Ο λυκάνθρωπος είναι βασικό στοιχείο της υπερφυσικής μυθοπλασίας, είτε πρόκειται για κινηματογράφο, τηλεόραση ή λογοτεχνία. Οι λυκάνθρωποι είναι, σύμφωνα με ορισμένους θρύλους, άτομα που μεταμορφώνονται σε μοχθηρούς, ισχυρούς λύκους, ενώ σε άλλες περιπτώσεις είναι ένας μεταλλαγμένος συνδυασμός ανθρώπου και λύκου.
Δεν είναι σαφές ακριβώς πότε και από πού προήλθε ο θρύλος του λυκανθρώπου. Το παλαιότερο σωζόμενο παράδειγμα μεταμόρφωσης από άνθρωπο σε λύκο βρίσκεται στο Έπος του Γκιλγκαμές (ημιμυθικός βασιλιάς της Ουρούκ στη Μεσοποταμία) περίπου το 2.100 π.Χ. Ωστόσο, ο λυκάνθρωπος, όπως τον ξέρουμε τώρα, πρωτοεμφανίστηκε στην αρχαία Ελλάδα και Ρώμη, σε εθνογραφικά, ποιητικά και φιλοσοφικά κείμενα.
Αυτές οι ιστορίες του μεταμορφωμένου θηρίου είναι συνήθως μυθολογικές, αν και μερικές έχουν βάση σε τοπικές ιστορίες, θρησκείες και λατρείες. Το 425 π.Χ., ο Έλληνας ιστορικός Ηρόδοτος περιέγραψε τους Νεύρους, μια νομαδική φυλή μαγικών ανδρών που άλλαζαν μορφές λύκων για αρκετές ημέρες του χρόνου. Οι Νεύροι ήταν από τη Σκυθία, γη που τώρα ανήκει στη Ρωσία. Η χρήση δερμάτων λύκου για ζεστασιά δεν είναι έξω από τη σφαίρα δυνατοτήτων για τους κατοίκους ενός τόσο σκληρού κλίματος· αυτός είναι πιθανώς ο λόγος που ο Ηρόδοτος περιέγραψε την πρακτική τους ως «μεταμόρφωση».
Οι λυκάνθρωποι έκαναν μια πρώιμη εμφάνιση στην ελληνική μυθολογία. Σύμφωνα με τον μύθο, ο Λυκάων, βασιλιάς της Αρκαδίας και γιος του Πελασγού, εξόργισε τον θεό Δία όταν του σέρβιρε ένα γεύμα φτιαγμένο από τα λείψανα ενός θυσιασμένου αγοριού. Ως τιμωρία, ο εξαγριωμένος Δίας μετέτρεψε τον Λυκάωνα και τους γιους του σε λύκους. Ο Λυκάων λέγεται, επίσης, πως είναι ο Έλληνας θεός των λυκανθρώπων και ο πρώτος λυκάνθρωπος.
Ο μύθος του λυκανθρώπου ενσωματώθηκε στην τοπική ιστορία της Αρκαδίας, μιας περιοχής της Ελλάδας. Εκεί, ο Δίας λατρευόταν ως Λύκαιος Δίας. Το 380 π.Χ., ο Έλληνας φιλόσοφος Πλάτων αφηγήθηκε μια ιστορία στη Δημοκρατία για τον προστάτη που έγινε τύραννος του ιερού ναού του Λυκαίου Διός. Σε αυτό το σύντομο απόσπασμα, ο Σωκράτης παρατηρεί: «Η ιστορία λέει ότι όποιος γεύεται ένα κομμάτι ανθρώπινου σπλάχνου κομμένο με εκείνα άλλων θυμάτων, αναπόφευκτα μεταμορφώνεται σε λύκο».
Λογοτεχνικά στοιχεία υποδηλώνουν ότι τα μέλη της λατρείας ανακάτευαν ανθρώπινη σάρκα στην τελετουργική τους θυσία στον Δία. Τόσο ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος όσο και ο Παυσανίας συζητούν τη συμμετοχή ενός νεαρού αθλητή ολυμπιονίκη, του Δαμάρχου, στην αρκαδική θυσία ενός έφηβου αγοριού. Όταν ο Δάμαρχος αναγκάστηκε να δοκιμάσει τα εντόσθια του μικρού αγοριού, μεταμορφώθηκε σε λύκο για εννέα χρόνια.
Ο θρύλος του λυκανθρώπου είναι στην πραγματικότητα αρκετά διαδεδομένος σε όλη την ιστορία και μπορεί να εντοπιστεί μέχρι την πρώιμη ελληνική μυθολογία. Αυτό σημαίνει ότι ήταν πιθανότατα πιο διαδεδομένος από τη στενά συνδεδεμένη μυθική παράδοση πριν από το βαμπίρ, το οποίο είναι ένα σχετικά νέο πλάσμα σε σύγκριση με τον λυκάνθρωπο.
