Μετά τη δημοσίευση του τελευταίου μου άρθρου κάθισα και σκέφτηκα ποιο θα μπορούσε να είναι το θέμα του επόμενου. Γράφοντας, λοιπόν, το άρθρο και δίνοντάς το σε δικά μου πρόσωπα να το διαβάσουν, έλαβα πολλά θετικά μηνύματα, αλλά ένα συγκεκριμένο μου κέντρισε το ενδιαφέρον και ταυτόχρονα με προβλημάτισε ιδιαίτερα. Μέτα την ευχάριστη κριτική και τα μπράβο που περιείχε το μήνυμα, ολοκληρωνόταν με την φράση «Γιατί δεν εκφράζεις λίγο περισσότερο την δική σου, προσωπική άποψη, σχετικά με το θέμα;». Εκείνη την στιγμή μπήκα στη διαδικασία να αναρωτηθώ, «μπορώ, εγώ, σε ηλικία δεκαεννέα ετών να έχω άποψη για ένα τόσο συγκεκριμένο θέμα;», «τι είμαι εγώ, ειδικός; και αν η άποψη μου είναι λανθασμένη;». Και τότε ήρθε στο μυαλό μου η ελευθερία του λόγου να φέρει αμφιλεγόμενες απαντήσεις στα ερωτήματά μου.
Τι ακριβώς σημαίνει το δικαίωμα της ελευθερίας του λόγου; Σύμφωνα, λοιπόν, με το άρθρο 11 του συντάγματος, «Ελευθερία έκφρασης και πληροφόρησης», κάθε πρόσωπο έχει το δικαίωμα στην ελευθερία έκφρασης. Το δικαίωμα αυτό περιλαμβάνει την ελευθερία γνώμης και την ελευθερία λήψης ή μετάδοσης πληροφοριών ή ιδεών, χωρίς την ανάμειξη δημοσίων αρχών και αδιακρίτως συνόρων. Επιπλέον, η ελευθερία των μέσων μαζικής ενημέρωσης και η πολυφωνία τους είναι σεβαστές.
Βάσει του παραπάνω άρθρου, όπως όλοι φυσικά καταλαβαίνουμε και ήδη γνωρίζουμε, ο καθένας από εμάς έχει το δικαίωμα να εκφράζει την άποψή του πάνω σε οποιοδήποτε ζήτημα, ειδικά στην σημερινή, δημοκρατική και φιλελεύθερη κοινωνία του 21ου αιώνα. Η ελευθερία του λόγου, όμως, θα μπορούσε να είναι η αιτία αυτού του τεράστιου όγκου πληροφοριών και απόψεων που δεχόμαστε καθημερινά είτε μέσω την διαπροσωπικών μας σχέσεων είτε μέσω των προβολών από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, που πολλές φορές τυχαίνει να είναι λανθασμένες. Γιατί συμβαίνει όμως αυτό; Οι απαντήσεις σε αυτό το ερώτημα θα μπορούσαν να είναι πολλές. Ας σταθούμε όμως σε δύο που θεωρώ πως έχουν ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Μία αιτιολογία που θα μπορούσε να εξηγήσει την παραπάνω ερώτηση, είναι η ανάγκη των ανθρώπων για προσοχή αλλά και επίδειξη γνώσεων, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα να συγκεντρώνονται απόψεις, γνώμες και πολλές φορές λύσεις σε περίπλοκα ζητήματα, από μη ειδικούς ανθρώπους. Η μη εξειδίκευση πάνω σε κάποιο συγκεκριμένο θέμα μπορεί να επιφέρει ανεπιθύμητα και λανθασμένα αποτελέσματα, στην περίπτωση που ακουστούν απόψεις και προτάσεις μη ειδικών ανθρώπων, αν και αυτό είναι αποδεκτό βάσει του δικαιώματος που αναφέρθηκε παραπάνω. Επιπλέον, άλλη μία εξήγηση που θα μπορούσαμε να δώσουμε στο ερώτημα που μας απασχολεί, είναι η αγανάκτηση και η δυσαρέσκεια που πιθανόν να αισθάνονται ορισμένοι άνθρωποι με τον χειρισμό και την αντιμετώπιση ποικίλων ζητημάτων, με αποτέλεσμα να χρησιμοποιούν το δικαίωμα που τους έχει δοθεί για να εκφέρουν με την σειρά τους, την δική τους γνώμη. Αυτό που δεν λαμβάνουν, όμως, υπόψη τους είναι ότι ορισμένες φορές η γνώμη τους μπορεί να είναι λανθασμένη (λόγω της έλλειψης κατάρτισης ή των απαραίτητων γνώσεων) και να επηρεάσει αρνητικά μια συγκεκριμένη διαδικασία.
Υπάρχει, βέβαια, και η άλλη όψη του νομίσματος πάνω στο συγκεκριμένο θέμα, το δικαίωμα ελευθερίας έκφρασης και λόγου. Τώρα θα μου πείτε, τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι οι άνθρωποι, από το παρελθόν μέχρι και σήμερα, έχουν κάνει έναν τεράστιο αγώνα για την διεκδίκηση ορισμένων θεμελιωδών δικαιωμάτων, γεγονός που τους δίνει το δικαίωμα να χρησιμοποιήσουν, να παλέψουν, να διεκδικήσουν αλλά και να αξιοποιήσουν το καθένα από αυτά τα δικαιώματα στο έπακρο. Για να συσχετίσω λίγο και όλα αυτά με την εποχή της πανδημίας όπου διανύουμε, η ελευθερία έκφρασης θα μπορούσε ίσως να χαρακτηριστεί ως ένα καταφύγιο διαφυγής των ανθρώπων από τη δύσκολη, σκληρή και πρωτόγνωρη καθημερινότητά τους. Ένα καταφύγιο διαφυγής που τους επιτρέπει να πρωταγωνιστήσουν σε αυτήν την πρωτοφανή πραγματικότητα και να αναλάβουν δράση ενάντια στην πανδημία. Οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να μιλήσουν, να εκφραστούν, να προτείνουν αλλά και να αμφισβητήσουν.
Συμπερασματικά, λοιπόν, παρατηρούμε ότι η ελευθερία του λόγου και της έκφρασης είναι ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα με ποικίλες αναφορές. Παρ’όλα αυτά, όμως, δεν παύει να είναι δικαίωμα όλων των ανθρώπων, όλων των ηλικιών, των φύλων, των εθνικοτήτων, που έχουν παλέψει γι’αυτό και έχουν λόγο γι’αυτό.
