Μητέρα, αδερφή, σύντροφος, σύζυγος κ.λπ. είναι πτυχές που πλαισιώνουν τον ρόλο της γυναίκας έως σήμερα. Ταμπέλες που λαμβάνονται από την οικογένεια νεαρών κοριτσιών με σκοπό την διαμόρφωση του τελικού χαρακτήρα λίγο πριν το ανέβασμα της “παράστασης”. Εκτέλεση του ρόλου σύμφωνα με τα προστάγματα της κοινωνίας. Μιας κοινωνίας που ξέχασε να κολλήσει σε αυτά τα κορίτσια την βασικότερη ταμπέλα, αυτή του ανθρώπου.
Η γυναίκα σήμερα και με την πάροδο του χρόνου βιώνει μια ελευθερία διαρκώς εξελισσόμενη, αλλά πόσο πραγματική είναι αυτή; Ακόμα και σήμερα μπορεί να μην λέγεται ανοιχτά και δημόσια, μπορεί να υπάρχουν άπειρες φωνές που υποστηρίζουν την ισότητα των φύλων, αλλά υπάρχουν συμπεριφορές που πηγάζουν από τα πατριαρχικά μας βιώματα και βάζουν την γυναίκα ένα σκαλί πιο κάτω από το “ισχυρό” φύλο. Ακόμα και σήμερα, πάνω από 500 χρόνια από το τέλος του μεσαίωνα, σε δυτικές χώρες χρειάζονται διαφημιστικές καμπάνιες που προτρέπουν τις γυναίκες να καταγγείλουν την βία προς το πρόσωπό τους.
Γιατί; Γιατί οι σύγχρονες κοινωνίες είναι ακόμα αυστηρά ανδροκρατούμενες. Η γυναίκα μαθαίνει από μικρή την θέση της και τον ρόλο της στην κοινωνία και αυτό συνήθως γίνεται με την βοήθεια μιας άλλης γυναίκας. Της γυναίκας που την έφερε στον κόσμο και την ανάθρεψε. Της γυναίκας που ενδεχομένως δέχθηκε βία στην ζωή της και δεν το είπε ποτέ. Οι λόγοι συνήθως έχουν να κάνουν με τον δεσμό που έχει με την οικογένειά της. Για χάρη της διατήρησης της οικογενειακής εστίας δεν ομολόγησε ποτέ.
Σύμφωνα με πληροφορίες του ΟΗΕ το 2008:
- Μία στις τρεις γυναίκες, σε κάποια στιγμή στην ζωή της, θα βιασθεί ή θα κακοποιηθεί σωματικά ή ψυχολογικά από τον σύντροφό της.
- Η συνηθέστερη μορφή βίας προέρχεται από τον ερωτικό σύντροφο της γυναίκας.
- Μία στις πέντε γυναίκες θα πέσει θύμα βιασμού ή θα δεχθεί απόπειρα.
- Το 50% των γυναικών θυμάτων ανθρωποκτονίας έχουν δολοφονηθεί από άνδρα με τον οποίο έχουν ή είχαν ερωτική σχέση (σύντροφος, σύζυγος).
- 130 εκατομμύρια γυναίκες και ανήλικα κορίτσια έχουν υποβληθεί σε ακρωτηριασμό γεννητικών οργάνων και 2 εκατομμύρια ανά έτος κινδυνεύουν να το βιώσουν.
- Το 50% εργαζόμενων γυναικών εντός της Ε.Ε. έχουν αναφέρει κάποιας μορφής σεξουαλική παρενόχληση.
- Οι γυναίκες – θύματα ενδοοικογενειακής βίας, σε ποσοστά από 55% έως και 95%, δεν θα καταγγείλουν το συμβάν ποτέ.
Η βία λοιπόν είναι γύρω μας. Συμβαίνει πίσω από κλειστές πόρτες και τις περισσότερες φορές πίσω από την βιτρίνα μιας τυπικής, συμβατικής και ευτυχισμένης οικογένειας.
Πώς όμως η κοινωνία αντιλαμβάνεται την βία όπως αυτή προβάλλεται από τα Μ.Μ.Ε.; Τον Δεκέμβρη του 2018 μια εικοσάχρονη φοιτήτρια στην Ρόδο, η Ελένη Τοπαλούδη, αντιστάθηκε στους εν δυνάμει βιαστές της και τελικά δολοφονήθηκε με φρικιαστικό τρόπο. Η υπόθεση Τοπαλούδη, μήνες μετά, αποτελεί βασικό υλικό των μέσων ενημέρωσης με λεπτομερή κάλυψη. Η κοινή γνώμη κατήγγειλε το περιστατικό, ασχολήθηκε με την βία στην ελληνική κοινωνία και δήλωσε σοκαρισμένη και θλιμμένη από αυτό το συμβάν. Οι δημοσιογράφοι προσέφεραν στο κοινό αρκετό υλικό μέσα από το οποίο το ώθησε να προβληματιστεί και να αναρωτηθεί για τα βαθύτερα αίτια του γεγονότος.
Σιγά σιγά όμως μέσα από αυτή την ιστορία άρχισαν να ξεπετάγονται και άλλες “εναλλακτικές φωνές” που έθεταν ερωτήματα που μετακυλούσαν μέρος της ευθύνης από τον θύτη στο θύμα. Ερωτήσεις όπως “τι ήθελε μαζί τους;” ή “δεν έβλεπε πού έμπλεκε;” άρχισαν να εμφανίζονται όλο και περισσότερο στα πεδία σχολιασμού άρθρων και βίντεο στο διαδίκτυο. Ξαφνικά, ο σκεπτικισμός της κοινωνίας άρχισε να αναλώνεται στο μήπως τελικά το νόμισμα έχει και άλλη όψη. Μήπως, το θύμα τελικά δεν ήταν τόσο αθώο; Ο θύτης ξεχάστηκε και το θύμα άρχισε να ξεψαχνίζεται και η ανθρωποφαγία ξεκινά.
Η κορίτσι δεν ήταν στο σπίτι της. Βγήκε να διασκεδάσει άρα έπαιζε με την φλόγα. Η σκέψη που είναι διατεθειμένη να κάνει η κοινωνία προκειμένου να διαφυλάξει, έστω και ενδόμυχα, την παραδοσιακή εικόνα της γυναίκας είναι πραγματικά εντυπωσιακή. Η οπτική μας είναι θολωμένη πολλές φορές από τις συνήθειές μας. Τις συνήθειες που αποκτήσαμε μέσα από καθημερινές εικόνες, από την οικογένεια και τον κοινωνικό περίγυρο.
Οι γυναίκες, ακόμα και σήμερα δυστυχώς, κρίνονται αυστηρότερα για τις επιλογές τους σε σχέση με τους άντρες. Η εικόνα της γυναίκας όπως είναι σήμερα διαμορφώνεται με βάση τα πρότυπα που προβάλλονται καθημερινά. Η γυναίκα πρέπει να είναι δυναμική, ανεξάρτητη, παραγωγική αλλά πρέπει να είναι και αυτή που θα κρατά την οικογένεια δεμένη. Είναι τόσα τα “πρέπει” που έχει επιβάλει η κοινωνία που έχει ξεχαστεί εντελώς ο πιο απλός παράγοντας, ο ανθρώπινος. Η πίεση που δέχονται οι γυναίκες καθημερινά προκειμένου να διατηρήσουν την εικόνα τους είναι πραγματικά αφόρητη.
Και αυτό είτε μας αρέσει είτε όχι είναι μια μορφή βίας. Η ψυχολογική πίεση που ασκείται στις γυναίκες από μια αμιγώς πατριαρχική κοινωνία είναι τέτοια που τις κάνει να υποτιμούν οι ίδιες την θέση τους στην κοινωνία. Υπάρχουν περιπτώσεις που οι γυναίκες στερούνται βασικά δικαιώματα όπως το δικαίωμα στο ίδιο τους το σώμα. Και αυτό όχι σε κάποια τριτοκοσμική χώρα αλλά στις Η.Π.Α. Πολιτείες όπως το Κεντάκι, η Λουιζιάνα και το Οχάιο απαγορεύτηκαν με νόμο οι αμβλώσεις. Μάλιστα, στην Αλαμπάμα, η άμβλωση απαγορεύεται ακόμα και αν η εγκυμοσύνη προήλθε από βιασμό. Βλέπουμε λοιπόν ότι ακόμα και στις ανεπτυγμένες χώρες υπάρχουν στοιχεία υποτίμησης του γυναικείου φύλου.
Στην Ελλάδα τώρα, η υποτίμηση των γυναικών είναι εντονότερη, απόρροια μιας βαθιά ριζωμένης πατριαρχικής αντίληψης. Η εικόνα του πατέρα που εργάζεται, για να παρέχει τα απαραίτητα, και της μητέρας που φροντίζει την οικογένεια είναι γνωστή σε όλους μας. Τα αγόρια μεγαλώνουν αισθητά πιο ελεύθερα, ενώ τα κορίτσια προετοιμάζονται για τον μετέπειτα ρόλο τους. Αυτό οδηγεί σε μία φαλλοκρατική κοινωνία που ο άντρας βλέπει τον εαυτό του σαν κάτι ανώτερο από την γυναίκα. Μέσα από αυτό το φαινόμενο δημιουργούνται δυσλειτουργικές σχέσεις που πολλές φορές οδηγούν σε κρούσματα βίας. Κάποιες φορές τα κρούσματα αυτά είναι δυστυχώς ακραία.
Είναι πολύ εύκολο να καταδικάσουμε την βία στα λόγια. Αυτή είναι άλλωστε μια ατάκα που παίζει πολύ στα Μ.Μ.Ε. τα τελευταία χρόνια. Το πρόβλημα της κοινωνίας είναι να καταφέρει να δει την ρίζα της βίας. Να την αναγνωρίσει, να την μελετήσει, να την δεχθεί και να προσπαθήσει να εξελιχθεί μέσα από αυτή τη γνώση.
Δυστυχώς, η κοινωνία όπως είναι διαμορφωμένη σήμερα απαρτίζεται από πολίτες που δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν την βία καθεαυτή. Πόσω μάλλον την ρίζα της. Η παιδεία που λαμβάνουν από την οικογένεια και το εκπαιδευτικό σύστημα είναι τις περισσότερες φορές επιφανειακή και ελλιπής. Μια κοινωνία δε θα μπορέσει να είναι ποτέ ολοκληρωμένη, όταν απαρτίζεται από πολίτες διαφορετικών ταχυτήτων. Πόσω μάλλον, όταν οι διαφορετικές ταχύτητες συναντώνται στα περιορισμένα όρια μιας οικογένειας.
Στην L.
Επιμέλεια κειμένου: Ευγενία Κελαράκου
Βιβλιογραφία:
Κακλειδάκη, Ε., (2012), “Ενδοοικογενειακή βία κατά των γυναικών την εποχή της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα”, Διπλωματική εργασία.
