Η Στέργια Κάββαλου είναι συγγραφέας, ποιήτρια και μεταφράστρια με πλούσια συγγραφική δραστηριότητα. Όταν για πρώτη φορά την γνώρισα σε μια εκδήλωση παρουσίασης του βιβλίου της «Alzheimer Trance» σε ένα μεγάλο βιβλιοπωλείο του κέντρου της Αθήνας, ένιωσα σαν να συνάντησα κάποιο χαμένο καρέ της Έλενας Μπόναμ Κάρτερ που βρήκε την ευκαιρία να ξετρυπώσει από την ταινία «Fight Club» και να ξεχυθεί στην ελληνική λογοτεχνική πραγματικότητα. Κάποιες άλλες στιγμές έχεις την αίσθηση ότι η Στέργια σαν να ξεπήδησε από την ταινία «Trainspotting» και έδωσε λόγια σε όλα εκείνα τα άτομα που διαχρονικά λογοτεχνικά παρέμεναν λιγότερο ή περισσότερο φιμωμένα και περιθωριοποιημένα. Είναι μια συγγραφέας που η αισθητική της μοιάζει με μιας άγριας rock star που έχει αποφασίσει να κοντράρει τον εαυτό της και να αναταράξει τα άρρωστα νερά του λογοτεχνικού κατεστημένου επιλέγοντας να αγγίξει και να ψηλαφίσει «τα δύσκολα και τα οδυνηρά». Αν για έναν τίτλο διηγήματος ή βιβλίου ταιριάζει και είναι σκόπιμο, θα χρησιμοποιήσει μια λέξη που αντανακλά την σκέψη της και το συναίσθημά της χωρίς να «κωλώσει» ή να κάνει εκπτώσεις και παραχωρήσεις χάριν συμμόρφωσης σε παρωχημένες λογοτεχνικές συμβάσεις. Η Στέργια Κάββαλου είναι μια υπόσχεση από το μέλλον που έρχεται με ορμή και σίγουρα θα τρακάρει πάνω μας και θα μας αιφνιδιάσει ευχάριστα για άλλη μια φορά με τη δουλειά της.
–Υπάρχει κάποιο από τα βιβλία σου που είναι για σένα προσωπικά ξεχωριστό;
Το κάθε βιβλίο έχει τη δική του ιστορία που δεν έχει ειπωθεί ποτέ, που υπερβαίνει εκείνες του ίδιου του βιβλίου και το φέρνει πιο κοντά ή πιο μακριά στην καρδιά σου. Το μυθιστόρημά μου «Αντίστροφα {love will tear us apart}» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μελάνι γράφτηκε σε λίγες μόνο μέρες με την ορμή, την οργή και την απόγνωση που προκαλεί η απουσία του προσώπου εκείνου που έκανε την αγάπη να φαντάζει βεβαιότητα. Και αυτή είναι η αγάπη η νεανική, η αξέχαστη, η άφταστη, η ακηλίδωτη. Μετά, χρονικά μετά, έρχεται η άλλη η αγάπη η μητρική. Η ποιητική μου συλλογή «Δρόμος από γάλα» κυκλοφόρησε το 2018 από τις εκδόσεις Κέλευθος και γεννήθηκε μετά από τη γέννηση της κόρης μου. Τα ποιήματά της, 28 στον αριθμό, γράφτηκαν τον Φεβρουάριο του ’18. Δεν έγινε κόψιμο, δεν έγινε ράψιμο. Ήταν εξ αρχής αυτά. Εγώ ως μαμά απέναντι στον εαυτό μου, στους ρόλους, στις κοινωνικές βεβαιότητες και στα οικιακά συμβάντα.
–Ποιο βιβλίο διάβασες τελευταία;
Διαβάζω το βιβλίο του Χένρι Μίλερ «Ο κολοσσός του Μαρουσιού και πρώτες εντυπώσεις από την Ελλάδα» (εκδ. Μεταίχμιο). Δεν είναι νέα κυκλοφορία, δεν είναι πρόσφατη αγορά. Με θλίβει που το βιβλίο μοιάζει τόσο εποχιακό. Όλοι λιμπιζόμαστε καινούριους τίτλους. Αν δεν υποκύψετε στην παρόρμηση της αγοράς τους, τα αδιάβαστα της βιβλιοθήκης σας θα σας αποζημιώσουν. Για κάποιο λόγο τα αποκτήσατε. Όταν πρωτοδιάβασα Χένρι Μίλερ, χτύπησε η καρδιά μου λίγο πιο γρήγορα, τόσο που έκανα καιρό να τον ξαναπιάσω, για να μην τελειώσει η αφήγησή του ποτέ. Το συγκεκριμένο βιβλίο είναι μια ιδιότυπη ημερολογιακή καταγραφή από τη διαμονή του στην Ελλάδα το 1939. Μια διαμονή που κράτησε πολύ λόγω του Κατσίμπαλη, του Σεφέρη, του Ντάρελ και άλλων τεράστιων προσωπικοτήτων τους οποίους την οξυδέρκεια υμνεί με τρόπο που σε κάνει να βλέπεις τον τόπο σου αλλιώς.
–Από πού αντλείς την έμπνευση για τους χαρακτήρες των αφηγηματικών σου ηρώων;
Από το κοντινό μου περιβάλλον. Την οικογένεια. Τους έχω εκθέσει ανεπανόρθωτα! Από όσα ζουν μέσα μου στο repeat. Από την κουβέντα που πέφτει κάτω.
–Η μητρότητα θεωρείς ότι επηρέασε το λογοτεχνικό σου ύφος;
Το ύφος, όχι. Καθόλου. Τη θεματολογία, ναι. Π.χ. θα κυκλοφορήσουν βιβλία μου για παιδιά προσχολικής ηλικίας που γράφτηκαν ακριβώς επειδή το παιδί μου είναι τριών και έχω τέτοια ερεθίσματα. Κάποιοι βέβαια παρατήρησαν ότι η πιο πρόσφατη συλλογή διηγημάτων μου με τίτλο «Κάτι κλαίει ακόμα» εκδ. Ο Μωβ Σκίουρος έχει μια παραπάνω απαλότητα, μια γαλήνη. Νομίζω ότι διαφωνώ. Έχει μέσα παιδιά, ανθρώπους τρίτης ηλικίας που είναι σχεδόν πάντα οι ηλικίες που προτιμώ να έχουν οι χαρακτήρες μου. Η μητρότητα μπορεί να σε κάνει πολύ άγρια, ξέρεις. Σου αποκαλύπτει την ωμότητα των πραγμάτων.
–Ποια στρατηγική και τακτικές χρησιμοποιείς και έχεις βεβαιωθεί ότι λειτουργούν σε σένα αποδοτικά για την ολοκλήρωση ενός βιβλίου σου;
Η ιδέα για ένα βιβλίο θα έρθει την πιο άσχετη ώρα. Θα βολτάρει λίγο έτσι αγχωμένα στο νου να δει τι περιθώρια έχει και μόνο όταν νιώσω ότι ναι, αυτό το πράγμα που κατοικεί στο μυαλό μου μέρες τώρα μπορεί να βρει τις δικές του λέξεις, τότε θα καθίσω να το γράψω. Στο γραφείο μου μόνο το οποίο είναι ένα χάος όταν υπάρχει και χάος μέσα μου, αλλά όταν έρχεται η ώρα της συγγραφής μπαίνει κι αυτό στη θέση του. Ευτυχώς για λίγο!
–Αν ήσουν ποίημα, ποιο θα ήθελες να ήσουν;
Νομίζω πως ανά δεκαετία ή μάλλον ανά επταετία είμαι και άλλο ποίημα. Σίγουρα πάντως έχω υπάρξει για καιρό οι παρακάτω στίχοι του Κώστα Καρυωτάκη:
Είμαστε κάτι διάχυτες αισθήσεις,
χωρίς ελπίδα να συγκεντρωθούμε.
Στα νεύρα μας μπερδεύεται όλη η φύσις.
Όπως και το μικρό αυτό ποίημα του Πορτογάλου Σα-Καρνέιρο
Ο εαυτός μου δεν είμαι
μήτε και άλλος κανείς.
Κάτι ενδιάμεσο είμαι.
Στήριγμα ανάμεσα στη γέφυρα της ανίας
που εμένα με τον άλλον ενώνει.
Το ποίημα που είμαι τώρα, δεν το έχω ακόμα βρει.
–Δυσκολεύεσαι ή απολαμβάνεις όταν κάποιο βιβλίο σου γίνεται αντικείμενο σκηνοθετικών προσαρμογών;
Όταν έγραψα το θεατρικό «Άλκηστις, ο μονόλογος της εξώπορτας» εκδ. Βακχικόν, ήμουν πολύ ευτυχής που ανέβηκε από την Έφη Νιχωρίτη. Αλλά αυτό ήταν επί τούτου. Και ανοιχτή ήμουν και εξεπλάγην ευχάριστα. Τώρα, αν ανέβει κάποιο διήγημα ή ένα παιδικό, δεν θα αρχίσω να δαγκώνομαι. Θα ευχαριστήσω για την τιμή και ναι, θα το απολαύσω.
–Στη μέχρι τώρα πορεία σου ποιες θεωρείς ότι ήταν οι κορυφαίες στιγμές σου και γιατί;
Ήταν σημαντικό που με την πρώτη μου συλλογή διηγημάτων «Αλτσχάιμερ Trance» εκδ. Τετράγωνο ήμουν Υποψήφια στην Κατηγορία Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα του περιοδικού «Διαβάζω». Ήταν σημαντικό που με την πρώτη μου ποίηση, την «Πλαστική Άνοιξη», ήμουν Υποψήφια για το Βραβείο Γιάννης Βαρβέρης. Και ήταν σημαντική για μένα η υποτροφία ενθάρρυνσης από το CNL (Εθνικό Κέντρο Βιβλίου της Γαλλίας) που πήρα για το «Αντίστροφα, love will tear us apart». Όμως θεωρώ πως η κορύφωση δεν έχει έρθει ακόμα. Το κερασάκι στην τούρτα είναι οι αντιδράσεις των παιδιών στα σχολεία, στις βιβλιοθήκες, στα βιβλιοπωλεία. Αγκαλιές, ζωγραφιές, αυτόγραφα που μου ζητούν στα χεράκια τους. Και εγώ είμαι από αυτούς που θέλουν την τούρτα για την γαρνιτούρα. Οπότε, όλα καλά.
–Θεωρείς ότι ο συγγραφέας διαμορφώνει τους ήρωές του ή οι ήρωες των έργων του είναι τα πλάσματα της φαντασίας του συγγραφέα που στοιχειώνουν τη ζωή του;
Master mind είναι ο συγγραφέας. Από εκεί και πέρα είναι θέμα του καθένα πόσο θα αφήσει τους ήρωές του να αυτονομηθούν – γιατί όχι, δεν το κάνουν πάντα. Τα βιβλία ενηλίκων είναι κυρίως βιωματικά που σημαίνει ότι με στοιχειώνουν αληθινοί άνθρωποι, πραγματικά προβλήματα που είτε ξεπερνιούνται με την έκδοση του βιβλίου είτε απλώς καταγράφονται. Με τα παιδικά είναι όλα λίγο πιο ανώδυνα.
–Ποια είναι τα σχέδιά σου για το μέλλον;
Αναμένω με μεγάλη ανυπομονησία δυο παιδικά μου βιβλία από την Ελληνοεκδοτική. Πρώτα «Τα αδεσποτάκια της Μπαρτσελόνα» σε εικονογράφηση Πετρούλας Κρίγκου και την άνοιξη το «Εδώ είναι η μαμά!» με εικόνες της Σοφίας Γαλή. Το φθινόπωρο θα κυκλοφορήσει και το βιβλίο μου «Τι δεν θα γίνω όταν μεγαλώσω» από το Μεταίχμιο. Έχω ολοκληρώσει μια συλλογή διηγημάτων και δουλεύω μια ποιητική συλλογή. Μεταφράζω ποίηση για τις εκδόσεις Βακχικόν κάτι που μου δίνει μεγάλη χαρά και ελπίζω να συνεχίσω να το κάνω μέσα στη χρονιά. Από άλλα σχέδια θέλω ταξίδι, παιχνίδι και ένα ημερολόγιο να γράψω επιτέλους τους στόχους του ’20!
Συνέντευξη στον Δημήτρη Λυκογιάννη
Επιμέλεια συνέντευξης: Ευγενία Κελαράκου