Η Φωτεινή Λαμπρίδη είναι μια άξια δημοσιογράφος και μια ταλαντούχα στιχουργός. Ήθελα από καιρό να πραγματοποιήσω μια συνέντευξη μαζί της. Αφορμή για τη πραγματοποίηση της συνέντευξης αυτής στάθηκε το βιβλίο της που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Οξύ και φέρει τον τίτλο: Στον Λαβύρινθο του Σωκράτη Μάλαμα. Με μεγάλη χαρά, ξετυλίξαμε το κουβάρι της διαδρομής της από το χτες στο σήμερα και συνομιλήσαμε για το yourearticles.
-Γεννηθήκατε στις ΗΠΑ. Ποιες είναι οι μνήμες και οι μυρωδιές των παιδικών σας χρόνων;
Θυμάμαι πως μυρίζει η φύση στο υγρό τροπικό κλίμα της Φλόριντας. Έναν παγωτά να περιστρέφεται στη γειτονιά μας κι εμένα να ελπίζω ότι θα περάσει αυτή τη φορά από το σπίτι μας. Και γυναικόπαιδα που περίμεναν τους άνδρες να σχολάσουν από τα εστιατόρια.
-Η ανάμνηση που σχηματίζεται ανάγλυφα στο νου όταν κλείνετε τα μάτια σας;
Ανταμώματα κι αποχωρισμοί.
-Πώς στραφήκατε στη δημοσιογραφία;
Ήθελα να σπουδάσω Ψυχολογία ή Κοινωνική Ανθρωπολογία. Δεν πέρασα στο πανεπιστήμιο παρά τις καλές επιδόσεις στην Ιστορία και την Έκθεση. Οδηγήθηκα στο Εργαστήρι Δημοσιογραφίας γιατί σκέφτηκα πως αυτό που ήξερα να κάνω καλά ήταν να γράφω. Έπειτα κάλυπτε και την φυσική μου περιέργεια να προσπαθώ να ανακαλύψω τις αιτίες των πραγμάτων αλλά και την ευαισθητοποίηση μου σχετικά με τα κοινά. Σε μια χώρα που δυστυχώς οι περισσότεροι από τύχη καταλήγουν στις σπουδές και το επάγγελμα τους, τελικά στάθηκα τυχερή καταφέρνοντας να ζω από αυτά που αγαπώ.
-Συναντήσατε δυσκολίες στη διαδρομή σας;
Φυσικά. Από την πρώτη κιόλας επαφή μου με τον κόσμο της δημοσιογραφίας. Ήμουν αρκετά προστατευμένη στην οικογένεια μου και με ένα πολύ σφιχτό και ξεκάθαρο σύστημα αξιών. Οπότε όταν αντιλήφθηκα τη διαφθορά σε μικρή και μεγαλύτερη κλίμακα, αντέδρασα και αυτό μου στοίχισε και σε δουλειές και σε ψυχική ταλαιπωρία. Έτσι, ταυτόχρονα με τη δημοσιογραφία έκανα πάντα άλλα πράγματα για να μην αισθάνομαι εγκλωβισμένη σε έναν χώρο σκληρό και μυσογύνικο με έναν τρόπο. Τραγουδούσα για παράδειγμα ή έπαιζα dj σε κάποια μαγαζιά. Όποτε έλεγα όμως πως θα παρατήσω το επάγγελμα, πάντα προέκυπτε μια ενδιαφέρουσα πρόταση για δουλειά κι έτσι φτάσαμε ως εδώ.
–Υπάρχουν άξιοι δημοσιογράφοι σήμερα;
Ναι υπάρχουν. Μπορείς να τους βρεις σε διαπλεκόμενα ΜΜΕ, μεγάλα και μικρά και σε ανεξάρτητες δημοσιογραφικές ομάδες και ΜΜΕ. Μην ξεχνάμε ότι το σκάνδαλο των παρακολουθήσεων βγήκε από τέτοιους δημοσιογράφους. Υπάρχουν συνάδελφοι που καλύπτουν ακούραστα δίκες ιστορικής σημασίας, που επιμένουν να εμβαθύνουν ερευνητικά σε συγκεκριμένους τομείς, όπως η Μαρινίκη Αλεβιζοπούλου πχ που ασχολείται με το ανύπαρκτο σύστημα παιδικής προστασίας στη χώρα. Και στο tvxs όπου εργάζομαι, αναδεικνύουμε θέματα (σκάνδαλα όπως εκείνο της Unicef, τα αποτελέσματα της υποχρεωτικής συνεπιμέλειας κ.α.) τα οποία δυστυχώς δεν φωτίζονται από τα κυρίαρχα ΜΜΕ.
-Είναι δικαιολογημένο που ο κόσμος έχει σχηματίσει μια άσχημη εικόνα για τη σημερινή δημοσιογραφία;
Απόλυτα. Γιατί η τηλεόραση κυρίως που είχε μεγάλη επιδραστικότητα ταυτίστηκε κάποια στιγμή απόλυτα με την ωμή προπαγάνδα της πολιτικής και οικονομικής εξουσίας. Αυτό φάνηκε ιδιαίτερα στα χρόνια της οικονομικής κρίσης που προσπαθούσαν να μας πείσουν πως κάθε αντιμνημονιακή φωνή ενεργοποιεί κομήτες που θα πέσουν να καταστρέψουν τη χώρα και τον πλανήτη ίσως. Εκεί απαξιώθηκαν, οπότε σήμερα για παράδειγμα ο κόσμος που έχει αυτή τη μνήμη δεν μπορεί να εμπιστευτεί ότι στο θέμα των Τεμπών ή σε οποιοδήποτε άλλο, έχει την ενημέρωση που του αξίζει.
-Παράλληλα, ασχολείστε με τη στιχουργία. Είναι ένας διαφορετικός κόσμος αυτός; Πως ισορροπείτε;
Τέλεια ισορροπώ σε αυτό το σχοινί. Μπορώ να ξαπλώσω κιόλας και να ρεμβάσω! Ο καθένας μας κουβαλάει το βλέμμα του παντού, σε όποιον χώρο δραστηριοποιείται. Ο τρόπος που σκέφτομαι, που βλέπω τα πράγματα, η θέση που παίρνω φαίνονται και στον τρόπο που ασκώ δημοσιογραφία και στους στίχους μου και στις σχέσεις μου και παντού. Θα υπήρχε σύγκρουση αν προσπαθούσα να είμαι άλλη εδώ κι άλλη εκεί. Η δημοσιογραφία μου επιτρέπει να δίνω φωνή στους πολίτες που δεν μπορούν να εισακουστούν, να αναδεικνύω πληγές που δεν συμφέρει τις εξουσίες να βγουν στο φως, να ρίχνω τον φακό μου σε ομορφιές κρυμμένες, να παίρνω ενεργά μέρος στο κοινωνικό γίγνεσθαι με έναν δημιουργικό τρόπο. Και με τη στιχουργική, με έναν τρόπο δίνεις φωνή στους άλλους, στρέφεις τον φακό σου σε εσωτερικά και εξωτερικά τοπία που έχεις ανάγκη να αναδείξεις, εκφράζεις τον πόνο τα διλήμματα ή τη χαρά κι άλλων ανθρώπων. Απλά το μέσο είναι ένας άλλος λόγος, πιο ποιητικός, με μεγαλύτερη οικονομία, πιο ευθύβολος.
–Από που αντλείτε έμπνευση;
Από τη ζωή μου και τη ζωή των άλλων, από τυχαία γεγονότα ή κουβέντες περαστικών που θα ενεργοποιήσουν μέσα μου κάτι, από μεγάλα ή μικρά κοινωνικά γεγονότα, από τον έρωτα τον θάνατο, τη φιλία… Από στιγμές του παρελθόντος που ανασύρει τυχαίο ή όχι η μνήμη. Από στιγμές γενναιότητας και αδυναμίας, από την ποίηση και τον κινηματογράφο, από τη συγκίνηση που μου προκαλούν οι άνθρωποι στην προσπάθεια τους να υπάρξουν με αξιοπρέπεια σε μια ζωή συχνά απάνθρωπη, από το ρεπορτάζ… Με λίγα λόγια, παντού υπάρχουν ιστορίες που αξίζει να ειπωθούν. Το θέμα στην τέχνη είναι αν καιγόμαστε από την ανάγκη να τις καταγράψουμε και αν θα καταφέρουμε να βρούμε τον τρόπο, τη γλώσσα, της εικόνες, τη φόρμα να κάνουμε την κάθε εξομολόγηση, ένα ωραίο τραγούδι.
-Πρώτα ζείτε και μετά γράφετε ή το ανάποδο;
Ε, ναι. Η ζωή έρχεται πρώτη και παρεισφρέει στην τέχνη. Ξέρετε, λόγω της καταγωγής μου από την Κάρπαθο, έμαθα νωρίς να αντιμετωπίζω τη στιχουργία σαν μια φυσική διαδικασία. Οι άνθρωποι λένε μαντινάδες για να επικοινωνήσουν μεταξύ τους, όπως πάνε το πρωί στη δουλειά, όπως χορεύουν, όπως γελούν. Αβίαστα και φυσικά. Χωρίς να τους βαραίνει καμιά υποχρέωση να κάνουν μεγάλη τέχνη. Έτσι μπαίνω κι εγώ κάθε φορά στο λευκό μου χαρτί. Άλλοτε είναι επώδυνο, άλλοτε χαρά Θεού, όπως είναι η ζωή.
–Πρόσφατα, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Οξύ το βιβλίο σας Στον Λαβύρινθο του Σωκράτη Μάλαμα. Αλήθεια, πως είναι να χάνεται κάποιος σε αυτό τον λαβύρινθο;
Τελικά ήταν μια συναρπαστική διαδρομή και χαίρομαι που τη διένυσα. Η δύναμη αυτών των τραγουδιών είναι παρούσα 30 χρόνια μετά και οι ιστορίες τους τελικά έπρεπε να ειπωθούν, αν κρίνω από τα μηνύματα που λαμβάνω.
-Ποια ανάγκη γέννησε το βιβλίο;
Ο Μάκης Μηλάτος υπεύθυνος για τη σειρά 33 1/3 των εκδόσεων Οξύ μου πρότεινε να γράψω για έναν δίσκο – σταθμό. Σκέφτηκα δυο τρεις και κατέληξα στο Λαβύρινθο. Αφενός γιατί ήταν δίσκος ορόσημο για τα 90s, αφετέρου γιατί μέχρι σήμερα είναι σημείο αναφοράς στη δισκογραφία. O Πετρίδης τον κατατάσσει στους 20 δίσκους που αφηγούνται τη μεταπολίτευση. Επιπλέον, τα τραγούδια αυτά και η δύναμη τους ήταν μεγάλη παρηγοριά για τη γενιά μου σε μια εποχή που όλα άλλαζαν γύρω μας «όπως τα ρούχα μας τα χθεσινά». Άλλαζαν βίαια και συχνά σου επέβαλαν ως μονόδρομο μια ασχήμια.
-Πού έγκειται η διαχρονικότητα του έργου του Μάλαμα;
Στο ταλέντο του, την ειλικρίνεια του, την ιδιοσυγκρασία του, την επιμονή του να σκαλίζει την ουσία και να μην παραδίνεται στην ευκολία και στα επουσιώδη. Ο Μάλαμας όταν καίγεται στη σκηνή δεν έχει πυροσβέστες στα παρασκήνια. Όταν γίνεται εξομολογητικός το μαχαίρι φτάνει στο κόκκαλο, κι όταν ανοίγει παράθυρο στη χαρά το ανοίγει διάπλατα.
–Έχετε γράψει μαζί τραγούδια. Τι σημαίνει για εσάς προσωπικά ο Σωκράτης Μάλαμας;
Είναι αδερφός, συνοδοιπόρος, ένας άνθρωπος που αγαπώ, με συγκινεί κι εύχομαι πάντα να είναι καλά. Α, και το άλλο μισό στα τραγούδια μου.
–Η χώρα βρίσκεται σε πολιτικό αναβρασμό. Πως αντιλαμβάνεστε τη πολιτική και κοινωνική κατάσταση;
Παρατηρώ με θαυμασμό αυτούς τους συγγενείς των θυμάτων των Τεμπών. Κατάφεραν να φέρουν όλη σχεδόν τη χώρα στο κατώφλι της βουλής, να ζητά Δικαιοσύνη και σεβασμό από μια πολιτική εξουσία αλαζονική και εγκληματική. Από μια εξουσία που δεν άφησε τους γονείς να θρηνήσουν πάνω από τα διαμελισμένα σώματα των παιδιών τους, που συγκάλυψε και αυτό το έγκλημα, που τους ανάγκασε να γίνουν ντεντέκτιβ, δικηγόροι, τους ανάγκασε να ακούν οι ίδιοι και όλη η Ελλάδα τη φωνή των παιδιών τους να ζητούν βοήθεια την ύστατη στιγμή. Όλα αυτά τα υπομένουν για να αποκαλυφθεί η αλήθεια και να έχουν πιο ασφαλές μέλλον τα δικά μας παιδιά. Η κοινωνία μας κοιμάται συχνά, αλλά όταν πρόκειται για νεκρά παιδιά ξυπνά και παίρνει την κατάσταση πάνω της. Είναι ιστορικές οι στιγμές που ζούμε, μακάρι να σταθούμε όλες και όλοι στο ύψος των περιστάσεων. Μην ξεχνάμε πως δεν είναι το μόνο κρατικό έγκλημα. Αισθάνομαι ότι αυτοί οι γονείς παλεύουν με έναν τρόπο και για εκείνες τις μανάδες των εκατοντάδων νεκρών της Πύλου.
-Πώς βλέπετε την μετά Τραμπ εποχή; Θα δημιουργήσει ανακατατάξεις; Μια διαφορετική ιεράρχηση;
Βλέπουμε τα σκληρά δόντια του μεταφασισμού. Ο Τραμπ εκφράζει την ωμή δύναμη και αλαζονεία της εξουσίας που δεν μπαίνει σε κανόνες, δεν σέβεται συμβάσεις και δικαιώματα. Όλα για το κέρδος των ελαχίστων που κυβερνούν τον πλανήτη. Έχουμε μπροστά μας μεγάλες μάχες και τα παιδιά μας ακόμα μεγαλύτερες. Αγώνες για ζωή σε έναν πλανήτη που αφανίζεται, αγώνες για το νερό που στερεύει, για τη Δημοκρατία που απειλείται, για κατακτήσεις αιώνων που καταπατώνται σε μια νύχτα, αγώνες για να παραμείνουμε άνθρωποι για να διαφυλάξουμε την τρυφερότητα.
-Σας ανησυχεί η άνοδος της ακροδεξιάς;
Πολύ. Και έχουμε ήδη αργήσει να διεκδικήσουμε ένα μέτωπο εναντίον της. Με ανησυχούσε ήδη πολύ από τα πρώτα χρόνια της οικονομικής κρίσης και κάθε που έβλεπα να νομιμοποιείται μέσα από τον ακροδεξιό θεσμικό λόγο. Όταν ακούει ο κόσμος υπουργούς και ΜΜΕ να μιλούν ρατσιστικά για τους μετανάστες ή τους Ρομά, όταν αποκαλούν «υβριδικό εχθρό» τον κατατρεγμένο άνθρωπο, όταν τους φυλακίζουν χωρίς λόγο με ποινές 150 ετών που δεν έχουν εισπράξει ούτε δολοφόνοι μαφιόζοι, όταν εκφραζουν τρανσοφοβικό και ομοφοβικό λόγο, όταν παρουσιάζουν ομολόγους τους φασίστες ως δημοκράτες πολιτικούς, όταν συνδιαλέγονται με φασίστες πολιτικούς, τι μήνυμα δίνουν στον κόσμο; Ότι ο φασισμός είναι κάτι το κανονικό.
-Ποιοι είναι οι λόγοι αυτής της συντηρητικοποίησης του εκλογικού σώματος;
Ο κόσμος συντηρητικοποιείται όταν φοβάται, όταν απειλείται. Οι εξουσίες προκειμένου να επιβιώσουν κι οι ίδιες και το καπιταλιστικό σύστημα, καταφεύγουν στη δημιουργία εχθρών και στον κοινωνικό αυτοματισμό. Φταίνε οι ξένοι που μας παίρνουν τις δουλειές κι όχι το 1% που έχει συγκεντρώσει τον πλούτο, φταίει η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα και οι γυναίκες για το δημογραφικό κλπ. Θα προσθέσω όμως κι έναν άλλο παράγοντα: Έχει αποτύχει η αριστερά και ο προοδευτικός χώρος να προτάξουν ένα σύστημα αξιών που να εμπνέει, να δίνει λύσεις και να προτάσσει την ελπίδα απέναντι στον φόβο. Νιώθουμε αδύναμοι μπροστά στα θηρία, μπροστά σε αυτά τα 800 δις που δίνει η ΕΕ για στρατιωτικό εξοπλισμό, μπροστά στις γενοκτονίες και τους πολέμους που νομιμοποιούνται, μπροστά στην κανονικοποίηση της χυδαιότητας και του εγκλήματος. Από την άλλη, η ιστορία δεν είναι ευθύγραμμη. Δείτε πως την ώρα της συντηρητικοποίησης που περιγράφετε, ξαφνικά ένα κρατικό έγκλημα όπως αυτό των Τεμπών, οδηγεί τους συγγενείς όχι σε συντηρητικές ατραπούς αλλά στη ριζοσπαστικοποίηση. Άκουσα τον κ. Πλακιά να το λέει ξεκάθαρα. Χρωστάμε πολλά σε αυτούς τους ανθρώπους που περιγράφουν κάθε μέρα με τις ιστορίες που αφηγούνται πως δεν άφησαν τον πόνο τους να γίνει φόβος άρα συντήρηση. Αντίθετα έκαναν τον πόνο τους καύσιμο για έναν κοινό αγώνα. Αυτός είναι ο δρόμος για όλους μας.
-Πως ονειρεύεστε το μέλλον;
Ευρύχωρο. Με περισσότερο χώρο δημόσιο. Περισσότερο χρόνο δημιουργικό. Με ανθρώπους που δεν θα υποφέρουν από πείνα δίψα έλλειψη στέγης, που θα έχουν καταφέρει να αναστρέψουν τα δυστοπικά σενάρια της καταστροφής του πλανήτη. Θα σέβονται το σώμα τους, το σώμα της γης τους, θα κοιτούν στα μάτια με αγάπη τους ανθρώπους και δεν εγκιβωτίζονται σε μια οθόνη από φόβο να κοιτάξουν ψηλά, να υπάρξουν ουσιαστικά. Ονειρεύομαι νέες συλλογικότητες με βαθιά φροντίδα για τον άνθρωπο και τον πολιτισμό.
-Τι σας έρχεται στο νου όταν λέτε το όνομα Φωτεινή Λαμπρίδη;
Τίποτα. Ίσως τη γιαγιά μου και τις ξαδέρφες μου με τις οποίες μοιράζομαι το ίδιο όνομα.
-Κυρία Λαμπρίδη σας ευχαριστώ πολύ για την επικοινωνία μας.
Και εγώ ευχαριστώ.
Συνέντευξη στον Χρήστο Ηλιόπουλο
Φωτεινή Λαμπρίδη – «Στον λαβύρινθο του Σωκράτη Μάλαμα»: εδώ
