Ο κορωνοϊός έδειξε τα τρωτά σημεία της «βαριάς» βιομηχανίας της χώρας, του τουρισμού. Φέτος, που η πτώση του Α.Ε.Π. θα είναι σημαντική (8% περίπου σύμφωνα με προβλέψεις του Υπουργείου Οικονομικών), προκύπτει η ανάγκη για μία στροφή 180 μοιρών από την κυβέρνηση σε έναν ξεχασμένο τομέα από μέρος της, αυτόν της γεωργίας. Παρά τις σύγχρονες σκέψεις που εμφανίζονται για εκσυγχρονισμό και εκ νέου ενεργοποίηση της ελληνικής βιομηχανίας, που σίγουρα αποτελεί ένα must για την ελληνική κυβέρνηση, η προσοχή της πρέπει να στραφεί αλλού. Η Ελλάδα αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους «παίκτες» στο διεθνές εμπόριο γεωργικών προϊόντων με την καταναλωτική ζήτηση για αυτά τα προϊόντα να αυξάνεται διαρκώς. Αδιαμφισβήτητα, είναι η στιγμή που η ελληνική οικονομία πρέπει να κάνει all in στον συγκεκριμένο τομέα.
Πρωτογενής τομέας στον 19ο και 20ο αιώνα
Από τις απαρχές του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, η οικονομία βασιζόταν στην γεωργία και την κτηνοτροφία. Η ιδιωτικοποίηση διάφορων εθνικών γαιών, ναι μεν δεν έγινε με τον πιο ορθό τρόπο, καθώς ο νόμος περί προικοδοτήσεως των ελληνικών οικογενειών του 1835 συνέφερε μόνο τους ιδιώτες που θα αποκτούσαν εθνικές γαίες με υψηλή παραγωγικότητα ενώ πολλά χωράφια πωλούνταν σε υπερβολικές τιμές, αλλά τελικώς ήταν επικερδής για αρκετές περιοχές. Για παράδειγμα, η κορινθιακή σταφίδα ή το βαμβάκι στην Βοιωτία απετέλεσαν τα κύρια εμπορευματικά και εξαγωγικά προϊόντα της χώρας στα πρώτα της βήματα στο διεθνές εμπόριο. Μετά την πρώτη πτώχευση του 1843 υπήρχε έντονη προώθηση στον εξωτερικό παράγοντα γεωργικών προϊόντων καθιστώντας συνεπώς την γεωργία την βασική ατμομηχανή της ελληνικής οικονομίας. Έναν ρόλο που συνέχισε να τον έχει ακόμα και τον 20ο αιώνα.
Τι πήγε στραβά;
Οι Έλληνες αγρότες εκμεταλλεύτηκαν σε μεγάλο βαθμό τις ευκαιρίες που τους δόθηκαν, αρχικά τον 19ο αιώνα με την κορινθιακή σταφίδα ή τον 20ο με την παραγωγή καπνού με την διεθνή ζήτηση διαρκώς να αυξανόταν και στις δύο περιπτώσεις. Τα δύο παραπάνω που αποτελούν τα πιο αξιοσημείωτα παραδείγματα Success story ελληνικών γεωργικών προϊόντων στην διεθνή σκηνή δεν στάθηκαν αρκετά για περαιτέρω ανάπτυξη. Το πρόβλημα με το πέρας των χρόνων και συγκεκριμένα μετά τον εμφύλιο ήταν ο μη εκσυγχρονισμός των καλλιεργειών και ταυτόχρονα η μη ορθή στήριξη των ελληνικών κυβερνήσεων στους αγρότες.
Όλα αυτά συντέλεσαν στην περαιτέρω αποδυνάμωση του τομέα. Το διεθνές εμπόριο και η απελευθέρωση των εισαγωγών είχαν ένα διττό αρνητικό αποτέλεσμα για την ελληνική γεωργία. Κατ’ αρχάς, τα εγχώρια προϊόντα καθίστανται πιο ακριβά από αυτά των εισαγωγών, άρα μειώθηκε η ζήτηση των εγχώριων και δεύτερον, πολλοί αγρότες λόγω της αβεβαιότητας που δημιουργήθηκε διέφυγαν στο εξωτερικό ή αστικοποιήθηκαν με αποτέλεσμα ο αριθμός των παραγωγών να μειωθεί και έτσι να μειωθεί η προσφορά γεωργικών προϊόντων.
Τέλος, ζωτικής σημασίας κατ’ εμέ, ήταν πως οι εκάστοτε ελληνικές κυβερνήσεις, επιθυμώντας να γίνει η χώρα μέρος των διεθνών εξελίξεων και να παίξει σημαντικό ρόλο στα διεθνή οικονομικά δρώμενα, προσπάθησε να κάνει πραγματικότητα το γενικό οικονομικό de facto, δηλαδή ότι κάθε χώρα με ανεπτυγμένο δευτερογενή τομέα είναι ισχυρή. Στην περίπτωση της Ελλάδας δεν λειτούργησε μακροπρόθεσμα για δύο λόγους, παρόλο που για κάποιες δεκαετίες υπήρξε το λεγόμενο οικονομικό θαύμα. Από τη μία, εξαιτίας των αυξημένων θετικών οικονομιών κλίμακας που αντιμετώπιζαν βιομηχανίες στο εξωτερικό, από την άλλη, εξαιτίας της χαμηλής εξειδίκευσης του ελληνικού εργατικού δυναμικού.
Η αποτυχία των ελληνικών συνεταιρισμών και η πλήρης παράλυση του γεωργικού τομέα
Αν η εμπιστοσύνη από το ευρύ κοινό για ανάπτυξη στον πρωτογενή τομέα έχει χαθεί, είναι -εκτός άλλων παραγόντων- εξαιτίας της σύγχρονης αποτυχίας των συνεταιρισμών. Οι συνεταιρισμοί δημιουργήθηκαν με σκοπό να καλυφθεί η ανάγκη ενός κοινού επιχειρηματικού πλάνου που δημιουργήθηκε συνολικά στην Ευρώπη με τα προνόμια που έδινε κατά καιρούς η Ευρωπαϊκή Ένωση. Ενώ στα πρώτα στάδια υπήρχε έντονη κινητοποίηση και δραστηριότητα των Ελλήνων γεωργών, οι συνεταιρισμοί που δημιουργήθηκαν εκμεταλλεύτηκαν στην αρχή τις ευνοϊκές συνθήκες που υπήρχαν, ενώ στη συνέχεια φάνηκαν οι πρώτες αγκυλώσεις. Φαινόμενα αισχροκέρδειας, έλλειψης οργάνωσης και σωστής δομής οδήγησαν αυτήν την πρωτοβουλία σε ένα από τα μεγαλύτερα παθήματα στην ελληνική οικονομία.
Η κατάσταση σήμερα
Ο αγροτικός τομέας πάσχει κυρίως από πρόβλημα οργάνωσης. Η μη σοβαρή εκπροσώπηση του αγροτικού τομέα είναι κρίσιμης σημασίας, καθώς δεν μπορεί να προβεί σε διαπραγματεύσεις για θέματα που τον αφορούν και έτσι βρίσκεται προ τετελεσμένων αποφάσεων. Οι άναρχες και μη συγχρονισμένες διαδηλώσεις για δίκαια αιτήματα αγροτών είναι και αυτό ένα πρόβλημα που εμπίπτει στο παραπάνω. Ο τραπεζικός τομέας, λόγω παρελθοντικών γεγονότων και της γενικής αβεβαιότητας που δημιουργεί σύννεφα αφερεγγυότητας από μεριάς των γεωργών, συχνά δεν τους χορηγεί δάνεια ή αν το πράξει, αυτά θα είναι με αρκετά υψηλό επιτόκιο, κάτι που θα καθιστά αδύνατη την αποπληρωμή τους. Συνεπώς, δημιουργείται έλλειψη ρευστότητας που οι κυβερνήσεις έχουν αρνηθεί να δώσουν λύση και έχουν αφήσει την ραχοκοκαλιά της οικονομίας να παραλύσει. Παρόλα αυτά, ο αγροτικός τομέας επιτυγχάνει να κατέχει σημαντικό ρόλο στο διεθνές εμπόριο, αφού βρίσκεται ανάμεσα στις εφτά πρώτες χώρες-προμηθευτές της παγκόσμιας αγοράς.
Συμπερασματικά, ο πρωτογενής τομέας, όπως και αναλύσαμε, είναι διαχρονικά μία πηγή εσόδων για την χώρα μας η οποία έχει υποστεί αλλεπάλληλες ζημίες. Η κυβέρνηση θα πρέπει να στρέψει την προσοχή της στον συγκεκριμένο τομέα παρέχοντας ρευστότητα και κίνητρα στους αγρότες, γιατί μόνο έτσι μπορεί να επέλθει εκ νέου αξιοσημείωτη ανάπτυξή του. Επίσης, η ανάγκη δημιουργίας υγιών συνεταιρισμών είναι κρίσιμη, καθώς έτσι θα εξασφαλιστεί μεγαλύτερη και πιο οργανωμένη παραγωγή, ώστε να εξασφαλιστεί η εγχώρια ζήτηση και οι ανάγκες των εξαγωγών. Ο πρωτογενής τομέας δύναται να γίνει ξανά η ατμομηχανή της ελληνικής οικονομίας και να καλύψει το κενό που δημιουργήθηκε λόγω του covid-19. Αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί αν υπάρξει ένα σοβαρό πλάνο ανάπτυξής του.
Βιβλιογραφία:
Αλέξης Φραγκιάδης, Νεφέλη ιστορία, Ελληνική οικονομία 19ος-20ος αιώνα
Ηλεκτρονικές πηγές:
http://www.hazliseconomist.com/uploads/speeches/2015/Agribusiness%202015/9_Melas-text.pdf
http://www.odos-kastoria.gr/2010/04/19-20.html
https://www.paratiritis-news.gr/details.php?id=175830
https://www.sofokleousin.gr/stiriksi-agrotikou-tomea-stin-pragmatikotita-poly-liga-poly-arga
