Συνέντευξη με την “Καθημερινή Φυσική”

Μέσα στο Νοέμβρη του 2019 είχα την ευκαιρία να συζητήσω και να πάρω μια συνέντευξη από το Στέφανο Βαμβάκο, δημιουργό του καναλιού στο YouTube «Καθημερινή Φυσική». Μέσα από τον χαρακτήρα καρτούν (stick figure), το animation και την δική του ξεχωριστή φωνή, το αποτέλεσμα είναι ιδιαίτερα και ξεχωριστά βίντεο πάνω σε φαινόμενα της Φυσικής και όχι μόνο! Ας διαβάσουμε τι μας είπε:

Πρώτη και κρίσιμη ερώτηση, πώς ήρθε η ιδέα να ξεκινήσεις ένα τέτοιο κανάλι;

Ως φοιτητής στην Πάτρα είχα ανακαλύψει το κανάλι “minute physics” το οποίο είχε σύντομα βίντεο με έννοιες της Φυσικής και μου έκανε εντύπωση πόση πληροφορία χωρούσε σε ένα τόσο σύντομο βίντεο και παράλληλα πόσο ευχάριστο ήταν. Έτσι, τελειώνοντας τη σχολή, επειδή μ’ άρεσε να μιλάω και να μοιράζομαι τέτοια πράγματα, είπα να το ξεκινήσω – σαν χόμπι περισσότερο.

Πώς εμπνεύστηκες το όνομα του καναλιού, «Καθημερινή Φυσική»;

Το όνομα προέκυψε από το γεγονός ότι ήθελα να πιάνω διάφορα καθημερινά φαινόμενα που σχετίζονται με τη Φυσική και να τα εξηγώ. Αργότερα, βέβαια, άρχισα να καταπιάνομαι και με άλλα θέματα, αλλά το όνομα έχει μείνει. Πάντως, δεν έχει να κάνει με τη συχνότητα δημοσίευσης βίντεο, όπως μου λένε αρκετοί! (γελάσαμε και οι δύο)

Οπότε ρωτώ εγώ: μπορεί να αλλάξει το όνομα;

Υπάρχει πιθανότητα να αλλάξει το όνομα του καναλιού, αλλά δεν ξέρω αν έχει νόημα να το κάνω άμεσα.

Περίμενες ότι θα έχει τέτοια απήχηση στο κοινό, ειδικά για τα ελληνικά δεδομένα;

Δεν είχα ιδέα τι απήχηση θα έχω στο κοινό! Να πω την αλήθεια, ούτε το περίμενα ούτε δεν το περίμενα! Θεώρησα ότι, αν εργαστώ και κάνω κάτι καλό, θα έχει απήχηση. Ωστόσο, να τονίσω ότι υπήρχε ένα «κενό» σε τέτοιου είδους βίντεο στο ελληνικό YouTube και απ’ ό,τι φάνηκε ήταν και μεγάλο μέρος του ελληνικού κοινού που επιθυμούσε τέτοια βίντεο.

Πόση ώρα σού παίρνει να φτιάξεις ένα βίντεο (κατά μέσο όρο);

Εξαρτάται το θέμα και τη διάρκεια! Κατά μέσο όρο παίρνει 70-100 ώρες το κάθε βίντεο. Μεγάλο μέρος του χρόνου παίρνει το σενάριο του βίντεο.

Από πού παίρνεις τις πηγές;

Το Google χρησιμοποιείται αρκετά. Ψάχνω και διάφορα άρθρα από επιστημονικά περιοδικά, ψάχνω papers για πιο εξειδικευμένο θέμα και σαφώς «ξεσκονίζω» και κάποιο βιβλίο της σχολής. Γενικά, προσπαθώ να έχω ποικιλία στις πηγές.

Έχεις σκεφτεί άλλου είδους βίντεο πέρα από τα καρτούν;

Έχω σκεφτεί και έχω ήδη δημοσιεύσει ένα! Την «οικονομία της προσοχής», που ήταν με stock footage. Ωστόσο, έχω σκεφτεί και κάποια βίντεο τύπου πειράματα ή να βγαίνω να μιλάω με τον κόσμο κ.λπ. Όμως, όλα θέλουν και τον κατάλληλο εξοπλισμό.  

Ποιο είναι το αγαπημένο σου βίντεο, αν υπήρχε η δυνατότητα να επιλέξεις…;

Χμμ, σαν κορυφαίο μάλλον θα έβαζα το «παράδοξο της ταυτότητας» με τον Αντώνη Βαβαγιάννη (δημιουργός του κόμικ «Κουραφέλκυθρα – Δεν είναι καν λέξη») το οποίο μ’ άρεσε και σαν θέμα και σαν αποτέλεσμα.

Αγαπημένο βίντεο του κοινού; Τι απόψεις σού έχουν εκφράσει; (Προσωπικά επιλέγω την “εντροπία” και την “ειδική θεωρία της σχετικότητας”)

Σύμφωνα με τις προβολές, το αγαπημένο βίντεο του κοινού είναι το «δίλημμα του φυλακισμένου». Και το «παράδοξο της ταυτότητας» ακούω ότι τους άρεσε, όπως και το «πείραμα του Ερατοσθένη», που δεν περίμενα να τους αρέσει τόσο.

Στέφανε, ποια είναι τα πιο «περίεργα» σχόλια που έχεις ακούσει;

Είναι πολλά που δεν τα συγκρατώ πλέον χαχα! Διαβάζω πολλά περίεργα καθημερινά. Και ίσως αυτό είναι το αρνητικό του ίντερνετ, ότι δεν υπάρχει κάποιο κοινωνικό φίλτρο.

Στα βίντεο παρατηρούμε αυτό το φοβερό καφέ latte! Για ποιον λόγο κοσμικό latte;

Είναι το χρώμα του σύμπαντος! Είχα πετύχει την εξής πληροφορία, ότι μια ομάδα επιστημόνων είχε βγάλει τον μέσο όρο χρώματος των γαλαξιών και έδειξε ότι το χρώμα ήταν σαν μπεζ, σαν αυτό του latte! Οπότε, έμεινε σαν «ατάκα» και υπάρχει και στα βίντεο!

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του κοινού σου;

Κυρίως νέος κόσμος ως επί το πλείστον. Ηλικίες θα έλεγα 18-34. Παίζουν και μεγαλύτερες ηλικίες που απλώς θα δουν το βίντεο, ενώ οι μικρότερες ηλικίες είναι εκείνες που θα σχολιάσουν.

Όπως γνωρίζουμε αρκετοί, συμμετέχεις και σε ζωντανή συζήτηση για την επικοινωνία της επιστήμης μαζί με “The Mad Sc1ent1st” και “Astronio”. Πώς σας ήρθε η ιδέα για αυτό; (sci talks gr)

Αρχικά, γνώρισα τον Στάμο (The Mad Sc1ent1st) διαδικτυακά και αργότερα εμφανίστηκε και ο Παύλος (Astronio). Ύστερα από παρότρυνση του Στάμου ξεκίνησε μια πρώτη live συζήτηση στο κανάλι του Στάμου. Οπότε, μας άρεσε και είπαμε να το καθιερώσουμε. Είναι σαν μια παρέα που έχει να κάνει με την επιστήμη και τον ορθολογισμό.

Πραγματοποιήθηκε το 1o sci talks convention. Μερικά λόγια γι’ αυτό;

Έγινε στο Ίδρυμα Ευγενίδου και θέλαμε από καιρό να οργανώσουμε κάτι τέτοιο. Τα πήγε φανταστικά η εκδήλωση! Ήρθε μεγάλο πλήθος κόσμου, που αρκετοί δεν κατάφεραν να μπουν μέσα λόγω έλλειψης χώρου.

Ας συνεχίσουμε σε άλλες ερωτήσεις. Τώρα θα σε «κάψω»! Τι ορισμό θα έδινες για τη Φυσική;

Γενικά, η Φυσική είναι η επιστήμη που μελετάει πώς λειτουργεί ο κόσμος. Για μένα είναι η μητέρα όλων των επιστημών. Βέβαια, άλλος θα πει: “Τα Μαθηματικά είναι” και θα έρθουμε σε αντιπαράθεση κ.λπ. χαχα.

Θεωρείς ότι πρέπει να αλλάξει ο τρόπος διδασκαλίας της Φυσικής στα σχολεία; Αν ναι, πώς θα το φανταζόσουν;

Πρέπει σίγουρα να αλλάξει, αλλά ίσως δεν είμαι και ο πιο κατάλληλος να πω σίγουρα πώς θα πρέπει να γίνεται. Σίγουρα, δεν μ’ αρέσει ο ασκησοκεντρικός τρόπος, διότι κάποιος που δεν θέλει να σπουδάσει Φυσική δεν του δίνεται η δυνατότητα να μάθει κάποια βασικά πράγματα στη Φυσική. Θα μου άρεσε να βλέπω περισσότερα πειράματα, να καταλάβουν τα παιδιά ότι η Φυσική είναι παντού γύρω μας. Επίσης, δεν μιλούν αρκετά για το σύμπαν στα σχολεία.

Και τώρα κρίσιμη προσωπική ερώτηση! Ήσουν καλός στη Φυσική ως μαθητής;  

Ήμουν καλός στη Φυσική, αλλά δεν θα με έλεγα και άριστο μαθητή. Ήμουν πιο μέτριος, αλλά μ’ άρεσε από μικρός η Φυσική!

Αγαπημένος σου Φυσικός και αγαπημένος κλάδος στη Φυσική;

Θα έλεγα ο Ρίτσαρντ Φίλιπς Φάινμαν. Μ’ άρεσε η αντίληψή του για τον κόσμο, ο τρόπος επικοινωνίας του και γενικά ήταν άνθρωπος με πολλά ενδιαφέροντα πέρα από τη Φυσική.

Σαν κλάδο θα διάλεγα την κβαντική φυσική, αλλά κυρίως να μαθαίνω πράγματα εγκυκλοπαιδικά. Στο Πανεπιστήμιο είχα διαλέξει για παράδειγμα τον κλάδο της ηλεκτρονικής.

Εσύ πιστεύεις στο Big Bang;

Ναι, φυσικά! Είναι μια επιστημονική θεωρία. Όποιος θεωρεί κάτι διαφορετικό, πρέπει να φέρει μια άλλη πρόταση που να μπορούμε να κάνουμε δοκιμή-πείραμα και να δούμε κατά πόσο στέκει η υπόθεση. Αλλά αυτή τη στιγμή, όλα δείχνουν ότι το σύμπαν ξεκίνησε ως μια μοναδικότητα.

Πέρα από τα βίντεο, τι θα πρότεινες στον κόσμο, για να γνωρίσει τον κόσμο της Φυσικής;

Υπάρχουν άπειρα βιβλία εκλαϊκευμένης επιστήμης, για να διαβάσει ο κόσμος. Υπάρχουν ντοκιμαντέρ, τα πολύ γνωστά «Cosmos», το «Through the Wormhole» και αρκετά άλλα. Μετά, θα πρότεινα και το “Khan academy” που έχει και ασκήσεις.

Ταινίες με φυσική-σύμπαν που θα πρότεινες στον κόσμο;

Σίγουρα θα έλεγα το “Interstellar”, διότι απεικόνιζε μια μαύρη τρύπα προτού έχουμε μια πρώτη φωτογραφία μαύρης τρύπας. Οπότε, είχαν συμβουλευτεί επιστήμονες, για να αναπαραστήσουν τέτοια φαινόμενα τα οποία είναι πολύ κοντά στην πραγματικότητα.

Αν βγούμε στο δρόμο, θα σε αναγνωρίσουν;

Τυχαίνει! Αλλά επειδή δεν δείχνω αρκετά το πρόσωπό μου, δεν συμβαίνει συχνά. Ωστόσο, με το πέρασμα του χρόνου με αναγνωρίζουν όλο και περισσότεροι στο δρόμο.

Μερικές σημαντικές διακρίσεις σου;

Στο “Athens science festival” με βραβείο επικοινωνίας της επιστήμης, το “YouTube” με πλακέτα για τους 100.000 συνδρομητές. Αλλά προσωπικά θεωρώ πιο σημαντικό να σου πει μερικά καλά λόγια ο κόσμος παρά κάποια βραβεία του YouTube.

Ποιες είναι οι μελλοντικές σου εκτιμήσεις;

Σίγουρα συνεχίζω με τα βίντεο, ίσως και με περισσότερα θέματα.

Και τέλος μια ερώτηση που διχάζει τον κόσμο! Το ποτήρι μισοάδειο ή μισογεμάτο;

Το ποτήρι είναι πάντα γεμάτο, Μιχάλη! Έχει κατά το ήμισυ νερό και κατά το ήμισυ αέρα! Αυτή είναι η απάντηση του φυσικού. Ωστόσο, προσωπικά το θεωρώ ότι είναι πάντα μισογεμάτο, γιατί θέλω να βλέπω τη ζωή στο αισιόδοξο κομμάτι της.

Πέρα από τις βασικές ερωτήσεις της συνέντευξης κάναμε μια συζήτηση πάνω στην επιστήμη της Φυσικής. Μιλήσαμε για τον Φάινμαν και μου είπε μια μικρή ιστορία, στην οποία:

«ένας φίλος του Φάινμαν που ήταν ζωγράφος-καλλιτέχνης τού είχε δείξει ένα λουλούδι λέγοντας: “εγώ σαν ζωγράφος βλέπω σε αυτό το λουλούδι όλη την ομορφιά που κρύβει, τα χρώματα κ.λπ. Και εσείς οι επιστήμονες το παίρνετε, το αναλύετε και το κάνετε κάτι βαρετό”. Και απαντάει ο Φάινμαν: “Εκτιμώ την ομορφιά του λουλουδιού, αλλά δεν μπορώ να καταλάβω πώς το να αναλύεις το λουλούδι και να μελετάς τις αντιδράσεις του το κάνει πιο βαρετό και όχι πιο συναρπαστικό και ενδιαφέρον;».

Συζητήσαμε για τη συνεισφορά του Αϊνστάιν στην επιστήμη. Σίγουρα δεν είναι υπερεκτιμημένος για τα επιτεύγματά του, αλλά συμφωνήσαμε ότι υπάρχουν και άλλοι Φυσικοί και επιστήμονες που ίσως θα έπρεπε να αναδειχθούν περισσότερο στο ευρύ κοινό, όπως ο Ντιράκ και ο Χάιζενμπεργκ (το όνομα ίσως είναι γνωστό από τη σειρά Breaking Bad). Αλλά στην ανθρωπότητα συνήθως μένει μόνο ένα όνομα.

Μετά πιάσαμε συζήτηση γύρω από τα κανάλια στο YouTube, ξεχωρίσαμε το Kurzgesagt, το Veritasium και πρόσθεσα το V101 science. Τονίσαμε τη δύναμη που έχουν πλατφόρμες, όπως το YouTube, και ότι μελλοντικά λογικά θα χαθεί η έννοια της τηλεόρασης όπως τη γνωρίζουμε σήμερα.

Το κανάλι της Καθημερινής Φυσικής: Καθημερινή Φυσική

Επιμέλεια κειμένου: Ευγενία Κελαράκου

Πτυχιούχος οικονομικών επιστημών στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών οικονομικών σπουδών. Έχω ασχοληθεί με την εκπαίδευση. Βασική μου επιδίωξη, είναι να παρουσιάσω ενδιαφέροντα άρθρα οικονομικού (κυρίως) περιεχομένου, ώστε να γίνονται από όλους κατανοητά.