Η ελληνική επανάσταση του 1821 υπήρξε ο πιο σημαντικός σταθμός της ιστορίας του Νεώτερου Ελληνισμού. Σφράγισε την εθνική πορεία των Ελλήνων, αφού η επιτυχής τελική έκβασή του, μετά από εννιά χρόνια σκληρού, ηρωικού και αιματηρού πολέμου, σε πολλά μέτωπα, σήμανε την ίδρυση του ελληνικού κράτους (1830) και την ένταξή του στον πολιτικό χάρτη των ανεξάρτητων κρατών της γης.
Η 25η Μαρτίου ως διπλή Γιορτή
Αρχικά, αποτελεί εθνική γιορτή, γιατί τιμούμε την Ελληνική Επανάσταση που έγινε εναντίον του τουρκικού ζυγού μετά από 400 χρόνια σκλαβιάς. Είναι η ένοπλη εξέγερση των Ελλήνων εναντίον των Οθωμανών, με σκοπό την αποτίναξη της οθωμανικής κυριαρχίας και την δημιουργία ανεξάρτητου κράτους.
Παράλληλα είναι και θρησκευτική γιορτή, καθώς η εκκλησία μας τιμά τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Ετυμολογικά, η λέξη Ευαγγελισμός προέρχεται από την λέξη ευάγγελος, που σημαίνει αγγελιοφόρος καλών ειδήσεων. Τα χαρμόσυνα νέα μετέφερε στη Θεοτόκο ο Αρχάγγελος Γαβριήλ, ο οποίος της είπε πως πρόκειται να κυοφορήσει τον Ιησού, τον Υιό του Θεού.
Το χρονικό της Ελληνικής Επανάστασης
Η Επανάσταση, σε διπλωματικό επίπεδο, ξεκίνησε τέλη Φεβρουαρίου του 1821 από την Μολδοβλαχία (σημερινή Ρουμανία) από τον πρίγκιπα Αλέξανδρο Υψηλάντη, ο οποίος εξέδωσε την προκήρυξη με τίτλο «Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος», με την οποία καλούσε τους Έλληνες να πάρουν τα όπλα υπέρ των Δικαιωμάτων και της Ελευθερίας τους, μιμούμενοι τους άλλους Ευρωπαϊκούς λαούς.
Στην Ελλάδα η εξέγερση ξεκίνησε από την Πελοπόννησο και γρήγορα εξαπλώθηκε στην Στερεά Ελλάδα κι από εκεί σε ολόκληρη τη χώρα. Για την εκκίνηση της Επανάστασης καταλυτικό ρόλο έπαιξε ο νεοελληνικός διαφωτισμός που καλλιέργησε την εθνική ταυτότητα.
Μέσα σε αυτό το ιδεολογικό κλίμα, το 1814, τρεις ριζοσπάστες έμποροι, μεσαίας οικονομικής εμβέλειας, ο Νικόλαος Σκουφάς, ο Αθανάσιος Τσακάλωφ και ο Εμμανουήλ Ξάνθος, ίδρυσαν στην Οδησσό της Ρωσίας την Φιλική Εταιρεία, μια μυστική οργάνωση με σκοπό την προετοιμασία της ελληνικής επανάστασης.
Από τους κυριότερους εκπροσώπους του διαφωτισμού υπήρξε και ο Ρήγας Φεραίος/Βελεστινλής, ο οποίος είχε γράψει την περίφημη φράση «καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή, παρά 40 χρόνια σκλαβιά και φυλακή», η οποία συνδέθηκε άρρηκτα με τον απελευθερωτικό αγώνα.
Τι συνέβη στις 25 Μαρτίου του 1821;
Η Επανάσταση ξεκίνησε από τα Καλάβρυτα και συγκεκριμένα από την Αγία Λαύρα. Εκεί, ο μητροπολίτης Παλαιών Πατρών Γερμανός ύψωσε κρυφά την σημαία της Επανάστασης στις 25 Μαρτίου 1821 και όρκισε τους επαναστάτες στην Μονή, δίνοντας έτσι το έναυσμα για τον απελευθερωτικό αγώνα. Οι επαναστάτες είχαν εισέλθει από τις 23 Μαρτίου στην πόλη της Πάτρας και κήρυξαν την επανάσταση στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου.
Η ημερομηνία αυτή επιλέχθηκε, αφενός, λόγω της θρησκευτικής σημασίας της και, αφετέρου, γιατί πίστευαν ότι την ημέρα εκείνη θα μπορούσαν να κρύψουν την Επανάσταση μέσα στους θρησκευτικούς πανηγυρισμούς. Η αλήθεια του γεγονότος αυτού αμφισβητήθηκε ιστορικά, καθώς ο ίδιος ο Παλαιών Πατρών Γερμανός δεν αναφέρει την σκηνή στα απομνημονεύματά του.
Η 23η Μαρτίου και η εξέλιξη της Ελληνικής Επανάστασης
Η 23η Μαρτίου είναι ο πρώτος σημαντικός σταθμός του εθνικού αγώνα και θα μπορούσε να είχε πάρει τη θέση της 25ης Μαρτίου. Υπό την αρχηγία του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη και την συνεπικουρία του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και του Παπαφλέσσα η Καλαμάτα απελευθερώνεται από τους Τούρκους. Έτσι, γίνεται γνωστός ο ξεσηκωμός των Ελλήνων στην διεθνή κοινότητα. Την ίδια ημέρα, οι άνδρες του Αντρέα Λόντου θέτουν υπό τον έλεγχό τους την Βοστίτσα (σημερινό Αίγιο), ενώ επαναστατικός αναβρασμός επικρατεί στην Πάτρα υπό τον Οδυσσέα Ανδρούτσο. Από την Κωνσταντινούπολη με προορισμό το Άγιο Όρος αναχωρεί ο πατριώτης Εμμανουήλ Παππάς, προκειμένου να ξεκινήσει την Επανάσταση στη Μακεδονία.
Στην Στερεά Ελλάδα κηρύχθηκε επίσημα η έναρξη της επανάστασης στις 27 Μαρτίου, στη Μονή Οσίου Λουκά κοντά στη Λιβαδειά, με παρόντες τους οπλαρχηγούς Αθανάσιο Διάκο και Γεώργιο Καραϊσκάκη.
Άλλοι σημαντικοί ήρωες στην επανάσταση του 1821 ήταν ο στρατηγός Μάρκος Μπότσαρης, που δραστηριοποιήθηκε στην Ήπειρο και στο Μεσολόγγι, ο Ανδρέας Μιαούλης, πλοιοκτήτης και διοικητής ναύαρχος του ελληνικού στόλου με τους αγώνες του στην Ύδρα, τα Ψαρά και το Μεσολόγγι και ο Κωνσταντίνος Κανάρης με την ανατίναξη τουρκικής ναυαρχίδας στην Χίο.
Δύο εξέχουσες γυναικείες μορφές της Ελληνικής Επανάστασης ήταν η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, η οποία επένδυσε την περιουσία της σε σπετσιώτικα πλοία και σε δικό της εκστρατευτικό σώμα και η Μαντώ Μαυρογένους που ξεσήκωσε τους κατοίκους της Μυκόνου και των Κυκλάδων.
Πότε καθιερώθηκε επίσημα;
Η επέτειος της 25ης Μαρτίου καθιερώθηκε στις 15 Μαρτίου 1838 από τον βασιλιά Όθωνα, προκειμένου να συνδεθεί με το εκκλησιαστικό γεγονός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Ήταν και επιθυμία του Αλέξανδρου Υψηλάντη και της Φιλικής Εταιρείας, έτσι ώστε να τονωθεί το φρόνημα των υπόδουλων Ελλήνων.
Το 1875 πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά παρέλαση του στρατού μπροστά από τα ανάκτορα. Η πρώτη αναφορά για μαθητική παρέλαση εντοπίζεται το 1899. Το 1932 τα σχολεία της Αθήνας παρήλασαν μπροστά από επισήμους στο μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη. Από το 1936 η μαθητική παρέλαση, που έγινε μπροστά από το βασιλιά Γεώργιο και τον πρωθυπουργό Μεταξά, έλαβε επίσημο χαρακτήρα.
Για μία ακόμη φορά τιμούμε τους προγόνους μας που έδωσαν τη ζωή τους για να είμαστε εμείς ελεύθεροι σήμερα. Ο Αγώνας του ’21 παραμένει διαχρονικός κι επίκαιρος. Η Ελευθερία θέλει αρετή και τόλμη, θέλει θυσίες για να την αποκτήσουμε και προπαντός για να την διατηρήσουμε.
Εικόνες: Thomas Koutsochristos, Saint Sophia New London, Pete Scudese
