Αγαστή επικοινωνία ντόπιων και τουριστών. Μύθος ή πραγματικότητα;

Κάθε τουριστικό ταξίδι προϋποθέτει την συνάντηση και επικοινωνία μεταξύ τουριστών και ντόπιων πληθυσμών. Το πλαίσιο της συνάντησης καθορίζεται από μια σειρά κοινωνικών, ψυχολογικών, συμβολικών και επικοινωνιακών μεταβλητών. Τουρίστες και ντόπιοι συναντούνται σε συγκεκριμένο χωροχρονικό και κοινωνικό πλαίσιο, που όμως υπάρχουν διαφορετικοί όροι και συνθήκες.

Οι συνθήκες αυτές επηρεάζονται από μια σειρά παραγόντων που επιδρούν στα χαρακτηριστικά και τις επιλογές των τουριστών και προκαθορίζουν τις εκτιμήσεις τους για το «τι θα συναντήσουν στον τόπο υποδοχής». Οι παράγοντες αυτοί είναι:

1) Παράγοντες σχετικά με το τουριστικό ταξίδι

Η επικοινωνία ντόπιων και τουριστών γίνεται σε συγκεκριμένα χρονικά πλαίσια. Συνήθως είναι αποσπασματική και διαρκεί όσο επιτρέπεται από το χρονικό πλαίσιο. Ο πρόσκαιρος χαρακτήρας του ταξιδιού αποτρέπει τους τουρίστες να αναπτύξουν επαφές με τους κατοίκους του τόπου υποδοχής, με αποτέλεσμα αυτοί να περιορίζονται σε σύντομες επαφές με άτομα που έχουν επαγγελματική εμπλοκή με τον τουρισμό. Οι τουρίστες είναι επιφυλακτικοί και καχύποπτοι για τις προθέσεις των ντόπιων θεωρώντας ότι αυτοί επιδιώκουν μόνο το κέρδος. Πολλές φορές αυτή η άποψη είναι σωστή δεδομένου ότι η ταχύτητα του ταξιδιού και το πλαίσιο της επικοινωνίας τείνουν να εμπορευματοποιήσουν την σχέση με τους τουρίστες και την ανάγουν σε τυπική αγοραπωλησία. Επίσης, ανασταλτικός παράγοντας της επικοινωνίας των δύο ομάδων είναι και το οργανωτικό πλαίσιο του ταξιδιού, που συνήθως περιλαμβάνει αρκετές δραστηριότητες και επισκέψεις, περιορίζοντας τις δυνατότητες γνωριμίας με τους ντόπιους. Τέλος, αποτρεπτικά στην διαδικασία επικοινωνίας επιδρά και το γεγονός ότι στις οργανωμένες τουριστικές περιοχές παρέχονται ολοκληρωμένες υποδοχές και υπηρεσίες.

2) Παράγοντες σχετικά με τις κοινωνικές διαφορές τουριστών και ντόπιων

Οι σύγχρονοι τουρίστες που προέρχονται από ανεπτυγμένες χώρες αναζητούν συχνά εξωτικές, παρθένες περιοχές των αναπτυσσόμενων χωρών. Σε αυτές τις περιοχές, υπάρχουν διαφορετικά ήθη και έθιμα, τρόποι συμπεριφοράς, αξιακοί κώδικες απ’ ό,τι στις χώρες από τις οποίες προέρχονται οι τουρίστες. Όπως είναι φυσικό, αυτές οι διαφορές δυσχεραίνουν την επικοινωνία με τους γηγενείς, αφού αυτοί τους θεωρούν ανεπιθύμητους φορείς κοινωνικής και πολιτισμικής αλλαγής. Αλλά και οι τουρίστες πιθανώς ενισχύουν αυτήν την αντίδραση υιοθετώντας συμπεριφορές αντίθετες με τα τοπικά ήθη και έθιμα.

Η σημαντική οικονομική ευρωστία των τουριστών συνοδεύεται από υψηλή καταναλωτική δαπάνη, που με την σειρά της απομακρύνει τις πιθανότητες επικοινωνίας μεταξύ των δύο πλευρών. Αυξάνονται οι παράνομες συμπεριφορές των γηγενών (κλοπές, βιαιοπραγίες), ενώ οι τουρίστες παραπονιούνται και για κακή συμπεριφορά των ντόπιων.

3) Παράγοντες σχετικά με τα ειδικά χαρακτηριστικά των δύο πόλων της επικοινωνίας

Ο τουρισμός αποτελεί κλάδο έντασης, όπου οι απασχολούμενοι καλούνται να εξυπηρετήσουν τις απαιτήσεις της τουριστικής ζήτησης. Για να ανταποκριθεί ο τόπος υποδοχής σε αυτές, απαιτούνται παραγωγικές και κοινωνικές μεταβολές σε μικρό χρονικό διάστημα. Η δυσκολία προσαρμογής στα νέα δεδομένα οδηγεί στην αντίληψη ότι οι τουρίστες αποτελούν την αιτία των προβλημάτων τους. Αυτό οφείλεται στο ότι αναπτύσσεται σχέση εξυπηρέτησης μεταξύ των ντόπιων που εργάζονται στον τουρισμό και των τουριστών που κάνουν διακοπές.

Επιπλέον, προβλήματα επικοινωνίας των δύο ομάδων δημιουργούνται από την «εικόνα» που προβάλλουν οι τουρίστες. Οι διαφορετικοί ρόλοι που διαδραματίζουν οι τουρίστες κατά την διάρκεια των διακοπών τους (ξένοι, μοντέρνοι, πλούσιοι κ.λπ.) δημιουργεί μια εικόνα η οποία είναι πολλές φορές επίπλαστη. ‘Ομως, οδηγεί τους ντόπιους σε αρνητική στάση απέναντι στους τουρίστες θεωρώντας ότι εκπροσωπούν έναν άλλο κοινωνικό χώρο που δεν ταιριάζει στου ίδιους.

Εν κατακλείδι, τόσο η επικοινωνία όσο και η συνύπαρξη των δύο πλευρών δεν αποτελεί εύκολη υπόθεση. Η ανατροπή των παραδοσιακών κοινωνικών προτύπων και η εξασθένιση των ηθικών και πολιτισμικών αξιών αφενός, και η «εμπορευματοποίηση» της επικοινωνίας από την πλευρά των ντόπιων αφετέρου, αποτελούν σημαντικά εμπόδια στην διαδικασία επικοινωνίας με τους τουρίστες.

Από τον Νικόλαο Πετράκο (Οικονομολόγος-εκπαιδευτικός MSc Διοίκηση τουριστικών επιχειρήσεων)

Επιμέλεια κειμένου: Ευγενία Κελαράκου

Πηγές:

Τσάρτας, Π. (1996): Τουρίστες, ταξίδια, τόποι: Κοινωνικές προσεγγίσεις στον Τουρισμό, Αθήνα, Εξάντας.

Ζαχαράτος, Γ. & Τσάρτας, Π. (1999): Τουριστικός τομέας, πολιτική και κοινωνιολογία της τουριστικής ανάπτυξης, Πάτρα, ΕΑΠ.

Επιλεγμένα άρθρα από ειδικούς στο είδος τους!