Στα χρόνια της κρίσης και της αυστηρής δημοσιονομικής πειθαρχίας πολλές επιχειρήσεις δεν άντεξαν και αναγκάστηκαν είτε να μετεγκατασταθούν σε άλλες χώρες με φιλικότερο για τις επιχειρήσεις φορολογικό καθεστώς είτε να διακόψουν την λειτουργία τους. Οι επιχειρήσεις που έκλεισαν και πτώχευσαν φέρνουν ανάγλυφα στο νου μιαν άλλη περίοδο της σύγχρονης ιστορίας και στις αγωνιώδεις προσπάθειες κρατικής παρέμβασης για την κοινωνικοποίησή τους.
Η παγκόσμια πετρελαϊκή και οικονομική κρίση που ξεκίνησε το 1973 είχε ως απόρροια αρκετές ελληνικές επιχειρήσεις στις αρχές της δεκαετίας του 1980 να βρεθούν αντιμέτωπες με το πρόβλημα υπερχρέωσής τους και την αρνητική προοπτική πτώχευσής τους. Οι βιομηχανικές επιχειρήσεις στην Ελλάδα σημείωναν στις αρχές της δεκαετίας του 1980 αρνητικές επιδόσεις και μία από τις αιτίες ήταν μεταξύ άλλων και η ραγδαία αύξηση των χρηματοοικονομικών τους εξόδων.
Την περίοδο εκείνη ξεκίνησε να υιοθετείται στο δημόσιο διάλογο ο όρος των προβληματικών επιχειρήσεων. Με τον όρο αυτό χαρακτηρίζονται οι υπερχρεωμένες επιχειρήσεις της δεκαετίας του 1980 και εμφανίζουν σημαντικά προβλήματα στη χρηματοοικονομική τους διάρθρωση. Οι προβληματικές επιχειρήσεις ζήτησαν για την εξυγίανσή τους την βοήθεια του κράτους με τη δημιουργία ειδικού κρατικού φορέα που ιδρύθηκε με αυτήν την αποστολή. Οι προβληματικές επιχειρήσεις που εντάχθηκαν στον Οργανισμό Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων ήταν τα ναυπηγεία, τα τσιμέντα, η κλωστοϋφαντουργία, οι βιομηχανίες χάρτου και πλαστικού.
Οι παράγοντες που έπαιξαν ρόλο, για να καταστούν οι επιχειρήσεις αυτές προβληματικές και να περιέλθουν στον έλεγχο του Οργανισμού Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων, ήταν το κράτος, το τραπεζικό σύστημα και οι ίδιοι οι επιχειρηματίες.
Οι ευθύνες της πολιτείας σχετίζονται με την απουσία προγραμματισμού και σχεδιασμού μιας συνεπούς βιομηχανικής πολιτικής και με την ευνοϊκή μεταχείριση που έχαιρε μια ομάδα βιομηχάνων.
Το τραπεζικό σύστημα σχετίζεται με την προβληματοποίηση των επιχειρήσεων σε σχέση με το γεγονός ότι προτίμησε να χρηματοδοτεί προγράμματα που είχαν εμπράγματες εγγυήσεις, ενώ συστηματικά επέδειξε αδιαφορία για την χρηματοδότηση σημαντικών έργων προοπτικής των βιομηχανικών επιχειρήσεων. Επιπρόσθετα, παρατηρήθηκε ότι χρηματοδοτήθηκαν επιχειρήσεις με τις οποίες το διευθυντικό τραπεζικό λόμπυ διατηρούσε στενούς δεσμούς κατά παρέκκλιση των πιστωτικών κανόνων χρηματοδότησης.
Τέλος, οι ευθύνες των επιχειρηματιών συμπυκνώνονται κατά κύριο λόγο στη κακοδιαχείριση των εταιρειών τους και στην ιδιοποίηση των κεφαλαίων από όπου αντλήθηκαν τα τραπεζικά δάνεια. Οι συνηθέστερες πρακτικές που ακολουθήθηκαν από τους επιχειρηματίες γα την ιδιοποίηση των τραπεζικών κεφαλαίων ήταν είτε μέσω της ίδρυσης θυγατρικών είτε μέσω υποτιμολογήσεων και υπερτιμολογήσεων δαπανών.
Δυστυχώς, ο Οργανισμός Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων δεν κατόρθωσε να ολοκληρώσει με επιτυχία την αποστολή του. Σε αυτό έπαιξε σημαντικό ρόλο ότι οι διάφορες ομάδες των εμπλεκομένων είχαν διαφορετικά και ετερόκλητα συμφέροντα τα οποία δεν ταυτίζονταν και επέτρεψαν τον εκφυλισμό της αποστολής του Οργανισμού. Οι εργαζόμενοι και οι συνδικαλιστές ήθελαν να διαφυλαχθούν οι θέσεις εργασίας των προβληματικών επιχειρήσεων. Τα τραπεζικά ιδρύματα ήθελαν κατά πρώτο λόγο να πάρουν πίσω τα χρήματα που χορήγησαν στις επιχειρήσεις ενώ δεν επεδείκνυαν αληθινό ενδιαφέρον για την εξυγίανσή του. Οι επιχειρηματίες επιθυμούσαν να αποφύγουν τις οικονομικές και ποινικές συνέπειες και ενδιαφέρονταν για την επάνοδό τους μετά την εξυγίανσή τους.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η κυβέρνηση που αποφάσισε την θεσμοθέτηση του Οργανισμού Ανασυγκρότησης των Επιχειρήσεων αντιμετωπίστηκε με δυσπιστία και υπονοήθηκε ότι επιδιώκει την κρατικοποίηση της οικονομίας σφραγίζοντας τη διακυβέρνησή της με το ιδεολογικό της πρόσημο.
Επιμέλεια κειμένου: Ευγενία Κελαράκου
Πηγές:
- Νικολάου Ν., «Μάθημα για το μέλλον», ημερομηνία δημοσίευσης 24.11.2008 προσπελάσιμο στο: https://www.tovima.gr/2008/11/24/opinions/mathima-gia-to-mellon/, τελευταία ημερομηνία προσπέλασης 05.08.2019
- Σακελλαρόπουλος Θ. (1990), «Οικονομία και Πολιτική στη Σύγχρονη Ελλάδα», εκδόσεις Αμάτα
- Σακελλαρόπουλος Θ. (1992), «Προβληματικές Επιχειρήσεις. Κράτος και κοινωνικά συμφέροντα τη δεκαετία του 80», εκδόσεις Κριτική, Αθήνα
- Χ.Σ., «Δεκαετία 80: Η εποχή του λαϊκισμού» , ημερομηνία δημοσίευσης 26.06.2011, προσπελάσιμο στο: https://www.kathimerini.gr/430273/article/oikonomia/ellhnikh-oikonomia/dekaetia-80-h-epoxh-toy-laikismoy
