Δημογραφικό πρόβλημα, γήρανση του πληθυσμού, υπογεννητικότητα! Έννοιες που τις ακούμε συχνά τα τελευταία χρόνια, αλλά αρκετοί δεν έχουν αναλογιστεί τις συνέπειες που ενδέχεται να έχουν στις ζωές μας τις επόμενες δεκαετίες.
Τι είναι τα δημογραφικά χαρακτηριστικά;
Τα δημογραφικά χαρακτηριστικά μιας κοινωνίας μπορεί να αναφέρονται σε παράγοντες όπως η ηλικία, το φύλο, η φυλή. Αυτά τα χαρακτηριστικά δίνουν χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με την εκπαίδευση, το εισόδημα, τα ποσοστά γάμων, διάφορους δείκτες σχετικά με τη θνησιμότητα και τις γεννήσεις. Όλα αυτά τα δεδομένα λοιπόν χρησιμοποιούνται τόσο από τις κυβερνήσεις όσο και από τις επιχειρήσεις, προκειμένου να εφαρμοστεί η κατάλληλη πολιτική και να «κατανοηθεί» το καταναλωτικό κοινό σχετικά με τις μελλοντικές του προτιμήσεις ζήτησης αγαθών/υπηρεσιών.
Το μέγεθος και η ηλικιακή διάρθρωση ενός πληθυσμού καθοδηγείται από τρεις παράγοντες: τη γονιμότητα, τη θνησιμότητα και τη μετανάστευση.
Η γήρανση πληθυσμού
Η γήρανση του πληθυσμού είναι απλώς μια αύξηση – τόσο σε απόλυτα νούμερα όσο και ως ποσοστό – των ηλικιωμένων ανθρώπων σε έναν πληθυσμό, συνήθως εκείνων που θεωρούνται μη παραγωγικά μέλη. Αυτό συμβαίνει συνηθέστερα όταν δεν υπάρχουν αρκετές γεννήσεις, ενώ παράλληλα οι άνθρωποι ζουν περισσότερο. Εναλλακτικά και πιο απλά, όταν οι θάνατοι είναι περισσότεροι από τις γεννήσεις. Επίσης, μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι οι νεότερες ηλικίες μεταναστεύουν με αποτέλεσμα να μένουν στη χώρα οι μεγαλύτερες ηλικίες.
Στο παγκόσμιο τοπίο…
Σε παγκόσμιο επίπεδο ο πληθυσμός ηλικίας άνω των 65 ετών αυξάνει πιο γρήγορα σε σχέση με τις υπόλοιπες ηλικιακές ομάδες. Τα στοιχεία για το 2019 από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών δείχνουν τα εξής:
Μέχρι το 2050 ένας στους έξι ανθρώπους παγκοσμίως θα έχει ηλικία άνω των 65 ετών. Στην Ευρώπη και στην Βόρεια Αμερική η αναλογία κυμαίνεται ένας στους τέσσερις ανθρώπους. Γενικά, ο αριθμός των ατόμων ηλικίας 80 ετών άνω αναμένεται να τριπλασιαστεί στα 426 εκατομμύρια το 2050 σε όλον τον κόσμο, από 143 εκατομμύρια που ήταν το 2019. Να τονιστεί ότι το 2018, για πρώτη φορά στην ιστορία, οι ηλικίες 65 ετών και άνω ξεπέρασαν τα παιδιά ηλικίας κάτω των 5 ετών.
Τι σημαίνουν όλα αυτά;
Με απλά λόγια, η γήρανση του πληθυσμού πρόκειται για έναν από τους πιο σημαντικούς κοινωνικούς μετασχηματισμούς του 21ου αιώνα με επιπτώσεις σχεδόν σε όλους τους τομείς. Από την αγορά εργασίας και τις χρηματαγορές μέχρι και τη στέγαση, τη ζήτηση αγαθών, την κοινωνική προστασία.
Μέσα στις επόμενες δεκαετίες αρκετές χώρες αναμένεται να έρθουν αντιμέτωπες με πολιτικές και δημοσιονομικές πιέσεις σχετικά με το συνταξιοδοτικό σύστημα, τις κοινωνικές παροχές, το σύστημα υγείας.
Σκεφτείτε το απλό ερώτημα:
Αν δεν υπάρχουν παραγωγικά μέλη σε μια κοινωνία (οι μικρότερες ηλικιακές ομάδες) τότε ποιος θα συντηρήσει τα μη παραγωγικά μέλη (ηλικίες άνω των 65 ετών);
Είναι προφανές ότι δεν μπορεί να λειτουργήσει ένα ασφαλιστικό σύστημα, αν δεν υπάρχουν πληροφορίες για το διαθέσιμο εργατικό δυναμικό μιας χώρας αλλά και τους συνταξιούχους.
Το δημογραφικό πρόβλημα στην Ελλάδα
Τα τελευταία χρόνια ο πληθυσμός της Ελλάδας παρουσιάζει μείωση και μάλιστα για πρώτη φορά μεταπολεμικά. Οι εκτιμήσεις για το μέλλον είναι ότι ο πληθυσμός της χώρας μας θα μειωθεί σημαντικά. Σύμφωνα με ελληνική έρευνα, το 2050 ο πληθυσμός της χώρας υπολογίζεται ανάμεσα στα 10 εκατομμύρια (σύμφωνα με το πιο αισιόδοξο σενάριο) και τα 8,3 εκατομμύρια (στο πιο απαισιόδοξο).
Από το 2011 φαίνεται πως η Ελλάδα βρίσκεται σε μια πρωτόγνωρη φάση. Ένα βασικό πρόβλημα που εντοπίζεται: «Οι θάνατοι είναι περισσότεροι από τις γεννήσεις, ενώ κατά τη διάρκεια της πολυετούς κρίσης πολλοί Έλληνες μετανάστευσαν στο εξωτερικό».
Σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, ο δείκτης γονιμότητας της Ελλάδας για το 2018 είναι στο 1,35 (η κάθε γυναίκα γεννάει περίπου 1,35 παιδιά).
Πηγές:
https://www.investopedia.com/terms/d/demographics.asp
https://www.un.org/en/sections/issues-depth/ageing/
Το Δημογραφικό Πρόβλημα Της Ελλάδας: Μια Έρευνα – διαΝΕΟσις
Επιμέλεια άρθρου: Ευγενία Κελαράκου
