Το 1925, ο Γάλλος ανθρωπολόγος Marcel Mauss εκδίδει το σύγγραμμα «Δοκίμιο για το Δώρο-Μορφές και λειτουργίες της ανταλλαγής». Ο Mauss στηρίχτηκε σε διάφορα εθνογραφικά παραδείγματα για να αναλύσει το βασικό χαρακτήρα που έχει η ανταλλαγή δώρων στις πρωτόγονες κοινωνίες. Συνήθως η ανταλλαγή αυτή, περιλάμβανε προετοιμασία γευμάτων για άλλους και θυσίες .
Ο Mauss υποστηρίζει ότι η ανταλλαγή δώρων είναι ένα κοινωνικό γεγονός. Το δώρο είναι μια υποχρέωση. Η υποχρέωση να δίνεις είναι το δώρο. Μέσα από αυτή την διαδικασία προκύπτουν σχέσεις εξουσίας. Ο Mauss αντιλαμβανόταν την ανταλλαγή δώρων ως αποτέλεσμα μιας σειράς κανονιστικών προσδοκιών ,που οι συμμετέχοντες τα παίρνουν ως δεδομένα. Υποστήριζε μάλιστα, ότι τα δώρα διαθέτουν ένα είδος μαγικής δύναμης και εμπνέουν μια αίσθηση υποχρέωσης, ένα στοιχείο που τα διαφοροποιεί από τα υπόλοιπα εμπορεύματα. Τα στοιχεία του δώρου είναι τα εξής : η υποχρέωση να δίνεις, η υποχρέωση να δέχεσαι και η υποχρέωση να ανταποδίδεις τα δώρα που δέχεσαι .
Επίσης, σημείωνε ότι η ανταλλαγή δώρων δεν εξυπηρετούσε κανέναν προφανή σκοπό . Οι άνθρωποι που αντάλλασαν δώρα ήταν συνήθως σε θέση να αντιμετωπίσουν τις υλικές τους ανάγκες και δεν χρειαζόταν να ανταλλάξουν αγαθά για να επιβιώσουν. Οι ανταλλαγές είχαν λειτουργικό χαρακτήρα και περιλάμβαναν αντικείμενα μεγάλης συμβολικής αξίας, αλλά μικρής υλικής αξίας και χρησιμότητας. Με άλλα λόγια το δώρο είναι μηχανισμός συσσώρευσης κοινωνικού γοήτρου.
Παρότι δεν μίλησε πολύ για τις βιομηχανικές κοινωνίες, οι κανόνες αυτοί έχουν αξία και για μας, αρκεί να σκεφτούμε τα Χριστούγεννα , τα γενέθλια ή το κέρασμα φίλων μας. Ο Mauss υποστήριξε ότι όλα αυτά συνιστούν απόδειξη του γεγονότος ότι το εμπορευματικό πνεύμα δεν έχει διαβρώσει εντελώς την κοινωνική ζωή. Γράφει συγκεκριμένα οτι «Είμαστε τυχεροί που δεν μεταφράζονται όλα με όρους αγοράς και πώλησης. Η ηθική μας δεν έχει πλήρως εμπορευματοποιηθεί» .
Αδιαμφισβήτητα, ο Marcel Mauss με το συγκεκριμένο δοκίμιο έβαλε το λιθαράκι για τα θεμέλια της οικονομικής ανθρωπολογίας και βοήθησε στην κατανόηση του τρόπου λειτουργίας της οικονομίας των μη δυτικών κοινωνιών .
Από την Χριστίνα Μαλ
Πηγές:
Philip, S. (2006), Πολιτισμική Θεωρία, Μια εισαγωγή (Ν.Μπουμπάρης, Μεταφ.), Αθήνα: Κριτική,(Το πρωτότυπο έργο δημοσιεύτηκε το 2001)
