Τι είναι πάλι τούτο; Νέο Y.O.L.O.; Trend με στόχο να απομυζηθούν τα πορτοφόλια νεαρών και ανυποψίαστων πιτσιρικάδων; Μήπως είναι ένα κρυφτό απόδρασης από την ασφαλή ρουτίνα της καθημερινότητας και μια ζωηρή αναμέτρηση με υψηλά επίπεδα κινδύνου και αδρεναλίνης;
Ο σκοτεινός τουρισμός είναι μια θεωρητική σύλληψη των John Lennon και Malcolm Foley Glasgo και εκφράζει μια εκδοχή θεματικού τουρισμού που ταξινομείται στη κατηγορία του «τουρισμού ιδιαίτερων συμπεριφορών» και του «τουρισμού ακραίου κινδύνου». Οι μορφές αυτές τουρισμού δεν είναι δυνατόν να ενταχθούν και να ομαδοποιηθούν σε κάποια άλλη κατηγορία. Σημείο αναφοράς του Σκοτεινού Τουρισμού είναι ότι δραστηριοποιείται σε μέρη που σηματοδοτείται ο θάνατος και η τραγωδία. Η επίσκεψη σε μέρη όπου έχουν στιγματιστεί από τον ανθρώπινο πόνο, την θλίψη, την βία, την καταστροφή και τον θάνατο συνιστούν τα δομικά στοιχεία που αποτελούν το περίγραμμα του σκοτεινού τουρισμού. Ο σκοτεινός τουρισμός αντανακλά την αυξημένη ζήτηση για τουριστικά αξιοθέατα που είναι τυλιγμένα με ένα πέπλο «σκοτεινής αύρας» και που σχετίζονται με το πόλεμο, την γενοκτονία και με άλλα τραγικά γεγονότα.
Θα αναρωτηθείς, λοιπόν, γεμάτος απορία πότε ξεκίνησε αυτή η νέα τάση του σκοτεινού τουρισμού; Ο σκοτεινός τουρισμός δεν είναι τόσο νέος όσο ίσως πιστεύεις. Μαρτυρίες αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων αναφέρουν όψεις του ήδη από τον μακρινό 6ο αιώνα π.Χ. . Αρκετοί ταξιδευτές μετακινούνταν στον ελληνικό χώρο με σκοπό να συμμετάσχουν σε θρησκευτικές και αποκρυφιστικές τελετές. Ο Ηρόδοτος αναφέρει χαρακτηριστικά ότι τα Ελευσίνια μυστήρια τα παρακολουθούσαν 30000 συμμετέχοντες και θεατές, ενώ τα Καβείρια Μυστήρια που λάμβαναν χώρα στη Σαμοθράκη προσήλκυαν το ενδιαφέρον αρκετών επισκεπτών. Ταξιδιώτες που επιλέγουν να περιπλανηθούν σε μέρη με «σκοτεινή αύρα» ήταν και τα ιερομαντεία – Δελφοί , Δωδώνη – για να λάβουν κάποιον χρησμό για τα άγνωστα μελλούμενα. Γνωστοί περιηγητές της εποχής – Όμηρος, Ηρόδοτος, Παυσανίας – κάνουν αναφορές και για νεκρομαντεία. Τα νεκρομαντεία ήταν ιερά που επισκέπτονταν οι ταξιδευτές, για να επικοινωνήσουν με τους νεκρούς τους μέσα από ένα συγκεκριμένο τελετουργικό.
Στους μεσαιωνικούς χρόνους μια έκφραση «σκοτεινού τουρισμού» συνιστούν οι δημόσιες εκτελέσεις με μανδύα παραδειγματικής τιμωρίας κάτω από την γύμνια της σκοτεινής τουριστικής ατραξιόν. Το κάψιμο στην πυρά στην Ιερά Εξέταση, οι θανατώσεις με γκιλοτίνα στη Γαλλική Επανάσταση και οι δημόσιοι απαγχονισμοί στη Βικτωριανή εποχή της Μεγάλης Βρετανίας είναι ενδεικτικές περιπτώσεις σκοτεινού τουρισμού. Η πρώτη οργανωμένη σκοτεινή τουριστική μετακίνηση πραγματοποιήθηκε στην Αγγλία στα τέλη του 18ου αιώνα για τη δημόσια παρακολούθηση της εκτέλεσης δια απαγχονισμού δύο δολοφόνων. Η Αγγλία διατήρησε ως παρακαταθήκη της ιστορίας της τον σκοτεινό τουρισμό της και εκμεταλλεύεται στο έπακρο ακόμη και σήμερα τουριστικά την ύπαρξη του γνωστού πλέον Τζακ του Αντεροβγάλτη, ο οποίος συνιστά σημαντικό κεφάλαιο του λονδρέζικου σκοτεινού τουριστικού κύματος.
Τα τελευταία χρόνια ο Σκοτεινός Τουρισμός γίνεται διεθνώς όλο και πιο δημοφιλής. Απόρροια αυτής της κατάστασης είναι η αύξηση του τουριστικού ρεύματος σε περιοχές όπως είναι οι χώροι αυτοκτονίας και καταστροφών.
Ο Σκοτεινός Τουρισμός διακρίνεται σε Τουρισμό Αυτοκτονίας, Τουρισμό Καταστροφής, Τουρισμό Νεκροταφείων, Τουρισμό Ολοκαυτώματος, Τουρισμό Πεδίων Μαχών, Τουρισμό Σκλαβιάς, Τουρισμό Φαντασμάτων, Τουρισμό Φτώχειας και Τουρισμό Φυλακών. Στο άρθρο αυτό θα εξετάσουμε τον Τουρισμό Αυτοκτονίας και τον Τουρισμό Καταστροφών.
Σημαντικές τοποθεσίες στις οποίες λαμβάνει χώρα ο Τουρισμός Αυτοκτονιών είναι στην Ιαπωνία το δάσος Aokigahara το οποίο βρίσκεται στους πρόποδες του όρους Fuji και στο οποίο επέλεξαν ως τόπο 30000 άτομα, για να θέσουν τέλος στη ζωή τους στη διάρκεια μιας μόνο δεκαετίας. Η φήμη του ως χώρος αυτοκτονιών σχετίζεται με ένα λογοτεχνικό βιβλίο της δεκαετίας του 1960 – «Η Μαύρη Θάλασσα των Δέντρων» – το οποίο συνιστά και μια ιαπωνική εκδοχή του δραματικού έργου του Shakespeare «Ρωμαίος και Ιουλιέτα».
Αξίζει να σημειωθεί ότι η ιαπωνική κουλτούρα είναι αρκετά συμφιλιωμένη με τον θάνατο και την αυτοκτονία ένεκα παράδοσης από την εποχή των Σαμουράι. Ας μη ξεχνάμε άλλωστε ότι το χαρακίρι ήταν στο παρελθόν μια μορφή τελετουργικής αυτοκτονίας. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι ο σκοτεινός τουρισμός στο δάσος Aokigahara συνιστά και μια μορφή τουρισμού φαντασμάτων. Υπάρχουν Ιάπωνες που θεωρούν ότι στο δάσος Aokigahara περιπλανιούνται πνεύματα, τα οποία είναι σε θέση να κάνουν έκδηλη την παρουσία τους στους επισκέπτες του. Το μόνο σίγουρο είναι ότι αρκετοί αυτόχειρες καταφεύγουν στο συγκεκριμένο δάσος. Ωστόσο, ακόμη και όσοι ματαιώσουν την απόφασή τους υποστηρίζεται ότι είναι πιθανόν λόγω της πυκνότητας του δάσους να χάνουν τον προσανατολισμό τους και να δυσκολεύονται να βρουν στη συνέχεια το δρόμο της επιστροφής με αποτέλεσμα να χάνουν την ζωή τους.
Η Ελβετία συνιστά έναν ανταγωνιστικό πόλο στον σκοτεινό τουρισμό των αυτοκτονιών. Ο νομικός πολιτισμός που επικρατεί στην Ελβετία και η νομιμοποίηση της ευθανασίας έχει ως αποτέλεσμα μια σημαντική εισροή ανθρώπων – τουριστών αυτοκτονίας – οι οποίοι επισκέπτονται την χώρα με στόχο μια υποβοηθούμενη αυτοκτονία. Αξίζει να σημειωθεί ότι η συντριπτική πλειοψηφία των συγκεκριμένων επισκεπτών αυτοκτονίας υποφέρουν από σοβαρές και επώδυνες παθήσεις. Η ευθανασία δεν είναι νόμιμη σε άλλες χώρες της Ευρώπης και αξίζει να υπογραμμιστεί ότι η Ελβετία συνιστά την μόνη διέξοδο που εξωθεί τους πολίτες να δοκιμάσουν την συγκεκριμένη μορφή τουρισμού αυτοκτονίας.
Ο Τουρισμός Καταστροφής αφορά, από την άλλη μεριά, ταξιδιώτες που εντάσσουν ως μέρη των προορισμών τους σημεία όπου διαδραματίστηκαν μεγάλες καταστροφές. Χαρακτηριστική τοποθεσία Τουρισμού Καταστροφής συνιστά στην Ουκρανία η πόλη Pripyat, κατοικία των εργαζομένων στο εργοστάσιο Chernobyl όπου τον Απρίλιο του 1986 σημειώθηκε ένα σοβαρό πυρηνικό ατύχημα στον αντιδραστήρα 4 με αποτέλεσμα η συγκεκριμένη περιοχή να ερημοποιηθεί. Ωστόσο, από το 2002 η πόλη Pripyat έχει μετατραπεί σε ένα υπαίθριο μουσείο όπου ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να περιηγηθεί και να αντικρύσει στιγμιότυπα της καθημερινής ζωής των ανθρώπων την στιγμή του ατυχήματος αντικρίζοντας πλέον εγκαταλελειμμένα κτήρια και προσωπικά αντικείμενα των ανθρώπων. Αξίζει να σημειωθεί ότι 10000 τουρίστες επισκέπτονται ετησίως την συγκεκριμένη πόλη και, για να την επισκεφτεί κανείς, χρειάζεται να έχει κάνει κράτηση 2 εβδομάδες νωρίτερα.
Ο Τουρισμός είναι ένα από τα πεδία της οικονομίας, ο οποίος είναι στοχοθετημένος στην αύξηση των εσόδων των εθνικών προϋπολογισμών και στην ενίσχυση των τοπικών επιχειρήσεων. Αξίζει να τονιστεί ότι με τον Τουρισμό δραστηριοποιούνται τόσο δημόσιες όσο και ιδιωτικές επιχειρήσεις. Περιοχές, οι οποίες κινδύνευαν να ερημώσουν και να εγκαταλειφθούν από τους κατοίκους τους βρίσκουν πλέον σανίδα σωτηρίας στον Τουρισμό. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεγονός ότι ο σκοτεινός τουρισμός στηρίζει και τροφοδοτεί οικονομικά περιοχές που αντιμετωπίζουν έντονα προβλήματα ερημοποίησης, φτώχειας και υπανάπτυξης.
Βιβλιογραφία:
· Farrier D., Ντοκυμαντέρ “Dark Tourist”
· Καρουτά Μ. (2016), «Σκοτεινός Τουρισμός», υπό την επίβλεψη του καθηγητή Παπαγρηγορίου Αριστείδη, Τ.Ε.Ι. Πειραιά, Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων, Τμήμα Τουριστικών Επιχειρήσεων
Δικτυογραφία:
· https://en.wikipedia.org/wiki/Dark_tourism, τελευταία ημερομηνία προσπέλασης 28 Νοεμβρίου 2018
