Η Διατροφική Πυραμίδα παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1992 με δεδομένα που προήλθαν από την μελέτη των 7 χωρών, μια μελέτη η οποία απέδειξε ότι η Μεσογειακή Διατροφή συμβάλλει στην πρόληψη νοσημάτων όπως ο καρκίνος και οι καρδιοπάθειες. Έτσι, οι τροφές οι οποίες προτείνεται να καταναλώνει κάποιος καθημερινά τοποθετήθηκαν στην βάση της πυραμίδας και οι τροφές που πρέπει να αποφεύγονται συστηματικά τοποθετήθηκαν στην κορυφή της.
Ουσιαστικά, η Διατροφική Πυραμίδα είναι ένας τρόπος να αντλούμε πληροφορίες σχετικές με ένα υγιεινό πρότυπο διατροφής γενικότερα με ελκυστικό και κυρίως κατανοητό τρόπο. Παρόλα αυτά, η κάθε χώρα διαλέγει να προσαρμόσει αυτόν τον οδηγό στις συνήθειες που μπορεί να έχουν οι πολίτες της γύρω από τη διατροφή ή και να αντικατοπτρίσει την κουλτούρα της με πιο όμορφο τρόπο. Ενώ κανένας διατροφικός οδηγός δεν είναι άρτιος, καθώς όλοι έχουν διάφορα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα, παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον η μελέτη των προτάσεων και των άλλων χωρών, διότι αυτό ενδεχομένως μπορεί να οδηγήσει στην αναθεώρηση και στην αναβάθμιση των οδηγών.
Η.Π.Α. – MyPlate
19 χρόνια μετά από την κατασκευή της πρώτης Διατροφικής Πυραμίδας, οι Η.Π.Α. υιοθέτησαν ως διατροφικό οδηγό το MyPlate. Είναι πολύ πιο απλοποιημένο από την Πυραμίδα, όμως το χαρακτηρίζει ασάφεια. Στα μειονεκτήματά του είναι το γεγονός ότι δε διαχωρίζει τα αμυλώδη λαχανικά, όπως οι πατάτες, από τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, αφού οι δύο κατηγορίες έχουν εντελώς διαφορετική διατροφική αξία. Δεν γίνεται διαχωρισμός επίσης του κρέατος του κοτόπουλου από το κρέας των ψαριών ή του μοσχαριού. Ακόμα, ατυχής είναι και η τοποθέτηση του γάλακτος στο σχήμα, καθώς δίνει την εντύπωση ότι κάθε γεύμα πρέπει να συνοδεύεται από γαλακτοκομικά.
Ουγγαρία – House of Healthy Nutrition
Η Ουγγαρία διάλεξε ένα πολύχρωμο σπίτι, για να βοηθήσει τους πολίτες να καταλάβουν τα βασικά γύρω από την υγιεινή διατροφή. Όπως και το MyPlate, στερείται σαφήνειας, αλλά είναι κάπως πιο εμπλουτισμένο, καθώς η καμινάδα του είναι από ζάχαρη και λίπος.
Κίνα – Food Guide Pagoda
Η Κίνα έχει διαλέξει να απεικονίσει τις διατροφικές οδηγίες με μία παγόδα (πύργος με πολλαπλές μαρκίζες, ο οποίος χρησιμοποιείται κυρίως στην Νότια Ασία) και όχι, δεν είναι η συμβατική διατροφική πυραμίδα απλά με τη μορφή παγόδας. Η παγόδα της Κίνας συμβουλεύει τους πολίτες να καταναλώνουν υψηλές ποσότητες γλυκοπατάτας, οσπρίων και σόγιας, ενώ στην κορυφή της πυραμίδας βρίσκονται το αλάτι και το λάδι. Επίσης, η σύσταση για σωματική άσκηση είναι ξεκάθαρη με το σκίτσο του άνδρα που αθλείται να είναι ενσωματωμένο.
Ιαπωνία – Spinning Top
Στην Ιαπωνία, ο διατροφικός οδηγός έχει το σχήμα μιας σβούρας που γυρίζει. Στην κορυφή, που είναι και το φαρδύτερο τμήμα του σχήματος υπάρχει ένα ανθρωπάκι που τρέχει τονίζοντας τη σημασία της άσκησης. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται επίσης και στην κατανάλωση σιτηρών, η οποία υπερτερεί της προτεινόμενης κατανάλωσης για τα λαχανικά και τα φρούτα.
Γαλλία – Food Stairs
Στην Γαλλία υιοθέτησαν μια σκάλα, ώστε να αποτυπώσουν τον διατροφικό οδηγό τους ενθαρρύνοντας έτσι τους πολίτες να αυξήσουν την σωματική δραστηριότητά τους. Τα τρόφιμα που πρέπει να αποφεύγονται βρίσκονται προς τη βάση της σκάλας, ενώ στην κορυφή της σκάλας βρίσκεται κάτι που σπανίως υπάρχει ενσωματωμένο σε διατροφικές πυραμίδες: το νερό. Υπάρχει και ένας μεγεθυντικός φακός που δείχνει σε ποια τρόφιμα πρέπει να ελαχιστοποιηθεί η κατανάλωση, ενώ ενθαρρύνεται γενικά η πρακτική του να τρώει κανείς όταν πεινάει και να σταματάει όταν χορτάσει και στην κατηγορία των δημητριακών αναγράφεται ότι πρέπει να καταναλώνονται ανάλογα με την όρεξη.
Σουηδία – One minute advice
Στη Σουηδία το μήνυμα είναι εντελώς απλοποιημένο. Παρόλα αυτά, δεν στερείται επιστημονικής βάσης. Ένα επιπλέον μήνυμα που ενσωματώνεται στις οδηγίες είναι ότι το κόκκινο κρέας δε θα πρέπει να καταναλώνεται συχνά όχι μόνο για λόγους υγείας, αλλά και λόγω του μεγάλου οικολογικού αποτυπώματος που έχει. Έτσι, έχοντας σαν στόχο και την ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιδράσεων που έχουν στον πλανήτη οι ανθρώπινες δραστηριότητες, ενθαρρύνεται η προαγωγή της βιωσιμότητας και η προστασία του περιβάλλοντος.
Βραζιλία – Dietary Guidelines Book
Η Βραζιλία δεν χρησιμοποιεί διατροφικό οδηγό. Δεν εστιάζει ούτε σε θρεπτικά συστατικά, ούτε σε ομάδες τροφίμων. Αντιθέτως, το βιβλίο που έχουν δημοσιεύσει ενθαρρύνει τους πολίτες να μαγειρεύουν σπιτικό φαγητό και να εξασκούν την κριτική τους σκέψη όσον αφορά το μάρκετινγκ των τροφίμων. Δηλαδή, το βιβλίο προτρέπει τους πολίτες να μην προτιμούν τα έτοιμα μίγματα και τα προπαρασκευασμένα ή το «γρήγορο φαγητό» που πωλούνται, αλλά να προετοιμάζουν οι ίδιοι τα γεύματά τους. Ο χρυσός κανόνας που περνούν στους πολίτης είναι ο εξής: «Πάντα να προτιμώνται τρόφιμα που έχουν υποστεί ελάχιστη ή καθόλου επεξεργασία και φρέσκα γεύματα έναντι των επεξεργασμένων τροφών. Με άλλα λόγια, να προτιμώνται το γάλα, το νερό και τα φρούτα από τα αναψυκτικά και τα μπισκότα». Η βιωσιμότητα της διατροφής για το περιβάλλον είναι επίσης ενσωματωμένη στον οδηγό τους, όπως συμβαίνει και με τη Σουηδία.
Λετονία – Latvian Food Pyramid
H Λετονία εμφανίζει επιπλέον πληροφορίες στην πυραμίδα και, σε αντίθεση με τις άλλες χώρες, εδώ εμφανίζονται και ποσοστά που αντιπροσωπεύουν τη συμβολή των ιδανικών ομάδων τροφίμων σε μια υγιεινή διατροφή. Επίσης, απεικονίζει την κατανάλωση υγρών στη βάση της πυραμίδας.
Γερμανία – German food pyramid
Η Γερμανία χρησιμοποιεί μια τρισδιάστατη πυραμίδα που παρέχει ποιοτικές και ποσοτικές συμβουλές σχετικά με την κατανάλωση τροφίμων. Οι τέσσερις πλευρές (έδρες) της πυραμίδας είναι αφιερωμένες στις ακόλουθες ομάδες τροφίμων:
- Τρόφιμα κυρίως φυτικής προέλευσης. Κριτήρια για την ομαδοποίηση στη βάση, στο μέσο ή στην κορυφή της πυραμίδας είναι η πυκνότητα θερμίδων και η πυκνότητα θρεπτικών ουσιών.
- Τρόφιμα κυρίως ζωικής προέλευσης. Κριτήρια για την ομαδοποίηση στη βάση, στο μέσο ή στην κορυφή της πυραμίδας είναι η πυκνότητα θερμίδων και η πυκνότητα θρεπτικών στοιχείων.
- Διαιτητικά λίπη και έλαια. Κριτήρια τοποθέτησης των λιπών είναι: η σύνθεση λιπαρών οξέων ωμέγα-3, ωμέγα-6, ωμέγα-9 λιπαρά οξέα, κορεσμένα λίπη, αναλογία λιπαρών οξέων ωμέγα-6: ωμέγα-3, βιταμίνη Ε, χοληστερίνη, trans-λιπαρά οξέα κ. ά.
- Ποτά. Κριτήρια τοποθέτησης είναι: η θερμιδική αξία, τα βασικά θρεπτικά συστατικά, τα φυτοθρεπτικά συστατικά κ. ά.
- Τα χρώματα στα αριστερά καθενός από τις τέσσερις πλευρές της γερμανικής πυραμίδας είναι «φανάρια» που υποδεικνύουν τη θρεπτική αξία των τροφίμων και παρέχουν έτσι συμβουλές σχετικά με τα ποσά που καταναλώνονται.
- Το κάτω μέρος της 3D πυραμίδας απεικονίζει έναν κύκλο που υποδεικνύει τις σχετικές αναλογίες κάθε ομάδας στη διατροφή. Για τον σκοπό αυτό, οι φυτικές τροφές διαιρούνται σε «φρούτα και λαχανικά» και «δημητριακά» και τους παρέχεται πολύ μεγαλύτερη αναλογία του κύκλου από τα τρόφιμα με βάση τα ζώα. Τα λίπη μειώνονται σε πολύ μικρό ποσοστό του συνόλου και το νερό γεμίζει το κέντρο.
Σχεδόν όλες οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν αναπτύξει «διατροφικές κατευθυντήριες γραμμές». Όλες βασίζονται στην αρχή της παροχής καθοδήγησης για μια υγιεινή ισορροπημένη διατροφή που θα βοηθήσει στην πρόληψη μη μεταδοτικών ασθενειών όπως οι καρδιακές παθήσεις και ο καρκίνος. Οι κοινές συστάσεις περιλαμβάνουν την κατανάλωση άφθονων φρούτων, λαχανικών και σύνθετων υδατανθράκων και την επιλογή τροφίμων που είναι χαμηλότερα σε κορεσμένα λιπαρά, αλάτι και ζάχαρη. Η χρήση ομάδων τροφίμων, όπως στις πυραμίδες τροφίμων και στους κύκλους, διασφαλίζει την συμπερίληψη όλων των βασικών τροφίμων και δίνει θετικά μηνύματα σχετικά με το τι πρέπει να τρώμε, καθώς και με ορισμένες κατάλληλες πληροφορίες που θα μας βοηθήσουν να αποφύγουμε να τρώμε πάρα πολλά από τα τρόφιμα. Παρόλο που οι λεπτομέρειες μπορεί να ποικίλουν – οι «διατροφικές κατευθυντήριες γραμμές» έχουν αναπτυχθεί από διαφορετικούς φορείς σε διαφορετικές χρονικές στιγμές και για χρήση σε διαφορετικούς πολιτισμούς – υπάρχουν πολλές ομοιότητες μεταξύ του συνόλου του ευρωπαϊκού οδηγού.
Η Eurodiet, η E.F.S.A. και η F.A.O. / W.H.O. παρέχουν καθοδήγηση σχετικά με την ανάπτυξη, την εφαρμογή και την αξιολόγηση των «διατροφικών κατευθυντήριων γραμμών». Η παρακολούθηση των αλλαγών στη σύνθεση των τροφίμων, στα πρότυπα κατανάλωσης και στη δημόσια υγεία θα βοηθήσει στην αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των «διατροφικών κατευθυντήριων γραμμών» και θα κάνει τις κατάλληλες προσαρμογές.
Επιμέλεια κειμένου: Ευγενία Κελαράκου
Πηγές:
- World Health Organisation European Region. Food based dietary guidelines in the WHO European Region. Copenhagen: WHO, Europe, 2003.
- Food and Agricultural Organization, World Heath Organisation. Preparation and use of Food-Based Dietary Guidelines. Report of a joint FAO/WHO consultation. Nicosia, Cyprus: WHO, 1996 – www.fao.org/docrep/X0243E/x0243e00.htm.
- International Life Sciences Institute (ILSI) Europe. National Food Based Dietary Guidelines: Experiences, Implications and Future Directions. Summary Report of a Workshop held on 28-30 April 2004 in Budapest, Hungary.
- European Food Safety Authority. Development of Food-based Dietary Guidelines. EFSA Scientific Colloquium No 5 Summary Report. Parma, Italy: EFSA, 2007.
- European Food Safety Authority. Scientific Opinion of the Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies on a request from the EC on Food-Based Dietary Guidelines. Question No EFSQ-Q-2005-015c. Agreed on 2 July 2008 for release for public consultation
- World Health Organisation European Region. CINDI dietary guide. Copenhagen: WHO, Europe, 2000.
- United States Department of Agriculture.
Εικόνες: https://www.eufic.org/en
