Ο Δαλάι Λάμα έχει πει ότι η ενσυναίσθηση είναι η πιο πολύτιμη ανθρώπινη ποιότητα. Η ενσυναίσθηση αναφέρεται στην ικανότητα να αναγνωρίζεις κάποιο συναίσθημα σε ένα άλλο πρόσωπο. Η Helen Riess, καθηγήτρια Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και συγγραφέας του βιβλίου The Empathy Effect (Το Φαινόμενο της Ενσυναίσθησης, εκδ. Sounds True) την ορίζει ως «την ικανότητα να αντιλαμβάνεται και να αναλύει κανείς τα συναισθήματα και τις εμπειρίες των άλλων, με τρόπο που να οδηγεί σε καλοπροαίρετες και συμπονετικές απαντήσεις».
Παρ’ όλα αυτά σήμερα έχουμε δημιουργήσει έναν κόσμο στον οποίο είναι δύσκολο να αντιδρούμε αυθόρμητα προς αυτή την κατεύθυνση.
«Πολλές φορές η “κοινή λογική” είναι τόσο αμφιλεγόμενη πλέον και η ανάγκη για αλλαγή είναι τόσο μεγάλη που εύκολα αισθανόμαστε ότι απλά δεν υπάρχει χρόνος να ακούσουμε, πρέπει κυρίως να απαντήσουμε», λέει η Riess θυμίζοντάς μας ότι κάπως έτσι ξεχνάμε τη σημασία του να έρθουμε στη θέση του άλλου.
Στην πρώτη της ομιλία προς τον λαό της μετά τις πολύνεκρες τρομοκρατικές επιθέσεις σε δύο τεμένη στην Christchurch της Νέας Ζηλανδίας την άνοιξη του 2018, η πρωθυπουργός της χώρας Jacinda Ardern έδειξε ότι η ενσυναίσθηση μπορεί να αλλάξει ριζικά τα δεδομένα για μια ολόκληρη χώρα. Η Ardern, αφού καταδίκασε τον δράστη, εστίασε στα θύματα και ενθάρρυνε τα πλήθη που πενθούσαν να νιώσουν όσους είχαν πληγεί από τα γεγονότα. Η 39χρονη Ardern είχε μιλήσει και στο παρελθόν για την αφοσίωσή της σε έναν νέο τρόπο ηγεσίας που προάγει την ενσυναίσθηση.
Στη Δανία, τη χώρα που παραμένει σταθερά μία από τις τρεις πιο ευτυχισμένες στον κόσμο, σύμφωνα με το World Happiness Report, η ενσυναίσθηση διδάσκεται στα σχολεία. Μαθητές ηλικίας 6-16 ετών αποκτούν τη δεξιότητα να κατανοούν τα συναισθήματα του άλλου και όχι να τον κρίνουν σύμφωνα με τις δικές τους πεποιθήσεις. Οι μαθητές διδάσκονται να ακούν τον απέναντί τους τη στιγμή που μοιράζονται ένα κέικ. Το μάθημα ονομάζεται Klassens tid, δηλαδή «η ώρα του κέικ στην τάξη», και αυτό που μαθαίνουν τα παιδιά ουσιαστικά είναι να δίνουν προτεραιότητα στη συνεργασία, όχι στον ανταγωνισμό.
Όποιο και αν είναι το επίπεδο ενσυναίσθησης που έχουμε από τη φύση μας, μπορούμε πάντα να αποκτήσουμε περισσότερη κάνοντας εξάσκηση. Η προσωπική αλλαγή για τον καθένα ξεκινά από εκείνη τη μαγική στιγμή που αυθόρμητα θα σκεφτεί «κι αν ήμουν εγώ στη θέση του;»
Οι κοινωνικές αλλαγές, αντιθέτως, προϋποθέτουν μερικά ακόμα στάδια: το να βιώσουμε την οργή και στη συνέχεια να το ξεπεράσουμε. «Όλα ξεκινούν με την απέχθεια που νιώθουμε όταν βλέπουμε την αδικία» επισημαίνει η Riess. Όμως το να σταματά κανείς στην οργή δεν ωφελεί ούτε την κοινωνία, αλλά ούτε και εμάς τους ίδιους. Στο βιβλίο Good and Mad, The Revolutionary Power of Women’s Anger (Καλοσύνη και τρέλα: Η επαναστατική δύναμη της οργής των γυναικών, εκδ. Simon & Schuster), η συγγραφέας Rebecca Traister υποστήριξε ότι «ο θυμός των γυναικών έφερε αποτελέσματα όσον αφορά τη θέση τους σήμερα». Η Amanda Petrusich, όμως, σε άρθρο της για το περιοδικό New Yorker με θέμα η «Κόπωση του #MeToo», αναφέρεται στην Traister και περιγράφει πώς μετά από τόσες ιστορίες και τόσο πόνο, «ένιωσα να με κρατά πίσω ο ίδιος μου ο θυμός. Η οργή διαβρώνει τους ανθρώπους. Το μόνο που κατάφερα με το να σκέφτομαι τον θυμό μου είναι να θυμώνω περισσότερο», καταλήγει. «Μετά τον θυμό, πρέπει να έρχεται η ενσυναίσθηση.
Με άλλα λόγια, η σοφία της ενσυναίσθησης μοιάζει με μια απαλή, ευαίσθητη υπερδύναμη σε έναν σκληρό κόσμο που έχει ανάγκη να αλλάξει. Σε έναν κόσμο που μοιάζει σκοτεινός, ανίκητος και αμείλικτος. Ας προτάξουμε απέναντι στις σκοτεινές δυνάμεις και τις καταστροφές του την αλληλεγγύη, την υποστήριξη, τη συνεργασία και τη συμπόνια. Ας αφήσουμε ανοιχτή την καρδιά να δώσει τη λύση, γιατί μπορεί…
