Ο Σωκράτης, γνωστός ως δάσκαλος ζωής και φιλοσοφίας, είχε ασκήσει μεγάλη επιρροή στον αρχαίο κόσμο αλλά και στους σύγχρονους φιλοσόφους. Ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής για τις μεθόδους εύρεσης της αλήθειας καθώς και για την ισχύ των επιχειρημάτων των συνομιλητών του.
Οι μέθοδοί του ήταν η διαλεκτική και η μαιευτική. Η διαλεκτική δεν ήταν ένας απλός διάλογος. Ήταν μία συζήτηση ανάμεσα στον φιλόσοφο και τον συνομιλητή του προκειμένου να αποδειχθεί η αναξιοπιστία των επιχειρημάτων. Στην μαιευτική ο Σωκράτης πίστευε ότι ο άνθρωπος έχει μέσα του την αλήθεια και πρέπει με κάποιον τρόπο να την φανερώσει.
Ωστόσο, είχαν διατυπωθεί διάφορες αρνητικές απόψεις για τον Σωκράτη, όπως ότι διέφθειρε του νέους και πως βρισκόταν σε μία δύσκολη εποχή για την Αθήνα. Αυτό είχε ως συνέπεια να βρεθεί στο κρατητήριο, να πιει το κώνειο κι έτσι να οδηγηθεί στον θάνατο.
Μπορεί να πέρασαν αιώνες από τον θάνατο του Σωκράτη αλλά τα κληροδοτήματά του και η συνεισφορά του στην εξέλιξη της ανθρώπινης σκέψης και των αξιών του πολιτισμού μας εξακολουθούν να παραμένουν επίκαιρα. Οι διδασκαλίες του επαληθεύονται συνεχώς, αφού ο καθένας από εμάς ψάχνει να βρει κάθε μέρα τον πραγματικό εαυτό του και να δημιουργήσει το ήθος, τον χαρακτήρα και τις αρχές του. Κάθε μέρα υπάρχουν άνθρωποι που ορθώνουν το ανάστημά τους στα κακώς κείμενα αυτού του κόσμου με μόνη ασπίδα την ειλικρίνεια και τη σιδερένια θέληση που χρειάζεται για να αντιταχθείς σε αυτά. Και κάθε μέρα υπάρχει και ένας Σωκράτης εκεί έξω που καταδικάζεται σε θάνατο και πίνει και αυτός το δικό του κώνειο. Η προσπάθεια συγγραφής ενός τέτοιου άρθρου είναι για εκείνον και για όλους αυτούς που κρύβουν έναν Σωκράτη μέσα τους….
Στη σύγχρονη Ελλάδα, τη θέση του Σωκράτη παίρνουν τα Μ.Μ.Ε., τα οποία από την μία πλευρά είναι υπεύθυνα για την μετάδοση γεγονότων και την αναζήτηση της αλήθειας από την άλλη χρησιμοποιούν και ύποπτες μεθόδους για την επίτευξη της παραπληροφόρησης. Τα πιο συχνά εργαλεία τους είναι η χρήση ρητορικής γλώσσας, ασυνήθιστων κειμένων, χρωμάτων, εικόνων όχι μόνο για την κατανόηση των ειδήσεων αλλά και για την εξυπηρέτηση συμφερόντων. Προσπαθούν να επιτύχουν την πειθώ ίσως με λανθασμένο τρόπο.
Παραπληροφόρηση και κορωνοϊός
Ψευδείς ειδήσεις και θεωρίες συνομωσίας γεννήθηκαν και διαδόθηκαν κατά κόρον την περίοδο της πανδημίας.
Γεγονός είναι πάντως ότι η παραπληροφόρηση απέκτησε νέα διάσταση την περίοδο της πανδημίας. Ο κορωνοϊός έδωσε τροφή σε πληθώρα θεωριών συνομωσίας κυρίως στο διαδίκτυο και ειδικότερα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Βέβαια, οι λόγοι για τους οποίους οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης επιλέγουν να μοιραστούν περιεχόμενο με άλλους χρήστες ποικίλουν. Σύμφωνα με τον Χέρμαν Βάσερμαν, καθηγητή Μ.Μ.Ε. στο Πανεπιστήμιο του Κέιπ Τάουν, πολύ συχνά οι άνθρωποι μοιράζονται διαδικτυακές αναρτήσεις χωρίς πολλή σκέψη, απλώς για να επικοινωνήσουν με άλλους ανθρώπους ή για να προειδοποιήσουν τους υπόλοιπους χρήστες για κάτι που έχουν διαβάσει. Όμως, αυτό μπορεί να οδηγήσει συχνά σε μια αλυσίδα μετάδοσης ψευδών ή έστω ελλιπώς διασταυρωμένων πληροφοριών.
Η παραπληροφόρηση ως πολιτικό εργαλείο
Πώς λειτουργεί η παραπληροφόρηση σήμερα; Και πώς μπορεί να αποφευχθεί;
«Η παραπληροφόρηση δημιουργείται με συντονισμένο τρόπο και έχει τον ξεκάθαρο στόχο να αποσπάσει την κοινωνία από τα πραγματικά προβλήματα, να επιτεθεί σε θεσμούς μειώνοντας την εμπιστοσύνη των πολιτών, για παράδειγμα απέναντι στα θεσμικά όργανα της Ε.Ε.» ανέφερε η Bέρα Γιούροβα, αντιπρόεδρος της Κομισιόν. «Δεν μιλάμε έτσι μόνο για έναν αγώνα στο πεδίο της ελευθερίας της γνώμης αλλά και για έναν αγώνα στον τομέα της ασφάλειας». Όπως παρατηρεί η Γιούροβα, συνήθως χώρες προέλευσης της παραπληροφόρησης θεωρούνται η Ρωσία, η Κίνα ή η Τουρκία. «Δεν μπορούμε να πούμε ότι (οι δημιουργοί της παραπληροφόρησης) ελέγχονται από τις κυβερνήσεις των χωρών αυτών, αλλά (εκστρατείες παραπληροφόρησης) δημιουργούνται στο έδαφος αυτών των χωρών» σημειώνει η Γιούροβα.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η Κίνα ξόδεψε 10 δις δολάρια το 2017 για να βελτιώσει την εικόνα της στο εξωτερικό. Η Ρωσία φαίνεται να δίνει πάνω από 1 δις δολάρια τον χρόνο σε δίκτυο Μ.Μ.Ε. «που δρα παγκοσμίως και συχνά διαδίδει ψευδείς πληροφορίες» αναφέρει η επίτροπος. Αλλά και εντός της Ε.Ε. υπάρχουν χώρες στις οποίες η Κομισιόν «θα ήθελε να δει ισχυρότερα και ανεξάρτητα Μ.Μ.Ε.» όπως στην περίπτωση της Ουγγαρίας.
Γίνεται λοιπόν φανερό ότι τα Μ.Μ.Ε. έχουν αντικαταστήσει την «σωκρατική διαδικασία» με κάποιες αλλαγές. Το κοινό στοιχείο βρίσκεται στο γεγονός ότι και ο Σωκράτης και τα Μ.Μ.Ε. στοχεύουν στην εμφάνιση της αλήθειας, στην κατανόηση καθολικών εννοιών και στην διάπλαση κοινής γνώμης.
Πηγές:
Μάχη για πληροφόρηση και επιρροή στη νέα δημόσια σφαίρα
Σωκράτης ο αρχαίος φιλόσοφος που ξεχώρισε …
Εικόνα: jiejun tan – Flickr
