Το σύνδρομο αυτό αποτελεί μια σπάνια νευρολογική και ψυχιατρική διαταραχή που δημιουργεί την ψευδαισθητική πεποίθηση στους ανθρώπους ότι τόσο οι ίδιοι ή οικεία τους πρόσωπα έχουν αντικατασταθεί με σωσίες (εμφάνιση και συμπεριφορά) – κακόβουλους απατεώνες. Το βασικό χαρακτηριστικό σε σχέση με άλλες διαταραχές αναγνώρισης προσώπου είναι ότι το άτομο αναγνωρίζει το οικείο πρόσωπο, αλλά αρνείται την αυθεντικότητα της ταυτότητάς του, καθώς παρατηρεί μικρές λεπτομέρειες που δεν συνάδουν με τον δικό του άνθρωπο (φίλοι, συγγενείς, σύντροφος, γονείς).
Η ψευδαισθητική αυτή ιδέα της μη αναγνώρισης είναι επίμονη, έντονη, ακλόνητη και βιώνεται με συναισθήματα μνησικακίας και καχυποψίας. Το «πραγματικό» πρόσωπο για εκείνον είναι ιδεατό και ο σωσίας δέχεται την δυσπιστία, την εχθρότητα, τον θυμό και την επιθετικότητα.
Το σύνδρομο αυτό έγινε γνωστό από τον ψυχίατρο Joseph Capgras, ο οποίος το περιέγραψε πρώτος το 1923 ως η «ψευδαίσθηση/αυταπάτη των διπλών» από μία ασθενή η οποία νόμιζε ότι ο σύζυγος, κάποιος συγγενής ή φίλος είχαν αντικατασταθεί από έναν κακόβουλο ξένο σωσία.
Το σύνδρομο μπορεί να συνυπάρχει με ψυχιατρικές διαταραχές, όπως την παρανοειδή σχιζοφρένεια και με νευροψυχολογικές, γνωστικές διαταραχές, όπως την μετατραυματική εγκεφαλοπάθεια, την επιληψία, την άνοια, το παραλήρημα ή με κάποια ιατρική κατάσταση.
Σε μια πρόσφατη έρευνα του 2014 η παρουσία του συνδρόμου ανιχνεύτηκε στο 50% των ασθενών με σχιζοφρένεια, στο 15% των ασθενών με κατάθλιψη και στο 10% με διπολική διαταραχή. Σε μια άλλη έρευνα εντοπίστηκε σε ασθενείς με νόσο Alzheimer.
Παράλληλα, μπορεί να έχει τη μορφή οξείας παροδικής διαταραχής που εκδηλώνεται σε μια μεταβατική περίοδο ή τη μορφή χρόνιας κατάστασης. Επιπλέον, φαίνεται ότι έχει ομοιότητες με την προσωπαγνωσία, την νευρολογική πάθηση που χαρακτηρίζεται από την αδυναμία αναγνώρισης των οικείων προσώπων.
Το πρόβλημα που εντοπίζεται από την επιστημονική κοινότητα είναι πως δεν υπάρχει διαφοροποίηση από πολλές παρόμοιες διαταραχές αναγνώρισης προσώπων κάτι που δυσκολεύει την κατηγοριοποίηση και την διαγνωστική ανίχνευση.
Δεν υπάρχει κάποια επικράτηση φύλου όσον αφορά την εμφάνιση του συνδρόμου, αλλά κάποιες έρευνες αναφέρουν ότι οι γυναίκες είναι περισσότερο ευάλωτες.
Αιτιολογία – Θεραπεία:
Δεν είναι σαφές γιατί μερικοί άνθρωποι αναπτύσσουν αυτό το σύνδρομο. Σύμφωνα με τους επιστήμονες πιθανότατα να οφείλεται σε διπλή βλάβη στα κυκλώματα των νευρώνων του εγκεφάλου. Άλλοι θεωρούν ότι προέρχεται από εγκεφαλική δυσλειτουργία, αλλοιώσεις ή ατροφία. Άλλοι επιστήμονες θεωρούν ότι εντοπίζεται πρόβλημα στην διαδικασία της επεξεργασίας των πληροφοριών ή στον μηχανισμό της αντίληψης.
Το φαινόμενο αυτό ερευνάται συνεχώς, ώστε να βρεθούν οι αιτιολογικοί παράγοντες. Από την πλευρά της νευροψυχολογίας / νευροβιολογίας η μειωμένη λειτουργία του δεξιού εγκεφαλικού ημισφαιρίου από βλάβη ή χτύπημα, η ανεπάρκεια της ντοπαμίνης που ελέγχει τις συναισθηματικές αντιδράσεις, η παθολογία στην σύνδεση του οπτικού νεύρου με την αμυγδαλή που οδηγεί σε δυσλειτουργία στην αναγνώριση των προσώπων, η δυσλειτουργία στον προμετωπιαίο φλοιό και στην μνήμη εργασίας ίσως να προκαλούν συμπτώματα του συνδρόμου Capgras και θα μπορούσαν να θεωρηθούν αιτίες.
Χρειάζεται ειδική θεραπευτική αντιμετώπιση και ιδιαίτερη προσοχή εξαιτίας της σοβαρότητας και της συνύπαρξης με άλλες ψυχικές διαταραχές. Οι άνθρωποι που πάσχουν από το σύνδρομο αυτό μπορεί να εκφράσουν έντονες σκέψεις, επιθετικότητα με αυξημένη πιθανότητα να βλάψουν και τον ίδιο τους τον εαυτό.
Μέχρι στιγμής δεν έχει βρεθεί μόνιμη θεραπεία, αλλά υπάρχουν θεραπείες που ανακουφίζουν τα συμπτώματα. Αν, για παράδειγμα, το Capgras είναι αποτέλεσμα της σχιζοφρένειας, όταν η σχιζοφρένεια αντιμετωπιστεί, τότε θα μειωθούν τα συμπτώματα του συνδρόμου. Όταν όμως το σύνδρομο είναι αποτέλεσμα της νόσου Alzheimer, οι επιλογές είναι περισσότερο περιορισμένες, καθώς το Alzheimer είναι εκφυλιστική νόσος και δεν υπάρχει θεραπεία.
Η πιο αποτελεσματική θεραπεία είναι η δημιουργία ενός θετικού και υποστηρικτικού περιβάλλοντος όπου το άτομο θα νιώθει ασφαλής. Κάποια κέντρα φροντίδας αντί να απορρίπτουν τα συμπτώματα, τα αποδέχονται κάτι που μειώνει το στρες και τον πανικό.
Η εξέλιξη της τεχνολογίας είναι ένας πολύ βοηθητικός παράγοντας. Οι μαγνητικές τομογραφίες στο μέλλον θα είναι ακόμα πιο λεπτομερείς και υπολογίζεται ότι οι αποτυπώσεις του εγκεφάλου θα είναι τέτοιες που θα επιτρέπουν στους επιστήμονες να εκτιμήσουν με σαφήνεια πού ακριβώς εντοπίζεται η βλάβη.
Επιμέλεια κειμένου: Ευγενία Κελαράκου
Βιβλιογραφία:
- Karakasi, M.V., Markopoulou, M., Alexandri, M. & Douzenis, A (2019). In fear of the most loved ones. A comprehensive review on Capgras misidentification phenomenon and case report involving attempted murder under Capgras syndrome in a relapse of a schizophrenia spectrum disorder. Journal of Forensic and Legal Medicine, 66, 8-24.
- Postel, J. & Allen, D.F. (1994). Capgras Joseph (1873-1950). Psychopathology, 27, 121-122.
Δικτυογραφία:
