Η έννοια του πολλαπλασιαστή φαίνεται πως εισάγεται για πρώτη φορά από τον R.F. Kahn -στενό συνεργάτη και μαθητή του Keynes- σε άρθρο στο Economic Journal το 1931, σύμφωνα με αναφορά του J. M. Keynes στο βιβλίο του, «Η γενική θεωρία της Απασχόλησης, του Τόκου και του Χρήματος».
Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, «μπορεί να υπάρξει μια καθορισμένη σχέση σε δεδομένες συνθήκες, μεταξύ εισοδήματος και επένδυσης, που θα ονομάσουμε πολλαπλασιαστή».
Παρακάτω παρουσιάζονται χρήσιμες έννοιες για τον πολλαπλασιαστή και πώς λειτουργεί στην πράξη.
Οριακή ροπή προς κατανάλωση
Είναι η μεταβολή της κατανάλωσης του ατόμου ως αποτέλεσμα της μεταβολής του εισοδήματός του. Με απλά λόγια μας δείχνει πώς αλλάζει η καταναλωτική δαπάνη ενός ατόμου καθώς παρατηρούνται αλλαγές στο εισόδημά του. Υπολογίζεται ως: Ο.Ρ.Κ.=ΔC/ΔΥ (όπου ΔC η μεταβολή στην κατανάλωση και ΔY η μεταβολή στο εισόδημα).
Για παράδειγμα αν το άτομο λάβει μια αύξηση στο εισόδημα κατά 100 ευρώ και επιθυμεί να δαπανήσει τα 50, τότε η οριακή ροπή προς κατανάλωση σύμφωνα με τον παραπάνω τύπο ισούται με 50/100, δηλαδή 0,5.
Η οριακή ροπή προς κατανάλωση είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον Keynes, διότι ήταν ο καθοριστικός παράγοντας για να επέλθει η ιδανική ισορροπία μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών.
Οριακή ροπή προς αποταμίευση
Μας δείχνει το ποσοστό του εισοδήματος που προτιμά να αποταμιεύσει το άτομο σε μια μεταβολή του εισοδήματος. Για παράδειγμα αν το άτομο σε μια αύξηση του εισοδήματος κατά 100 ευρώ επιθυμεί να αποταμιεύσει τα 80 (ή εναλλακτικά να καταναλώσει τα 20), τότε η οριακή ροπή προς αποταμίευση είναι 80/100, δηλαδή 0,8.
Ο πολλαπλασιαστής
Στην ουσία αποτελεί μια «αλυσίδα». Ας δούμε το εξής παράδειγμα: Με το σκεπτικό ότι η Ο.Ρ.Κ. είναι 0,5 , σημαίνει ότι κάθε καταναλωτής ξοδεύει το μισό του εισόδημα για κάθε έξτρα μονάδα και το υπόλοιπο το αποταμιεύει. Έτσι, αν πάρω αύξηση στο μισθό 200 ευρώ, θα δαπανήσω τα 100 ευρώ. Αυτά τα 100 ευρώ μπορεί να τα δώσω σε κάποιο κατάστημα για να αγοράσω ρούχα. Το κατάστημα ρούχων με τη σειρά του δίνει τα 100 ευρώ στον υπάλληλό του ως bonus, ο οποίος αφού έχει και αυτός Ο.Ρ.Κ. 0,5 , ξοδεύει με τη σειρά του τα μισά κάπου αλλού, δηλαδή 50 ευρώ για κατανάλωση (0,5 επί 100 = 50).
Ο τύπος που προκύπτει για τον πολλαπλασιαστή σύμφωνα με την «αλυσίδα» της Ο.Ρ.Κ. είναι 1/(1 – Ο.Ρ.Κ.). Χρησιμοποιώντας τα νούμερα από το παραπάνω παράδειγμα, προκύπτει ότι ο πολλαπλασιαστής είναι 1/(1 – 0,5) = 2.
Τι σημαίνει το 2 πρακτικά; Ότι κάθε επιπρόσθετο ευρώ «δημιουργεί» τελικά 2 ευρώ! Δηλαδή κάθε ευρώ δρα πολλαπλασιαστικά, εξού και ο πολλαπλασιαστής. Στα μαθηματικά ο πολλαπλασιαστής είναι μια γεωμετρική σειρά. Πολλές φορές το συναντάμε στην Μακροοικονομία και ως επίδραση πολλαπλασιαστή, δηλαδή την επιπρόσθετη μετακίνηση της συνολικής ζήτησης που προκύπτει από το κάθε ευρώ.
Πώς χρησιμεύει στην πραγματικότητα;
Συνοπτικά, ο πολλαπλασιαστής αυτό που εξάγει σαν συμπέρασμα είναι ότι μια αύξηση στην καταναλωτική δαπάνη, στην επενδυτική δαπάνη, στην κυβερνητική δαπάνη κ.λπ., μπορεί να έχει ένα πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα στο Α.Ε.Π., δηλαδή να το αυξήσει περισσότερο από το νούμερο της αύξησης της δαπάνης. Ένα κλασικό παράδειγμα είναι ότι αν η κυβέρνηση πραγματοποιήσει δημόσια δαπάνη 1 δις, τότε αυτό μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα το Α.Ε.Π. να αυξηθεί περισσότερο από 1 δις, π.χ. 1,2 δις.
Πηγές:
Mankiw, G. & Taylor, M. P., (2011), Αρχές Οικονομικής Θεωρίας, εκδόσεις Gutenberg.
https://www.investopedia.com/ask/answers/09/keynesian-multiplier.asp
https://corporatefinanceinstitute.com/resources/knowledge/economics/keynesian-multiplier/
