Τσούλησαν οι μέρες, γύρισαν οι νύχτες και έσκασαν – για μια ακόμη χρονιά – στις 18 Απριλίου τα πυροτεχνήματα για την Παγκόσμια Ημέρα Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Ωστόσο, ίσως να γεννά προβληματισμό το γεγονός ότι η γιορτινή αυτή μέρα πρέπει να γεννά στην πραγματικότητα περισσότερο θλίψη και αποτροπή παρά χαρά και ενθουσιασμό σε όλους μας. Ας επεξεργαστούμε όμως σε μεγαλύτερο βάθος τον όρο «παγκόσμια ημέρα πολιτιστικής κληρονομιάς» και ας ψηλαφίσουμε ενδελεχώς τον μανδύα της μεταμφίεσής της σε κάτι που δυστυχώς αντιπροσωπεύει.
Μια πρώτη παρατήρηση που θα πρέπει να γίνει είναι η εξέταση του σημασιολογικού περιεχομένου της λέξης «παγκόσμιος». Στο σημείο αυτό προκαλούνται ερωτηματικά, γιατί καθιερώθηκε για τον εορτασμό της ημέρας της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς η λέξη «παγκόσμια» αντί της λέξης «διεθνής», μια λέξη με συγγενές σημασιολογικό περιεχόμενο. Μολονότι εκ πρώτης όψεως οι λέξεις αυτές φαίνονται ότι είναι συνώνυμες διατρέχονται και οι δύο από μια θεμελιώδη διαφορά.
Η λέξη «παγκόσμιος» διατρέχεται από αφομοιωτικά χαρακτηριστικά και από ένα πνεύμα ενσωμάτωσης. Αντιθέτως, η λέξη «διεθνής» δίνει τη δυνατότητα στο υποκείμενο διατήρησης της μοναδικής πολιτισμικής του ταυτότητας. Για αυτόν τον λόγο οι λέξεις «παγκοσμιοποίηση» και «διεθνοποίηση», μολονότι μοιάζουν συνώνυμες, έχουν αυτά τα βασικά διαφορετικά χαρακτηριστικά που συνθέτουν και τη διαχωριστική γραμμή μεταξύ τους. Ας αναρωτηθούμε για αρχή, λοιπόν, γιατί είναι «παγκόσμια» η ημέρα πολιτιστικής κληρονομιάς και όχι «διεθνής»;
Η επόμενη λέξη η οποία θα είχε ενδιαφέρον να μελετήσουμε είναι η «πολιτιστική». Γιατί έχει επιλεγεί να γιορτάζουμε την παγκόσμια ημέρα πολιτιστικής κληρονομιάς και όχι την παγκόσμια ημέρα πολιτισμικής κληρονομιάς; Έχετε αναρωτηθεί; «Μα, είναι ταυτόσημες έννοιες οι όροι αυτοί» , θα ανταπαντήσετε ορισμένοι. Όμως, δεν ισχύει… Ποια είναι η διαφορά; Ο όρος «πολιτισμικός» αναφέρεται δίνοντας έμφαση στους άυλους πόρους του πολιτισμικού κεφαλαίου, στην κουλτούρα (culture), ενώ ο όρος «πολιτιστικός» δίνει μεγαλύτερη σημασία στους υλικούς πόρους του πολιτισμικού κεφαλαίου, στον τεχνολογικό πολιτισμό (civilization). Επομένως, συμπεραίνουμε ότι η Παγκόσμια Ημέρα Πολιτιστικής Κληρονομιάς εστιάζει σε γεφύρια, σε μνημεία, σε κάστρα και σε… γκρεμισμένα ντουβάρια και όχι στην γλώσσα, στα έθιμα και στους άυλους πολιτισμικούς πόρους των πολιτισμών της υφηλίου.
Τι είναι όμως ο πολιτισμός; Σύμφωνα με τον Clifford Geertz στο βιβλίο του «Η Ερμηνεία των Πολιτισμών» αναφέρει ότι ο πολιτισμός είναι ένα δίκτυο συμβόλων και σημασιών. Ωστόσο, η Παγκόσμια Ημέρα Πολιτιστικής Κληρονομιάς έχει ταυτιστεί με περιηγήσεις σε μνημεία και μουσεία. Μπορεί άραγε να είναι οδυνηρή η θεσμοθέτηση μιας Παγκόσμιας Ημέρας Πολιτιστικής Κληρονομιάς; Η απάντηση είναι καταφατική, διότι κατά αυτόν τον τρόπο καταρρίπτεται η θεσμοθέτηση εορτασμού μιας Διεθνούς Ημέρας Πολιτισμικής Κληρονομιάς που θα στηρίζεται στην ισοτιμία των διαφορετικών πολιτισμών (σε σχέση με την πνευματική καλλιέργεια) και όχι στην αφομοιωτική ικανότητα μιας κυρίαρχα πολιτισμικής ιδεολογίας.
Το παρόν άρθρο εκφράζει αποκλειστικά τις θέσεις και τις απόψεις του συντάκτη της.
Πηγές:
· Geertz C. (2003), Η Ερμηνεία των Πολιτισμών, εκδόσεις Αλεξάνδρεια.
· Μπαμπινιώτης Γ., Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας,Κέντρο Λεξικολογίας, διαθέσιμο στο: http://5dim-tavrou.att.sch.gr/lexiko_bambinioti.pdf, τελευταία ημερομηνία προσπέλασης 7 Απριλίου 2019