«Μην υποβαθμίζεις τον εαυτό σου. Είσαι από τους πιο ανεκτίμητους λίθους όλου του κόσμου»
Michael Bassey Johnson
Η πιο συνηθισμένη συναισθηματική κατάσταση στην οποία έχουν βρεθεί όλοι οι άνθρωποι σε όλο το κόσμο κάποια στιγμή στη ζωή τους είναι η ύπαρξη χαμηλής αυτοεκτίμησης και τα συναισθήματα κατωτερότητας.
Το σύμπλεγμα κατωτερότητας ορίζεται ως η μη ρεαλιστική αίσθηση μειονεξίας και γενικής ανεπάρκειας που έχει κάποιος για τον εαυτό του. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά από τον Αυστριακό ψυχίατρο και μαθητή του Freud, Alfred Adler, ο οποίος στο πλαίσιο της δικής του μελέτης για την ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας αναφέρθηκε στα συμπλέγματα κατωτερότητας και υπεροχής. Γενικότερα το σύμπλεγμα είναι μια απλή συναισθηματική διέγερση η οποία αναπτύσσεται αρνητικά, όταν το άτομο αρχίζει να περιστρέφει ολόκληρη την ύπαρξή του και τη συμπεριφορά του γύρω από εκείνο το στοιχείο που του προκαλεί το αίσθημα κατωτερότητας.
Το σύμπλεγμα κατωτερότητας γίνεται αντιληπτό μέσα από συναισθήματα ανασφάλειας και αμφιβολίας για τις ικανότητες του εαυτού μας, μέσα από την έλλειψη εμπιστοσύνης στον εαυτό μας και την χαμηλή αυτοεκτίμηση, ενώ, παράλληλα, έχουμε χαμηλά στάνταρτ και δεν υπολογίζουμε τον εαυτό μας όσο του αξίζει. Τα συναισθήματα και οι σκέψεις είναι τόσο έντονες που οδηγούν σε αποθάρρυνση και προσωπική αποτυχία. Ένα συνεχές συναίσθημα το να «νιώθει κανείς λίγος».
Σύμφωνα με την αντλεριανή θεωρία το συναίσθημα αυτό μπορεί να έχει τις ρίζες του αρχικά στην παιδική ηλικία. Παιδιά που έζησαν εμπειρίες αδυναμίας, ανεπάρκειας ή που ανατράφηκαν σε περιβάλλοντα με κριτική κάθε φορά που δεν εκπλήρωναν τις προσδοκίες των γονέων μπορεί να εκδηλώσουν συναισθήματα κατωτερότητας. Σε περιβάλλοντα που ένιωθαν κατώτεροι από άλλους ή όπου υπήρχε σύγκριση. Συχνά μπαίνουν σε μια διαδικασία μεγαλώνοντας να αναζητούν από τις φιλικές ή συντροφικές σχέσεις τους την προσοχή και την αποδοχή, για να αντισταθμίσουν τα συναισθήματα από το παρελθόν.
Σε ένα δεύτερο επίπεδο το σύμπλεγμα κατωτερότητας προκύπτει όταν, ως ενήλικας πια, αισθάνεται ανεπαρκής να εκπληρώσει επιθυμίες και στόχους που φαντάζουν μη ρεαλιστικοί και μη προσβάσιμοι. Σχετίζεται με την «ανάγκη για τελειότητα». Η αντιλαμβανόμενη αυτή απόσταση από την επίτευξη της επιτυχίας και της τελειότητας τον οδηγεί σε στρες συνοδευόμενα με αρνητικά συναισθήματα αποτυχίας και απαισιόδοξες σκέψεις. Αργότερα, κυριαρχεί μια γενικότερη στάση ανικανότητας να ανταπεξέλθει σε οποιαδήποτε δυσκολία στη ζωή.
Σύμφωνα με τον Adler κάθε άνθρωπος γεννιέται με κάποιες αδυναμίες. Για να μπορέσει να τις ξεπεράσει, χρειάζεται να αναπτύξει το αίσθημα αυτοεκτίμησης και την εμπιστοσύνη στον εαυτό μέσω της προσοχής, της φροντίδας και της αγάπης των δικών του. Όταν αυτό δε συμβεί, εγκλωβίζεται στο αίσθημα ανεπάρκειας και αποκτά μια εγωιστική ή επιθετική στάση η οποία – καθόλου σπάνια – στρέφεται ενάντια στις ανάγκες και τις επιθυμίες του ίδιου του εαυτού.
Το γεγονός ότι όλοι έχουμε το συναίσθημα αυτό δε σημαίνει ότι δεν είμαστε υγιείς. Αντιθέτως, μας βοηθά στην υγιή, φυσιολογική ανάπτυξη και εξέλιξή μας αποτελώντας κίνητρο στο να γινόμαστε όλο και καλύτεροι, βελτιώνοντας τις αδυναμίες μας.
Όταν όμως η ανεπάρκεια παρεισφρέει σε κάθε τομέα της ζωής του ανθρώπου και δυσκολεύει τη καθημερινότητά του, γίνεται παθολογία. Σε αυτή τη κατάσταση χάνει το ενδιαφέρον του για τις δραστηριότητες, φοβάται να δοκιμάσει καινούρια πράγματα και στο τέλος παρουσιάζεται αδύναμος να εξελιχθεί. Επηρεάζει την αυτοπεποίθηση, την αυτοεκτίμησή του και οδηγεί σε έλλειψη ικανοποίησης από τον εαυτό.
Σε μαθητές φαίνεται ότι επιδρά στην διαδικασία μάθησης και στις γνωστικές ικανότητές τους. Ο Hutt Guy ανακάλυψε σε έρευνά του ότι η χαμηλή επίδοση στα μαθηματικά μπορεί να οφείλεται σε ένα ασυνείδητο στρες που προέρχεται από το σύμπλεγμα κατωτερότητας. Έτσι, τα παιδιά έχουν χαμηλό κίνητρο για μάθηση, αποφεύγουν τα μαθηματικά, έχουν χαμηλή αυτοαποτελεσματικότητα και συναισθήματα ανασφάλειας.
Τα «κόμπλεξ» σχετίζονται σε μεγάλο βαθμό με τον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύει κανείς τα πράγματα γύρω του και αντιλαμβάνεσαι τον εαυτό και τις ικανότητές του
Παναγιωτουνάκου Ελπίδα
Η αυτογνωσία και η αναζήτηση του πραγματικού εαυτού κρίνεται ιδιαίτερα βοηθητική στο να καταλάβει το άτομο γιατί αντιμετωπίζει τον εαυτό του τόσο μειονεκτικά. Έτσι, θα καταφέρει να ξεπεράσει αυτό το στοιχείο που τον εγκλωβίζει στον αέναο φαύλο κύκλο της συναισθηματικής δυσφορίας.
«Ο ήλιος ποτέ δεν έχει συναισθήματα κατωτερότητας. Λάμπει με τον ίδιο τρόπο είτε ψηλά είτε χαμηλά»
Curtis Tyrone Jones
Επιμέλεια κειμένου: Ευγενία Κελαράκου
Δικτυογραφία:
Βιβλιογραφία:
- Hutt, K.G. (2007). Experiential Learning Spaces: Hermetic Transformational Leadership for Psychological Safety. Consciousness Development and Math Anxiety Related Inferiority Complex Depotentiation. Department of Organizational Behavior, Case Western Reserve University.
