Όταν ο καπετάνιος Τζέημς Κουκ έφτασε με το πλήρωμά του στη Χαβάη το 1778 αναζητώντας νέα γη και υλικά αγαθά, οι ιθαγενείς γιόρταζαν την επιστροφή του θεού τους Λόνο, ο οποίος βάσει του μύθου κάνει μια δεξιόστροφη περιοδεία στα νησιά της Χαβάης και επιστρέφοντας θανατώνεται από τον βασιλιά. Ο καπετάνιος Κουκ ταυτίστηκε στα μάτια των ιθαγενών με τον θεό Λόνο και οι Βρετανοί ναυτικοί με τους ακολούθους του θεού. Οι ιθαγενείς προσέφεραν δώρα και τις γυναίκες τους, ώστε να κουβαλήσουν θεϊκό καρπό. Αυτή η σεξουαλική συνεύρεση για τους ιθαγενείς ήταν συνεπώς ιερή σύμφωνα με τις πεποιθήσεις τους. Για τις αντιλήψεις όμως των Βρετανών ήταν δείγμα πορνείας. Και όταν πάλι σύμφωνα με τον μύθο τους ο βασιλιάς των ιθαγενών «έπρεπε» να σκοτώσει τον «θεό Λόνο», δηλαδή τον Τζ. Κουκ για να εκπληρωθεί η προφητεία, οι Βρετανοί τούς καταλόγισαν την εν ψυχρώ δολοφονία του καπετάνιου τους.
Η ιστορία αυτή ήταν ένα πραγματικό γεγονός με δύο διαφορετικές εκδοχές. Αν και χρονικά μακρινή, συμβάλλει, ειδικά στην εποχή μας, στο να εξετάζουμε τα γεγονότα και από τη σκοπιά του «Άλλου», αυτού που θεωρούμε ξένο ως προς τον δικό μας πολιτισμό. Για πάρα πολλά χρόνια ανθρωπολόγοι και κοινωνιολόγοι ερμήνευαν τον κόσμο βάσει της δικής τους πολιτισμικής θέσης. Ο δυτικός πολιτισμός έθεσε ως κυρίαρχο πολιτισμικό κριτήριο το κέρδος. Σε κάθε άλλο πολιτισμό που ανακάλυπτε και δεν έβλεπε παρόμοια χαρακτηριστικά τον υποβίβαζε (πρακτικά και συμβολικά). Πολύ αργότερα αρκετοί ακαδημαϊκοί ερευνητές, όπως ο C. Geertz, ισχυρίστηκαν ότι το ζήτημα δεν είναι να βρούμε μια αντικειμενική ερμηνεία στα γεγονότα και στα στοιχεία ενός πολιτισμού – πράγμα που θα περιέχει το σφάλμα της μονομερούς επεξήγησης- αλλά να διασαφηνίσουμε και να κατανοήσουμε τι είναι αυτό που κάνουν οι «Άλλοι». Να έρθουμε σε επαφή και να γνωρίσουμε ο ένας τον άλλον.
Ο κόσμος δεν υπάρχει αποκλειστικά έτσι όπως τον σκεφτόμαστε και τον βιώνουμε από την δική μας κοινωνική και πολιτισμική θέση. Συναντήσεις σαν κι αυτή των Βρετανών και των ιθαγενών της Χαβάης, με αποκορύφωμα το γεγονός της παγκοσμιοποίησης φανερώνουν έναν κόσμο πολλών αναγνώσεων και συμβολικών πρακτικών. Το αποτέλεσμα των συναντήσεων αυτών είναι μια συνεχής αναπαραγωγή, επανεκτίμηση και συνεχής επαναπροσδιορισμός των αξιών και των δράσεων των ανθρώπων, γι’ αυτό και οι πολιτισμοί μετασχηματίζονται ή εξαφανίζονται και αναδύονται καινούριοι.
Η ιστορία λοιπόν του κάθε πολιτισμού και του κάθε λαού έχει μια πολιτισμική διάταξη βασισμένη σε συγκεκριμένα νοητικά πλαίσια. Το να ανακαλύψουμε τα νοήματα και την ερμηνεία τους από τη μεριά των «Άλλων» δεν βοηθά μονάχα στην άμεση κατανόηση, αλλά και στην καλύτερη συνύπαρξη.
Από την Μαίρη Καλαϊτζίδου
Πηγές:
Sahlins, M., (2008), Ιστορικές Μεταφορές και Μυθικές Πραγματικότητες, Αλεξάνδρεια.
Sahlins, M., (2003), Πολιτισμός και Πρακτικός Λόγος, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου.
Geertz, C. (2003), Η Ερμηνεία των Πολιτισμών, Αλεξάνδρεια.
Επιμέλεια άρθρου: Ευγενία Κελαράκου
