Μία κούπα καφέ μπορεί να είναι μια μοναχική απόλαυση, κυρίως το πρωί, με σκοπό την ενεργοποίηση και αφύπνιση του οργανισμού, για να ανταπεξέλθουμε στο ημερήσιο πρόγραμμα ή η αφορμή για συνάντηση με τους φίλους μας. Και στις δύο περιπτώσεις το άτομο που καταναλώνει καφέ κερδίζει από τα οφέλη του τα οποία δεν είναι και λίγα.
Στον καφέ περιέχονται περισσότερα από 2.000 διαφορετικά συστατικά με πιο σημαντικά και ωφέλιμα τα αντιοξειδωτικά. Τα κυριότερα αντιοξειδωτικά που βρίσκονται στον καφέ είναι τα χλωρογενή οξέα (πολυφαινόλες). Ένα φλιτζάνι (150 ml) συνήθως περιέχει 120 mg χλωρογενών οξέων. Τα αντιοξειδωτικά αυτά απαντώνται σε όλα τα είδη καφέ, όποια κι αν είναι η προέλευσή του, η μέθοδος καβουρδίσματος και αλέσματός του, καθώς και στους στιγμιαίους και ντεκαφεϊνέ.
Oι ποσότητές τους μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με την προέλευση του καφέ και τα χαρμάνια, την παρασκευή και τη μέθοδο της ζύμωσης. Σύμφωνα με ελβετική έρευνα, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Journal of Agriculture and Food Chemistry», ο καφές διαθέτει υψηλότερη συνολική αντιοξειδωτική δράση ακόμη και από άλλα ροφήματα που γνωρίζουμε ότι είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά.
Παλαιότερα, ο καφές θεωρείτο παράγοντας κινδύνου αύξησης κυρίως των συμπτωμάτων των καρδιακών παθήσεων, όπως η υπέρταση και η αρρυθμία. Πρόσφατες έρευνες όμως διαχωρίζουν την παρουσία καρδιαγγειακών παθήσεων με την κατανάλωση καφέ.
Σύγχρονες έρευνες έδειξαν επίσης ότι με την κατανάλωση καφέ υπάρχει και μείωση του διαβήτη τύπου 2. Μελέτες έχουν δείξει επίσης ότι δύο ή περισσότερα φλιτζάνια καφέ την ημέρα μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου κατά 25%. Ακόμα, η κατανάλωση καφέ συνδέεται στενά με μειωμένο κίνδυνο καρκίνου του στόματος, οισοφάγου, του φάρυγγα. Τέλος, λόγω της υψηλής διέγερσης που προκαλεί, μπορεί να αποτρέψει την δυσκοιλιότητα.
Ο καφές έχει επίσης αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, πράγμα που σημαίνει πρακτικά ότι μειώνει το υπόστρωμα μιας αθηρωματικής πλάκας και κατ’ επέκταση και της αρτηριακής στένωσης. Πολύ σημαντικό είναι επίσης ότι ο καφές αποτελεί ένα ρόφημα με πολύ μικρό ενεργειακό περιεχόμενο– ο ελληνικός καφές για παράδειγμα δεν έχει σχεδόν καθόλου θερμίδες, με αποτέλεσμα να μην επηρεάζει καθόλου το σωματικό βάρος.
Τα συστατικά του καφέ είναι ιδιαίτερα ωφέλιμα για την υγεία και λειτουργούν προστατευτικά, ώστε να μην εμφανιστούν κάποιες ασθένειες. Βέβαια, είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι οι ευεργετικές αυτές ιδιότητες σταματούν μετά την τέταρτη κούπα καφέ, χωρίς αυτό να σημαίνει πως το άτομο που πίνει πάνω από τέσσερις καφέδες θα έχει κάποιο πρόβλημα στην υγεία του.
Επιστημονικά δεδομένα αποδεικνύουν την επίδραση του καφέ τόσο στην πνευματική αντίληψη όσο και στη διάθεση και την ευεξία. Πιο συγκεκριμένα, η καφεΐνη, η βασική ουσία του καφέ, φαίνεται ότι διεγείρει το κεντρικό νευρικό σύστημα με αποτέλεσμα τόσο την σωματική όσο και την πνευματική τόνωση. Επιπλέον, η καφεΐνη εξαιτίας της διεγερτικής της δράσης μπορεί να επιφέρει θετικά αποτελέσματα στη μνήμη, αλλά και να παίξει προστατευτικό ρόλο σε νόσους που σχετίζονται με το νευρικό σύστημα, όπως αυτή του Parkinson και του Alzheimer.
Όσον αφορά τη συσχέτιση κατανάλωσης καφέ και αφυδάτωσης οι έρευνες έχουν δείξει ότι η ποσότητα 4-6mg/kg σωματικού βάρους, σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, έχει διουρητική δράση. Σε πρόσφατη μελέτη που διεξήχθη στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών, με σκοπό την εξέταση της οξείας επίδρασης κατανάλωσης καφεΐνης σε μορφή καφέ, σε ποσότητες 3 και 6mg/kg σωματικού βάρους, στα επίπεδα υδάτωσης, φάνηκε πως η πρόσληψη καφεΐνης σε ποσότητα 6mg/kg σωματικού βάρους αυξάνει τον βαθμό διούρησης σε άτομα με συστηματική κατανάλωση καφεΐνης.
Όλες οι μελέτες μέχρι σήμερα έχουν καταλήξει πως μόνο η πρόσληψη καφεΐνης άνω των 300-360mg διαταράσσει το ισοζύγιο νερού λόγω αύξησης της διούρησης.
Ωστόσο, όπως φαίνεται από άλλες έρευνες η διουρητική δράση της καφεΐνης δε σημαίνει ότι το ρόφημα του καφέ προκαλεί αφυδάτωση τουλάχιστον στα άτομα που είναι συνηθισμένα στην κατανάλωση καφέ. Αντίθετα, σε αυτές τις περιπτώσεις το ρόφημα του καφέ ενυδατώνει το ίδιο καλά με άλλα ροφήματα που δεν περιέχουν καφεΐνη.
Πολύ πιθανόν ο καφές να είχε τόσα χρόνια παρεξηγημένη φήμη, γιατί πολλοί συνοδεύουν τον καφέ τους με τσιγάρο, συνήθεια η οποία αυτόματα ακυρώνει τις καρδιοπροστατευτικές ιδιότητες του ροφήματος. Όπως επίσης, πολλοί λάτρεις του καφέ πίνουν πολλά φλιτζάνια σε καφετέριες ή καθιστοί στον καναπέ του σπιτιού τους χωρίς να φροντίσουν για την σωματική τους δραστηριότητα, συνήθεια που δεν προάγει την αντικαρκινική προστασία του.
