Μπορεί η κρίση να οδηγήσει σε αύξηση του κέρδους;

Ας γυρίσουμε όλοι την σκέψη μας στο 2008 και την δραματική κατάσταση που επικρατούσε για περίπου άλλα έξι χρόνια στην Ελλάδα εξαιτίας της οικονομικής κρίσης. Οι αναμνήσεις που μας έρχονται στο μυαλό είναι οδυνηρές: εταιρείες (κυρίως «μικρομεσαίες» αλλά και κάποιες με μεγάλη ισχύ) να χρεοκοπούν, επαγγελματίες να απολύονται, οι φτωχοί να γίνονται φτωχότεροι κ.ο.κ. Η άποψη που κυριαρχούσε στους πολίτες ήταν μία: «η πίτα μικραίνει και όλοι χάνουμε από αυτό το γεγονός». Ήταν όμως η αυτή πραγματικότητα ή πρόκειται να αντικρίσουμε ένα παράδοξο;

Ας σκεφτούμε τώρα μια οικονομία που βρίσκεται σε τροχιά ανάπτυξης. Διαρκώς πραγματοποιούνται νέες επενδύσεις, το R&D (research and development) αναπτύσσεται σε πολλές επιχειρήσεις ταχύτατα και αυτό να έχει ως αποτέλεσμα η τεχνολογία να αντικαθιστά την ανθρώπινη εργασία. Μπορούμε να πούμε πως σε βάθος χρόνου η τεχνολογική ανεργία είναι αναπόφευκτη. Αυτό το γεγονός είναι πολύ πιθανόν να μειώσει την συνολική ζήτηση και η κερδοφορία των επιχειρήσεων να μειωθεί, αφού θα μειωθούν και οι συνολικές δαπάνες των καταναλωτών λόγω του μειωμένου διαθέσιμου εισοδήματος.

Προς έκπληξή μας ερχόμαστε αντιμέτωποι με το εξής παράδοξο σε περίοδο ύφεσης. Όπως αναφέραμε στην αρχή, αρκετές επιχειρήσεις βάζουν «λουκέτο», απολύουν εργαζόμενους ή μειώνουν μισθούς (όπου είναι εφικτό, διότι υπάρχουν μακροπρόθεσμες συμβάσεις ή συνδικάτα που να εμποδίζουν τις περικοπές). Θα σκεφτόταν κάποιος πως και στις δύο περιπτώσεις οδηγούμαστε αναπόφευκτα σε ανεργία και σε μείωση της συνολικής  ζήτησης. Άρα, όσες επιχειρήσεις συνεχίζουν να λειτουργούν θα υποστούν μείωση στα κέρδη τους. Αυτή η σκέψη, αν και εύλογη, είναι μερικώς εσφαλμένη. Επιχειρήσεις οι οποίες δεν πτοούνται από την ύφεση έχουν να αντιμετωπίσουν αρκετά μικρότερο ανταγωνισμό. Έτσι, αν και η συνολική δαπάνη των καταναλωτών έχει μειωθεί, είναι δυνατόν το κομμάτι που τους αναλογεί από το νέο μικρότερο κεφάλαιό της να είναι μεγαλύτερο.  Συνεπώς, αυτές οι εταιρείες αυξάνουν τα κέρδη τους.

Συνοψίζοντας, σε περίοδο ύφεσης η οικονομία συρρικνώνεται. Το ίδιο γίνεται και με την αγορά η οποία γίνεται λιγότερο ανταγωνιστική. Ίσως αυτό είναι αναπόφευκτο, ίσως όμως και όχι. Ένα είναι το σίγουρο, πως η απάντηση στο παραπάνω δίλημμα δίνεται από την δυνατότητα και την επιθυμία του κράτους να παρέμβει σε αυτήν.

Βιβλιογραφία:

Βαρουφάκης, Γ. (2007), Πολιτική Οικονομία, εκδόσεις Gutenberg.

Ρόμπολης Σ. & Μπέτσης Β. (2018), Η οδύσσεια της ελληνικής οικονομίας, εκδόσεις Λιβάνη

Skidelsky, R. (2012), Keynes, επιστροφή στην διδασκαλία του, εκδόσεις Κριτική.