Σεξουαλική βία και αναγκαιότητα κατανόησης της έννοιας της συναίνεσης

Υπάρχει η αντίληψη ότι η σεξουαλική βία αφορά μόνο τα θύματα, άτομα δηλαδή που έχουν κακοποιηθεί σεξουαλικά ή έχουν υποστεί κάποιου είδους σεξουαλικής παρενόχλησης. Ωστόσο, η σεξουαλική βία μας αφορά όλους.

Σεξουαλική επίθεση ή σεξουαλική βία είναι κάθε σεξουαλική ή σεξουαλικοποιημένη ενέργεια που συντελείται χωρίς τη συναίνεση ενός ατόμου. Η ενέργεια αυτή κάνει το άτομο να νιώσει άβολα, εκφοβισμένο ή τρομοκρατημένο. Κάθε τέτοιου είδους ενέργεια αποστερεί το δικαίωμα κάθε ανθρώπου στη σεξουαλική του αυτοδιάθεση και συνιστά κατάχρηση δικαιώματος και εξουσίας.

Η σεξουαλική επίθεση ενδέχεται να διαπραχθεί σε βάρος ενηλίκων και παιδιών, γυναικών και ανδρών και ατόμων κάθε καταγωγής. Το φαινόμενο δεν κάνει διακρίσεις και πρόκειται για μια συμπεριφορά την οποία δεν προκάλεσε ούτε επέλεξε το εν λόγω άτομο.

Η σεξουαλική επίθεση προκύπτει με διάφορες μορφές

Η κατανόηση της έννοιας της σεξουαλικής επίθεσης μας βοηθά αρχικά να κατανοήσουμε τι μπορεί εν δυνάμει να μας συμβεί ή τι μας έχει συμβεί ήδη. Επίσης, μας βοηθά να αντιδράσουμε με το καλύτερο δυνατό τρόπο, όταν μας εκμυστηρευτεί κάποιο άτομο ότι δέχτηκε επίθεση. Μερικά παραδείγματα σεξουαλικής επίθεσης:

  • Σεξουαλική παρενόχληση.
  • Ανεπιθύμητο άγγιγμα ή φιλί.
  • Σεξουαλικές ή σεξουαλικού περιεχομένου δραστηριότητες μετά από άσκηση μεγάλης πίεσης ή εξαναγκασμό, όπου εμπίπτουν όσες ενέχουν βία ή πόνο.
  • Έκθεση των γεννητικών οργάνων κάποιου σε δημόσια θέα, π.χ. επίδειξή τους.
  • Καταδίωξη ατόμου.
  • Παρακολούθηση από κάποιον χωρίς την άδειά σας, όταν είστε γυμνός/γυμνή ή επιδίδεστε σε σεξουαλικές δραστηριότητες.
  • Η δημοσίευση σεξουαλικών εικόνων στο διαδίκτυο χωρίς τη συγκατάθεση του άμεσα ενδιαφερόμενου ατόμου.
  • Εξαναγκασμός ή άσκηση μεγάλης πίεσης από κάποιον για παρακολούθηση πορνογραφικού υλικού ή συμμετοχή στο υλικό αυτό.
  • Αλκοολούχα ποτά ή χρήση ναρκωτικών προκειμένου να μειωθεί ή να κλονιστεί η ικανότητα του θύματος να κάνει τις δικές του επιλογές για την ερωτική ή σεξουαλική του δραστηριότητα.
  • Σεξουαλική πράξη με άτομο που κοιμάται υπό την έντονη επήρεια αλκοόλ και/ή άλλων ναρκωτικών ουσιών.
  • Άσεμνα αστεία ή αισχρά υπονοούμενα, υπαινικτικές ιστορίες ή επίδειξη σεξουαλικοποιημένων εικόνων, στο πλαίσιο ενός μοτίβου εξαναγκαστικής, εκφοβιστικής ή χειριστικής συμπεριφοράς.
  • Βιασμός, διείσδυση χωρίς συναίνεση σε οποιαδήποτε σχισμή του ανθρώπινου σώματος με οποιοδήποτε τρόπο ή οποιοδήποτε αντικείμενο.
  • Η «περιποίηση» παιδιού ή ευάλωτου ατόμου με απώτερο σκοπό τη συμμετοχή του σε σεξουαλικές δραστηριότητες οποιουδήποτε είδους.
  • Κάθε σεξουαλική πράξη με παιδί.

Κρίνεται αναγκαίο να τονιστεί ότι η σεξουαλική επίθεση δεν είναι το ίδιο πράγμα με τη σεξουαλική έκφραση. Για αυτό και η σεξουαλική επίθεση είναι ένα ζήτημα που μας αφορά όλους και οφείλουμε να φροντίσουμε να γνωρίζουμε πότε έχουμε τη σεξουαλική συναίνεση κάποιου και πότε όχι.

Τι είναι η σεξουαλική συναίνεση και πώς συνδέεται με τη συναίνεση ως ευρύτερη έννοια στην κοινωνία;

Σεξουαλική συναίνεση είναι η συγκατάθεση ενός ατόμου για την όποια σεξουαλική δραστηριότητα πρόκειται να πραγματοποιηθεί. Οποιαδήποτε ενέργεια ή πράξη χωρίς τη σύμφωνη γνώμη ενός ατόμου, αποτελεί σεξουαλική επίθεση. Η σεξουαλική συναίνεση δίνεται χωρίς εξαναγκασμό και μπορεί να ανακληθεί ανά πάσα στιγμή. Η σιωπή ή/ και αμφιβολία κάποιου δεν αποτελούν σεξουαλική συναίνεση.

Για να κατανοήσουμε αν και πώς η έλλειψη σεξουαλικής συναίνεσης συνδέεται με βαθύτερα ζητήματα της κοινωνίας, αρκεί να ανατρέξουμε σε κάποιες οικείες φράσεις, τις οποίες είτε τις έχουμε πει εμείς οι ίδιοι είτε τις έχουμε ακούσει στο ευρύτερο κοινωνικό μας περιβάλλον:

«Μην κάνεις έτσι! Δώσε ένα φιλάκι στην/ στον μαμά/ μπαμπά/ θεία/ θείο κ.λπ., σε αγαπάει!»
«Φάε άλλες δύο μπουκιές από το φαγητό για μένα!»
«Έλα μην στεναχωριέσαι! Σε αγαπάει, για αυτό σε πειράζει/ το κάνει αυτό (κ.λπ.)!»

«Αν δεν το κάνεις, δεν θα σε αγαπώ.»

«Δεν με νοιάζει αν θες να έρθεις μαζί μας, είσαι το παιδί/ η γυναίκα/ ο άντρας μου πρέπει να έρθεις μαζί.»

Ίσως αυτές οι καθημερινές φράσεις φαντάζουν αθώες, όμως δεν είναι πάντα. Αντικατοπτρίζουν ανεπιθύμητη συμπεριφορά ή πράξη, όπου για την επίτευξή τους χρησιμοποιείται ο εκφοβισμός και ο εξαναγκασμός, σε κάποιες περιπτώσεις μέχρι και η άσκηση βίας. Αποτέλεσμα των ενεργειών που πραγματοποιούνται χωρίς τη συναίνεση ενός ατόμου, είναι η αποστέρηση του ατόμου αυτού από το δικαίωμά του να κάνει τις δικές του επιλογές. Παρατηρούμε, συνεπώς, ότι όταν μιλάμε για τη συναίνεση και έλλειψη σεβασμού της επιλογής και της επιθυμίας κάποιου, αυτά δεν περιορίζονται μόνο στις διάφορες μορφές σεξουαλικής βίας.

Η συναίνεση είναι μία έννοια η οποία θα έπρεπε να ενυπάρχει σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής του ατόμου. Για να επιτευχθεί αυτό θα χρειαστεί να εστιάσουν η πολιτεία αλλά και τα ίδια τα άτομα στον επαναπροσδιορισμό της υπάρχουσας κουλτούρας. Καλλιεργώντας μία κουλτούρα συναίνεσης, στοχεύοντας σε μία κοινωνία ισότητας, ίσων ευκαιριών, με σεβασμό στις επιθυμίες και τις επιλογές του «άλλου», αλλά και με επανακαθορισμό των έμφυλων αναπαραστάσεων, μπορούμε να συμβάλλουμε στην προσπάθεια καταπολέμησης της σεξουαλικής βίας.

Απόφοιτος του τμήματος Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στη Νομική του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, με πεδία ειδίκευσης το Ποινικό Δίκαιο και τις Εξαρτήσεις. Εργάζομαι ως καθηγήτρια Κοινωνιολογίας στην ιδιωτική εκπαίδευση. Στόχος μου να παρουσιάσω άρθρα με κοινωνικά ζητήματα, ώστε να συμβάλλω στην γνωριμία του κοινού με την επιστήμη της Κοινωνιολογίας.