Offshore Εταιρείες: Αμαρτωλές και μόνο;

Αρκετές φορές έρχονται στο προσκήνιο οικονομικά σκάνδαλα και δη γνωστών δημόσιων προσώπων τα οποία συνδέονται με εταιρείες που εδρεύουν σε άγνωστες για πολλούς γεωγραφικές τοποθεσίες όπως η Καραϊβική , ο Παναμάς, η Βανουάτου, η Αντίγκουα, οι Μπαχάμες, η Παραγουάη, το Μπρουνέι, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, οι Μαλδίβες, η Βολιβία, η Κένυα, η Ταϊλάνδη κλπ. τις επονομαζόμενες κατά την αγγλική ορολογία offshore ή υπεράκτιες εταιρείες. Έτσι έχουμε συνδέσει τις εν λόγω εταιρείες με φοροδιαφυγή και παράνομες δραστηριότητες. Είναι όμως πράγματι έτσι; Ας δούμε σφαιρικά το θέμα. 

Τι είναι στην πραγματικότητα αυτή η οντότητα; 

Ο όρος χρησιμοποιείται, για να περιγράψει μια εταιρεία η οποία έχει έδρα σε έναν από τους φορολογικούς παραδείσους χωρίς απαραίτητα να εκτελεί κάποια δραστηριότητα στο συγκεκριμένο τόπο. Στην ελληνική επικράτεια έχει δοθεί από τον νομοθέτη ο ακόλουθος ορισμός για την offshore: «εξωχώρια εταιρεία νοείται, κατά ρητή διατύπωση του Νόμου, η εταιρεία εκείνη που έχει την έδρα της σε αλλοδαπή χώρα και με βάση τη νομοθεσία της οποίας δραστηριοποιείται αποκλειστικά σε άλλες χώρες και απολαμβάνει ιδιαίτερα ευνοϊκής φορολογικής μεταχείρισης». (Ν. 3091/2002 και ΠΟΛ.1041/5.3.2003)

Εξ ορισμού δημιουργείται μια κάποια καχυποψία σχετικά με την δραστηριοποίηση αυτών των εταιρειών. Επί της ουσίας η πραγματικότητα απέχει από την όποια υπόθεση μιας και οι εταιρείες αυτές εκ φύσεως εδρεύουν σε κάποια χώρα που προσφέρει χαμηλή φορολογία δραστηριοτήτων με το δικαίωμα να δραστηριοποιούνται σε άλλες χώρες. Ως εκ τούτου, κατά κάποιο τρόπο οι χώρες είναι αυτές που «προσελκύουν» τις εταιρείες να έχουν την έδρα λειτουργίας τους σε αυτές. Οι περισσότερες offshore συστήνονται σύμφωνα με το αγγλοσαξονικό πρότυπο ως εταιρείες LIMITED-LTD.

Είναι μια Offshore παράνομη ως προς την λειτουργία της; 

Η λειτουργία, καθώς και η σύσταση μιας υπεράκτιας εταιρείας, δεν αποτελεί εκ φύσεως παράνομη δραστηριότητα, διότι επί της ουσίας αποτελεί μια ξένη εταιρεία η οποία αναγνωρίζεται από το διεθνές δίκαιο. Κατά καιρούς γίνεται σύνδεση με φαινόμενα φοροδιαφυγής και ξέπλυμα μαύρου χρήματος. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι όλες οι υπεράκτιες εταιρείες συνδέονται με τέτοια φαινόμενα. 

Ποιος είναι ο λόγος δημιουργίας τέτοιων εταιρειών, αφού δεν είναι παράνομες;

Ο κύριος λόγος ύπαρξης των υπεράκτιων εταιρειών είναι η εξασφάλιση χαμηλότερης φορολόγησης για τον επιχειρηματία, πράγμα που δεν είναι παράνομο, αλλά ενδεχομένως να μην είναι ηθικό ως προς την χώρα / χώρες όπου δραστηριοποιείται ή «κατάγεται» μια επιχείρηση. Ας το δούμε όμως στην πράξη.

Στην Ελλάδα για τα φυσικά ή νομικά πρόσωπα τα οποία ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα για την τρέχουσα χρήση ο συντελεστής φορολόγησης από το 28% μειώνεται στο 24% ενώ προβλέπεται πως το 2020 ο συντελεστής θα μειωθεί περαιτέρω στο 20%. Μια αντίστοιχη εταιρεία στις Μπαχάμες ή στις Νήσους Κουκ θα πλήρωνε 0% φορολογικό συντελεστή. Παρόλα αυτά, υπάρχουν και γειτονικές χώρες (π.χ. Βουλγαρία, Αλβανία) που έχουν χαμηλότερο φορολογικό συντελεστή έναντι της Ελλάδας. Ποιος λοιπόν ο λόγος να μην δημιουργηθεί εκεί μια εταιρεία και να δραστηριοποιείται ανά τον κόσμο;

Υπάρχουν περαιτέρω λόγοι; Σαφώς. Πέραν του προφανούς λόγου ελαχιστοποίησης των φορολογικών απωλειών υπάρχει μια σειρά αιτιών που οδηγούν στην δημιουργία τέτοιων εταιρειών σε τόπους με ευνοϊκή φορολογική εταιρική μεταχείριση οι οποίοι είναι συνοπτικά οι παρακάτω.

Η γρήγορη σύσταση με χαμηλό κόστος, ελάχιστο απαιτούμενο εταιρικό κεφάλαιο και εξαιρετικά περιορισμένες διατυπώσεις δημοσιότητας.  

Η δυνατότητα παροχής πλήρους ανωνυμίας των πραγματικών μετόχων και η δυνατότητα σύστασης της εταιρείας με έναν μόνο μέτοχο καθώς και τραπεζικό απόρρητο που προστατεύει από ελέγχους. 

Ο σημαντικότερος από τους λόγους που οδηγεί κάποιον επενδυτή να συστήσει μια υπεράκτια εταιρεία είναι η αποφυγή των διατάξεων του φορολογικού δικαίου. Για τις υπεράκτιες εταιρείες δεν ισχύει το «πόθεν έσχες». 

Δεν υπάρχει επιβάρυνση τεκμηρίων για την απόκτηση και διατήρηση  περιουσιακών στοιχείων, εφόσον βεβαίως έχει προβλεφθεί η αντίστοιχη εισαγωγή συναλλάγματος στο όνομα της υπεράκτιας εταιρείας. 

Για να μην γίνεται κουραστική η ανάλυση, ως προς τις φορολογικές απαλλαγές να αναφέρουμε ότι οι υπεράκτιες εταιρείες έχουν μια σειρά σημαντικής αποφυγής φόρων (μεταβίβαση περιουσιακών στοιχείων, τόκων καταθέσεων, μερίσματος, μεγάλης ακίνητης περιουσίας κλπ). 

Δεν υφίστανται συναλλαγματικοί περιορισμοί και ως προς την εργατική και ασφαλιστική νομοθεσία, έχουν την δυνατότητα αποφυγής υποχρεώσεων (όπως π.χ. η καταβολή εργοδοτικών εισφορών κλπ) και αποφυγής εφαρμογής εργατικής και ασφαλιστικής νομοθεσίας. 

Τέλος, να αναφέρουμε ότι δεν υφίσταται δέσμευση ατομικής περιουσίας με αποτέλεσμα να πραγματοποιείται μεταβίβαση μεγάλου μέρους της προσωπικής περιουσίας του ιδρυτή της. 

Πού είναι όμως το μεμπτό σε όλο αυτό ως προς την επιχειρηματική δραστηριότητα; Ο κάθε επιχειρηματίας επιδιώκει το μέγιστο κέρδος με τις μικρότερες απώλειες, όπως είναι γνωστό. 

Πρώτον, είναι το ηθικό κομμάτι ως προς την χώρα «καταγωγής» της επιχείρησης. Επί της ουσίας, η επιχείρηση και κατ’ επέκταση ο επενδυτής κερδίζει, αλλά η χώρα ή οι χώρες που δραστηριοποιείται δεν αποκομίζουν κάτι στο φορολογικό της σύστημα και γενικότερα δεν συμμετέχει στο οικονομικό σύστημα της χώρας δραστηριοποίησης παρά μόνο προς ίδιον όφελος (αποφυγή ασφαλιστικών εισφορών κλπ).

Ξέπλυμα μαύρου χρήματος. Οι χώρες που προσφέρουν τέτοιες ευκαιρίες δραστηριοποίησης, παρέχουν μια πληθώρα υπηρεσιών για το ξέπλυμα χρήματος (μυστικούς τραπεζικούς λογαριασμούς, σύσταση εικονικών εταιρειών, trusts, κτλ.), που δεν είναι διαθέσιμες σε άλλες χώρες. Γενικά, όσες χώρες είναι ελκυστικές για το ξέπλυμα χρήματος έχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, όπως διαβλητές χρηματοοικονομικές υποδομές και ιδιωτικά τραπεζικά συστήματα που βρίσκονται στα αρχικά στάδια ανάπτυξης ή μπορούν να αγοραστούν με τέτοιο χαμηλό κόστος, ώστε να τα καθιστά απλώς διαθέσιμα με την απόκτηση ενός ελέγχοντος ποσοστού.

Έλλειψη ουσιαστικής και ειδικής νομοθεσίας αναφορικά με το ξέπλυμα χρήματος. Απαλλάσσει τον εγκληματία από τη διακράτηση και φύλαξη τεράστιων χρηματικών ποσών και ενσωμάτωσή του ως νόμιμα μέσα στο τραπεζικό σύστημα άλλης χώρας. Αυτή η τοποθέτηση μπορεί να λάβει χώρα με διαφορετικές μορφές:

  • Αποπληρωμή δανείων ή πιστωτικών καρτών με παράνομα κέρδη
  • Τζόγος και τυχερά παιχνίδια
  • Ανάμειξη των παράνομων κερδών, μαζί με τα νόμιμα κέρδη μιας επιχείρησης
  • Αγορά ξένου νομίσματος με παράνομα κέρδη, μέσω συναλλαγής ξένων νομισμάτων

Εν κατακλείδι, η offshore δεν είναι κάτι το γενικότερα παράνομο. Όμως τίθεται θέμα ηθικής και εμπλοκής σε αρκετές περιπτώσεις παράνομων οικονομικών ενεργειών. Ίσως πολλά κράτη θα πρέπει να επαναπροσδιορίσουν το επιχειρηματικό νομικό πλαίσιο καθώς και το φορολογικό προκειμένου να προσελκύσουν επιχειρήσεις, ώστε να έχουν αμφίδρομο κέρδος. 

Πηγές:

Παμπούκης Χ. (2003) «Οι υπεράκτιες εταιρίες στο Ελληνικό Ιδιωτικό Διεθνές Δίκαιο», Offshore δραστηριότητες, Παν. Δουβής, Pressline, Αθήνα.

Λεοντάρης Μ. (2004), «Εννοια της εξωχώριας εταιρίας», «Γενικό λογιστικό σχέδιο», Εκδόσεις ΠΑΜΙΣΟΣ, Αθήνα.

Robinson J.  (2003). The Sink: Crime, Terror and Dirty Money in the offshore World, Toronto, McClelland & Stewart.

Επιμέλεια άρθρου: Ευγενία Κελαράκου

Οικονομολόγος Εκπαιδευτικός. Πτυχιούχος Δ.Π.Θ. με μεταπτυχιακές σπουδές στις Διεθνείς Οικονομικές & Επιχειρηματικές Σχέσεις και την Τραπεζική. Εργάστηκα ως οικονομικός σύμβουλος , όμως με κέρδισε η εκπαίδευση (παιδί εκπαιδευτικών ίσως να συνέβαλε). Μαζί θα διερευνήσουμε το ευρύτερο πεδίο των οικονομικών αλλά και κάθε τι που μας κεντρίζει το ενδιαφέρον θα το αναλύσουμε.