Τη γνωριμία με τον ποιητή, συγγραφέα και δημοσιογράφο Γιώργο Ευσταθίου την οφείλω στον Άγγελο Παπαδημητρίου. Σε μια συνέντευξη που πραγματοποίησα με τον δεύτερο, εμφανίστηκε ο πρώτος στη παρέα μας. Κάπως έτσι γνωριστήκαμε, συμπτωματικά λίγες μέρες πριν την επίσημη παρουσίαση του τελευταίου του βιβλίου που κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Οδός Πανός και φέρει τον τίτλο «Ο νοσταλγός». Όπως μου ανέφερε και ο ίδιος, το βιβλίο αυτό ήρθε σαν φυσική συνέχεια του προηγούμενου βιβλίου του, το «Πρόσωπα και Σκιές». Εδώ, θέλησε να μιλήσει για τα πολύ προσωπικά του πράγματα, θέλοντας επιτέλους να ξεμπερδέψει. Με αυτή την ευχάριστη αφορμή συζητήσαμε για το yourearticles.
-Ποιες είναι οι μνήμες των παιδικών σου χρόνων;
Με την πάροδο των χρόνων η παιδική ηλικία μυθοποιείται από τον καθένα μας. Προσωπικά, ανατρέχοντας νοερά στα παιδικά χρόνια, θυμάμαι ότι οι δυσκολίες ήταν τεράστιες. Από την αναδρομή μου όμως, μένει μια αθωότητα και μια αφέλεια.
-Τι είδους γεύση κυριαρχεί;
Μια γλυκόπικρη γεύση. Δεν θα ήθελα να επιστρέψω εκεί. Υπήρχαν μαύρα σκοτάδια, φόβος, ένα μεγάλο μπέρδεμα και αρκετή ανασφάλεια.
-Διαβάζοντας το τελευταίο σου βιβλίο «Ο νοσταλγός», που κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Οδός Πανός, προσπάθησα να σε ψυχογραφήσω. Βίωσες μια ταραγμένη σχέση με τους γονείς σου.
Με τη μητέρα κυρίως που ήταν η κυρίαρχη φιγούρα. Αυτή αποφάσιζε στο σπίτι για όλα. Ο πατέρας ήταν πιο απόμακρος και αδιάφορος. Η μητέρα μου δεν με είχε ρωτήσει ποτέ επίσημα να της παραδεχτώ την ομοφυλοφιλία μου, ακόμα και αν είχε υποψίες. Βέβαια, οι μητέρες ξέρουν βαθιά μέσα τους από ένστικτο τι συμβαίνει με τα παιδιά τους, και ειδικά εάν το παιδί είναι αγόρι.
-Την έχεις συγχωρήσει μέσα σου;
Αντιλήφθηκα από νωρίς σχετικά, ότι οι δυσκολίες που μου δημιούργησε με τη συμπεριφορά της προς εμένα δεν έγιναν από πρόθεση. Αυτό αποτέλεσε και το συγχωροχάρτι μου προς εκείνη. Τόσο ήξερε, τόσο έκανε…
-Υπήρχαν αρκετά περιστατικά βίας, κυρίως το ξυλοφόρτωμα όπως αναφέρεις χαρακτηριστικά στο βιβλίο σου.
Μιλώντας κάποτε σε έναν ειδικό για το θέμα αυτό, κατέληξε ότι μάλλον ήταν διαταραγμένη. Πιθανότατα είχε κάποιου είδους νεύρωση. Δεν θα το μάθουμε ποτέ βέβαια μιας και πέθανε το 1991 και η συζήτηση που σου αναφέρω έγινε μεταγενέστερα. Για να καταλάβεις, ήμουν το δεύτερο παιδί της. Μετά τον αδερφό μου ήθελε, ντε και σώνει, να κάνει κορίτσι. Και ένιωσε κάπως σαν να της χάλασα τα σχέδια. Απογοητεύτηκε όταν ο μαιευτήρας την ενημέρωσε ότι και το δεύτερο παιδί της ήταν αγόρι. Όλα αυτά που σου αναφέρω τα ξέρω από δικές της αφηγήσεις, δεν τα έβγαλα από το κεφάλι μου. Και η μη αποδοχή του φύλου μου την οδήγησε τα πρώτα δύο χρόνια να με ντύνει με κοριτσίστικα ρούχα και να μου συμπεριφέρεται ανάλογα. Μέχρι που άλλαξε το τροπάρι και με ήθελε πλέον αγόρι. Πλην όμως, κάθε τι που παρέκλινε της καινούργιας μου ταυτότητας την θύμωνε, με αποτέλεσμα να με ξυλοφορτώνει για ψύλλου πήδημα, με χτυπούσε με το παραμικρό και εγώ δεν καταλάβαινα ποιο είναι το φταίξιμο μου. Ξέρεις, ένα παιδί μέσα του έχει την αίσθηση της δικαιοσύνης. Γνωρίζει αν η τιμωρία για κάτι που έκανε είναι ελαφριά ή βαριά. Εγώ πάντοτε ένιωθα ότι με τιμωρούσε υπερβολικά, αν όχι αναίτια. Συνήθως η τιμωρία μου δεν ήταν για κάποια αταξία, αλλά για κάτι άλλο… Κάτι που ίσως να έφταιγε εκείνη κι όχι εγώ!
-Πώς ένιωσες όταν αντιλήφθηκες τη σεξουαλικότητα σου;
Φρικτά, φοβισμένα και ενοχικά. Καταλάβαινα ότι η ομοφυλοφιλία ήταν όχι απλώς κατακριτέα από τον περίγυρο, αλλά και απορριπτέα μετά βδελυγμίας.
-Ανέφερες παραπάνω ότι δεν σε είχε ρωτήσει ποτέ η ίδια. Εσύ δεν είχες την ανάγκη να το πεις και να ξελαφρώσεις;
Όχι, ποτέ. Ούτε σκέψη για κάτι τέτοιο. Μεγαλώνοντας κατάλαβα ότι για να επιβιώσω και να την βγάλω καθαρή θα έπρεπε να ανταποκριθώ στο μοντέλο που είχε η μητέρα μου στο μυαλό της. Θυμάμαι ότι παίζαμε συχνά το παιχνίδι της γάτας με το ποντίκι. Κάτι μου έλεγε εκείνη για να με τσιγκλήσει, κάτι της απαντούσα και εγώ. Αυτό συνέβαινε, αλλά ποτέ δεν φτάναμε στο τέλος του παιχνιδιού. Σταματούσε λίγο πριν με αναγκάσει να της πω αυτό που ίσως δεν άντεχε να ακούσει. Έλεγα μέσα μου, «άλλη μια κουβέντα να μου πεις και θα λάβεις την απάντηση που κατά βάθος τρέμεις». Όπως γράφω και στο βιβλίο «φοβάται ο Γιάννης το θεριό και το θεριό τον Γιάννη». Λίγο πριν φύγει από τον μάταιο τούτο κόσμο, ήθελα πολύ να της πω όλη την αλήθεια μου ορθά κοφτά. Ήμουν έτοιμος να το κάνω, ο χρόνος τελείωνε, δεν θα είχα άλλην ευκαιρία στο μέλλον. Με σταμάτησαν οι κοντινοί φίλοι λέγοντάς μου πως δεν υπήρχε λόγος, δεν εύρισκαν τι νόημα θα είχε μια τέτοια κίνηση. Για μένα όμως υπήρχε λόγος και πολύ σοβαρός. Ίσως και να μην ήμουν έτοιμος. Από την άλλη πλευρά, αν το έκανα δε θα μπορούσε να αντιδράσει. Ήταν πολύ αδύναμη. Και εγώ ήθελα όσο τίποτα να αντιδράσει με όποιο τρόπο μπορούσε στο άκουσμα της αλήθειας μου. Να με αποδεχτεί ή ακόμα και να με απορρίψει.
-Όλα αυτά τα συναισθήματα που είναι σφικτά δεμένα με αναμνήσεις και περιστατικά, ξεφυτρώνουν ένα προς ένα στις σελίδες του βιβλίου σου. Πως προέκυψε αυτή η κατάθεση;
«Ο νοσταλγός» ήρθε σαν φυσική συνέχεια του προηγούμενου βιβλίου μου, του «Πρόσωπα και Σκιές», με πρόσωπα και γεγονότα πιο ανώδυνα. Εδώ, θέλησα να μιλήσω για τα πολύ προσωπικά μου πράγματα, ήθελα επιτέλους να ξεμπερδεύω.
-Τα συναισθήματά σου όταν ολοκλήρωσες τη τελευταία σελίδα του βιβλίου;
«Ουφ! Ξεμπέρδεψα και με αυτά. Πάμε τώρα παρακάτω», έτσι είπα μέσα μου.
-Μεταξύ άλλων, περιγράφεται η έντονη ερωτική σου ζωή. Νιώθεις πλήρης ερωτικά;
Και ναι και όχι. Η αλήθεια είναι ότι στον έρωτα του έδωσα και κατάλαβε. Αλλά η όποια ερωτική δραστηριότητα δεν είναι σαν το λίπος που αποθηκεύεται στη πλάτη της καμήλας. Κι όταν για κάποιο λόγο αυτή παύει να υπάρχει, λόγω της ηλικίας κυρίως, εσύ δεν συντηρείσαι από τις αναμνήσεις σου. Ευτυχώς κοπάζει η επιθυμία μεγαλώνοντας, διαφορετικά γράψε αλίμονο! Τα έκανα όλα και τα έζησα σαν μια παρόρμηση φυσική. Ούτε ήμουν περήφανος, ούτε ενοχικά σκεπτόμενος. Απλά, ακολούθησα πιστά αυτά που επιθυμούσα.
-Περιγράφεις μιαν άλλη Αθήνα, ένα διαφορετικό ερωτικό παιχνίδι, πιο τολμηρό σε σχέση με αυτό που επικρατεί σήμερα λόγω του ίντερνετ. Υπήρχε φόβος μέσα σου μη τυχόν σου συμβεί κάτι δυσάρεστο;
Ήταν ένα ερωτικό κυνήγι με τα ρίσκα του. Το έγραψα και στο βιβλίο ότι βρέθηκα αρκετές φορές αντιμέτωπος με άσχημες και επικίνδυνες καταστάσεις, χωρίς να πηγαίνω γυρεύοντας… Αλλά ακόμη και σε αυτό υπάρχει μια λίγο διαφορετική, επιπρόσθετη ευχαρίστηση. Μέσα στον κίνδυνο ζεις μιαν άλλου είδους καύλα.
-Στοχοποιήθηκες λόγω της ερωτικής σου διαφορετικότητας;
Όχι, μερικώς ίσως την περίοδο της εφηβείας, τότε που δεν ήξερα που πατώ και που βρίσκομαι… Δεν υπήρξα ποτέ προκλητικός ώστε να στοχοποιηθώ. Σεβόμουν τις επιλογές των άλλων, όπως απαιτούσα να σέβονται και εκείνοι τις δικές μου.
-‘Οταν ξέσπασε την δεκαετία του ’80 ο κίνδυνος με την εξάπλωση του AIDS, εσύ πως το βίωσες;
Υπήρξε μεγάλος πανικός. Βέβαια, τα πρώτα χρόνια δεν πιστεύαμε ότι οι φήμες αυτές είχαν βάση αληθείας. Νομίζαμε ότι ήταν ράδιο αρβύλα. Μετά όμως, όταν άρχισαν να πληθαίνουν τα περιστατικά στην Νέα Υόρκη αλλά και σε άλλες μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις αρχίσαμε να συνειδητοποιούμε τον κίνδυνο. Εκεί, μας έπιασε ένα σφίξιμο. Αλλά ούτε σκέψη να αναστείλουμε τη δράση μας, απλώς γίναμε πιο προσεχτικοί. Προσωπικά, και με αφορμή αυτό που συζητάμε τώρα, θα ήθελα να σου ξεκαθαρίσω ότι σε ολόκληρη την ζωή μου ακολούθησα με πίστη και αφοσίωση την ερωτική μου ανάγκη, το πάθος μου αν θέλεις. Αύτη η ανάγκη υπήρξε και η δική μου προτεραιότητα. Τα υπόλοιπα έρχονταν σε δεύτερη μοίρα.
-Ο κοινωνικό σου περίγυρος τρομoκρατήθηκε; Άρχισαν να σε αντιμετωπίζουν διαφορετικά;
Όταν ξεκίνησε το πανηγύρι με τους φίλους να φεύγουν σαν τις μύγες, δυστυχώς δεν ήταν λίγοι εκείνοι που άρχισαν να την κάνουν με ελαφρά πηδηματάκια… Από εκεί που ήταν άνετοι με το θέμα της ομοφυλοφιλίας και υποτίθεται πως υπήρχε αποδοχή, άρχισαν ξαφνικά να φοβούνται και να μαζεύονται. Άσε τις διάφορες παραφιλολογίες που κυκλοφορούσαν, ότι κολλάει με τον αέρα, τον βήχα ή τη χειραψία…
-Προσωπικά, φοβήθηκες μήπως και σου συμβεί;
Εννοείται, μα τι λες τώρα; Ένιωθα μεγάλο φόβο κάθε φορά που έκανα εξετάσεις για άλλους λόγους. Έτρεμα μη τυχόν εμφανιστεί κάτι που θα έδειχνε πως είχα τσιμπήσει τον ιό. Μέχρι να βγουν τα αποτελέσματα ήταν μεγάλη η αγωνία μου. Είχα βλέπεις λερωμένη την φωλιά μου, καθώς και οι περισσότεροι φίλοι εν όπλοις…
-Έχασες δικούς σου ανθρώπους;
Ναι, έχασα αρκετούς αγαπημένους φίλους. Όταν συμβαίνει τόσο κοντά σου το κακό, δίπλα σου, σκέφτεσαι πως, όπου να ’ναι έρχεται και η δική σου σειρά.
Ευτυχώς, αυτό δεν συνέβη.
-Σήμερα, είναι πιο αποδεκτή η ομοφυλοφιλία σε σχέση με την δική σου εποχή;
Αν βγεις λίγο έξω από την Αθήνα, η σεξουαλική διαφοροποίηση αντιμετωπίζεται με τον ίδιο ακριβώς άσχημο τρόπο. Δεν έχει αλλάξει τίποτα. Απλά στην Αθήνα υπάρχει έντονη ακτιβιστική δράση, οι άνθρωποι που εμπλέκονται με τον ακτιβισμό κάνουν καλή δουλειά με αποτέλεσμα να υπάρχει μια σχετική αποδοχή. Όμως, έχουμε ακόμα πολύ δρόμο μπροστά μας…
-Ο λόγος που τα ναρκωτικά και το αλκοόλ μπήκαν στη ζωή σου κάποια στιγμή;
Τα ναρκωτικά πιθανότατα να λειτούργησαν σαν παυσίπονα για όλα αυτά που περνούσα και είχαν μαζευτεί. Ήταν και λίγο της μόδας την δεκαετία του ΄80. Αλλά, υπήρχε ακόμη έλλειψη γνώσης, μια άγνοια κινδύνου για το αν και πόσο κάνουν κακό. Αυτό που κατάλαβα στη πορεία, όταν βγαίνοντας από τις ουσίες έπεσα στο αλκοόλ, είναι πως ένας μήνας χρήσης ναρκωτικών μπορεί να σε κάνει ισόβιο χρήστη, να μη ξεφύγεις ποτέ. Κι αντίθετα με την χρήση του αλκοόλ, την κατάχρηση μάλλον, γίνεσαι αλκοολικός σε βάθος χρόνου. Πάντως, είναι άσχημες πολύ όλες του τύπου οι εξαρτήσεις και επίπονη η προσπάθεια της απεξάρτησης.
-Πήρες όμως τη γενναία απόφαση να απευθυνθείς στους ΑΑΑ του ΚΕΘΕΑ.
Δεν είχα άλλη επιλογή. Από τα ναρκωτικά ξέφυγα, αλλά οι προσπάθειες που είχα κάνει με το αλκοόλ μόνος μου δεν είχαν φέρει αποτέλεσμα. Και οφείλω να πω ότι οι άνθρωποι του ΚΕΘΕΑ με ξαναέστησαν στα πόδια μου.
-Συνάντησες πολλές ξεχωριστές φυσιογνωμίες στη διαδρομή σου. Από τις πρώτες ήταν Μάνος Χατζιδάκις.
Θεωρώ τον εαυτό μου πολύ τυχερό που τον γνώρισα. Ο Μάνος Χατζιδάκις ανέβασε τον πήχη στον τρόπο που αντιμετώπιζα τη ζωή γενικότερα. Το μόνο δυσάρεστο είναι ότι ένας θαυμάσιος μουσικός, ένα τέτοιο κοφτερό μυαλό έφαγε άγριο πόλεμο κάποια στιγμή από το συγκρότημα της «Αυριανής» και δυστυχώς του γύρισαν τη πλάτη αρκετοί άνθρωποι που θα έπρεπε να τον ευγνωμονούν.
-Ο Γιώργος Ιωάννου;
Δεν υπάρχει ημέρα που να μην τον σκεφτώ και πάντοτε με τρυφερότητα κι αγάπη. Τολμώ να πω, πως υπήρξε ένας αληθινός φίλος. Είχαμε μιαν ισότιμη σχέση, παρά την σημαντική διαφορά ηλικίας. Έφυγε νωρίς, ήταν μεγάλη απώλεια για μένα. Πιστεύω πως άλλη θα ήταν η διαδρομή μου, η προσωπική μου εξέλιξη, αν ο Γιώργος ζούσε μερικά χρόνια ακόμη. Τα βιβλία του είναι δίπλα στο μαξιλάρι μου πάντα, τα δικά του και του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη!
-Ο Κώστας Ταχτσής;
Ελάχιστα τον γνώρισα από κοντά, περισσότερο τον ξέρω από το έργο του και τα κείμενα όσων έγραψαν για εκείνον. Υπήρξε μια πολυσχιδής προσωπικότητα με ασύλληπτο ταμπεραμέντο. Αλλά θα σου πω μόνο αυτό, ο Κώστας Ταχτσής είχε τσαγανό ή κατά το κοινώς λεγόμενο, διέθετε μεγάλα αρχίδια!…
-Υπήρξες και δημοσιογράφος Lifestyle περιοδικών τη χρυσή περίοδο των έντυπων μέσων.
Το περιεχόμενο αυτών των εντύπων με άφηνε παγερά αδιάφορο. Δεν ταυτιζόμουν μαζί τους στο ελάχιστο. Το έκανα καθαρά για βιοποριστικούς λόγους. Ξεχωρίζω μόνο το περιοδικό «ΓΥΝΑΙΚΑ» του Άρη Τερζόπουλου επειδή εκεί μπόρεσα να κάνω συνεντεύξεις με ανθρώπους που εκτιμούσα και θαύμαζα, μιλάμε για τον Μιχάλη Κατσαρό για παράδειγμα ή τον Ντίνο Χριστιανόπουλο. Πρότεινα τα ονόματα και η διεύθυνση του περιοδικού μου έδινε το OK για να προχωρήσω. Κατά κύριο λόγο όμως έπρεπε να γράψω για πρόσωπα και πράγματα που μου ήταν από παντελώς αδιάφορα, έως δυσάρεστα. Σε γενικές γραμμές δεν πέρασα και τόσο ευχάριστα ή δημιουργικά αν θέλεις, στα περιοδικά. Η μόνη επαγγελματική περίοδος της ζωής μου με θετικό πρόσημο είναι η αμέσως επόμενη δεκαετία 2003 – 2013, τότε που εργάστηκα ως παραγωγός στο Τρίτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ.
Πότε ξεκίνησε η συνεργασία σου με το Τρίτο;
Η πρώτη ήταν το 1979, τότε που ήταν διευθυντής του ο Μάνος Χατζιδάκις. Όταν το ’81 έγινε το ΠΑΣΟΚ κυβέρνηση και τον «παραίτησαν» ως δεξιό, σκορπίσαμε όλοι οι έκτακτοι συνεργάτες σαν τα τρελά πουλιά… Μέχρι το 2003 που ανέλαβε ο Δημήτρης Παπαδημητρίου και με κάλεσε να επιστρέψω εκεί. Ήταν το καλύτερο που μου συνέβη ποτέ. Πληρωνόμουν για να κάνω κάτι που το ήθελα όσο τίποτα άλλο. Ήμουν ευτυχής! Κούραση και μάλιστα μεγάλη ένιωσα πολλές φορές, βαριεστημάρα ποτέ. Όπως όλα τα ωραία όμως, κάποτε έλαβε τέλος και το Τρίτο Πρόγραμμα και συγκεκριμένα τον Ιούνιο του 2013, όταν έριξε το μαύρο στην ΕΡΤ ο Αντωνάκης Σαμαράς…
-Σκέφτομαι, πως «ουδέν κακόν αμιγές καλού».
Έχεις δίκιο, αν δεν είχε συμβεί αυτό, αμφιβάλλω αν θα είχα στρωθεί ποτέ να γράψω τα βιβλία μου. Εμφανίστηκα στα γράμματα το 2016 με την ποιητική συλλογή «Η τρυφερότητα των άκρων», κάπως αργά ομολογουμένως. Κι αμέσως μετά, το 2020 ήλθαν «Οι δεξιόχειρες της μοναξιάς», η δεύτερη ποιητική συλλογή. Ακολούθησε το πεζό μου «Προσωπά και Σκιές» το 2021 και τέλος «Ο νοσταλγός», ένα τολμηρό πόνημα όλης της προηγούμενης ζωής μου. Τίποτα δεν θα είχα κάνει αν δεν στράβωνε η δουλειά με το Τρίτο. Από μιαν άποψη οφείλω ευγνωμοσύνη στους «διώκτες» μου που άθελά τους τόσο πολύ με ευεργέτησαν!
-Τι άνθρωπος είναι ο Γιώργος Ευσταθίου;
Άνθρωπος καλών προθέσεων.
-Πως σου φαίνεται η σημερινή ελληνική κοινωνία;
Χάλια μαύρα. Από τον απλό κόσμο στο δρόμο, μέχρι τους πολιτικούς μας. Εγώ πρόλαβα τη μπέσα, το φιλότιμο και το «λόγω τιμής». Σήμερα δεν υπάρχουν αυτά.
-Σε φοβίζει ο χρόνος που περνάει;
Ούτε ο χρόνος, ούτε το μεγάλωμα, είμαι συμφιλιωμένος μαζί τους – αν μπορούσα ας έκανα κι αλλιώς! Με φοβίζει μόνο η ανημπόρια, δεν την μπορώ καθόλου. Θέλω να βασίζομαι στον εαυτό μου για να αυτοεξυπηρετούμαι.
-Νιώθεις ευτυχισμένος;
Μερικές φορές, ναι. Περισσότερο, νιώθω τυχερός. Με όλα, όσα μου συνέβησαν, κατάφερα να επιζήσω. Και να, που βρίσκομαι εδώ μαζί σου και μιλάμε αυτή τη στιγμή.
-Αν γυρνούσες το χρόνο πίσω θα ήθελες να αλλάξεις κάτι από τη διαδρομή σου;
Ναι, δεν θα δοκίμαζα ναρκωτικά. Ταλαιπωρήθηκα και μόνο ταλαιπωρήθηκα. Δεν κέρδισα τίποτα. Από τα υπόλοιπα όμως δεν θα άλλαζα κάτι, καλώς ήλθαν, με έμαθαν πολλά, άσε που «χωρίς αυτά δεν θα’ βγαινα στον δρόμο», όπως λέει ένας στίχος του Ποιητή στην «Ιθάκη» του.
-Τι σου έρχεται στο μυαλό όταν λες το όνομα Γιώργος Ευσταθίου;
Ένα καλό παιδί.
-Γιώργο σε ευχαριστώ πολύ για την επικοινωνία μας.
Εγώ σε ευχαριστώ.
Συνέντευξη στον Χρήστο Ηλιόπουλο
Διαβάστε περισσότερα άρθρα και συνεντεύξεις: εδώ
Διαβάστε επίσης: Γιώργος Ευσταθίου: «Ακολούθησα τις επιθυμίες μου»
