλειά του έχει προβληθεί από αρκετά ΜΜΕ. Εκτός από το θέατρο σκιών ασχολείται με τη ρεμπέτικη μουσική: παίζει μπουζούκι, μπαγλαμά, αρμόνιο και τζουρά.
