Τα ομόλογα πολέμου: Μια ιστορία διαφήμισης

Είναι ευρέως γνωστό ότι, προκειμένου τα κράτη να πάρουν δάνειο, εκδίδουν ομόλογα, για να χρηματοδοτήσουν τις ανάγκες που προκύπτουν κάθε φορά. Έτσι, τα «ομόλογα πολέμου» (war bonds) εκδόθηκαν, για να χρηματοδοτήσουν, όπως το λέει και η λέξη, τις ανάγκες των Παγκοσμίων πολέμων.

Αρχικά, αυτού του είδους τα ομόλογα είχαν την γενική ονομασία «ομόλογα άμυνας» (defense bonds) και πρωτοεκδόθηκαν ως «ομόλογα ελευθερίας» (liberty bonds) το 1917 κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ώστε να χρηματοδοτήσουν οι ΗΠΑ την παρουσία τους στον πόλεμο. Όμως, μετά την επίθεση της Ιαπωνίας στο Pearl Harbor το 1941, τα «ομόλογα άμυνας» έμειναν στην ιστορία ως «ομόλογα πολέμου».

Όπως κάθε δάνειο, έτσι και τα «ομόλογα πολέμου» έπρεπε, κατά κάποιον τρόπο, να εξασφαλίσουν σε εκείνους που τα αγόραζαν και τα είχαν στην κατοχή τους ότι θα πάρουν τα χρήματά τους πίσω. Γενικά, υπήρχε η αντίληψη ότι «ο νικητής τα παίρνει όλα», οπότε τα κράτη είχαν την πεποίθηση ότι θα νικήσουν τον πόλεμο και οι ηττημένοι θα ήταν αναγκασμένοι να δώσουν χρηματικά ποσά και αποζημιώσεις στους νικητές. Με αυτόν τον τρόπο τα κράτη-νικητές θα μπορούσαν δώσουν πίσω τα χρήματα που δανείστηκαν, ενώ οι ηττημένοι θα βρίσκονταν σε μια «παγίδα χρέους».

Οι κυβερνήσεις έπρεπε να βρουν υποψήφιους αγοραστές για τα ομόλογά τους, για να καταφέρουν να καλύψουν τις ανάγκες του πολέμου που ήταν τεράστιες. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια των πολέμων ήταν εμφανής η παρουσία της προπαγάνδας, καθώς και ο φόβος των πολιτών – κάτι απόλυτα λογικό. Και εκεί ακριβώς βασίζονταν οι κυβερνήσεις. Πέρα από τους πατριώτες πολίτες που αγόραζαν ομόλογα, αρκετοί τρομαγμένοι πολίτες αναγκάστηκαν να αγοράσουν ομόλογα, για να σιγουρέψουν τη νίκη της χώρας τους.

Στρατιώτης σώζει από τον εχθρό μια γυναίκα μαζί με το παιδί της

Ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά των εν λόγω ομολόγων ήταν η διαφήμισή τους! Τόσο η «Επιτροπή χρηματοδότησης πολέμου» (War Finance Committee) όσο και το «Συμβούλιο διαφήμισης πολέμου» (War Advertising Council) ήταν υπεύθυνα για την επιτήρηση των ομολόγων πολέμου και, κατ’ επέκταση, της διαφήμισής τους. Υπολογίζεται ότι οι δύο αυτοί οργανισμοί προέβαλαν τον μεγαλύτερο όγκο διαφημίσεων στην ιστορία των ΗΠΑ. Όπως προαναφέρθηκε, οι διαφημίσεις στηρίζονταν κυρίως στον φόβο και την αγωνία των πολιτών, στον πατριωτισμό, αλλά και στην ελευθερία και την δημοκρατία. Με αυτά τα μέσα επεδίωκαν και στο τέλος κατάφεραν να πουλήσουν ομόλογα στους Αμερικανούς πολίτες, οι οποίοι είτε ηθελημένα είτε όχι πείστηκαν να τα αγοράσουν.

Η διαφήμιση ξεκίνησε από το ραδιόφωνο, τις εφημερίδες, τα περιοδικά και έφτασαν μέχρι και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις που κλήθηκαν να διαφημίσουν με τη σειρά τους τα ομόλογα πολέμου. Όμως, η διαφήμιση δεν σταμάτησε εδώ. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ αναγκάστηκε να προσλάβει τις καλύτερες διαφημιστικές εταιρείες της Νέας Υόρκης, χρησιμοποίησε διάφορους διάσημους της εποχής, όπως σταρ του Hollywood, καθώς και χαρακτήρες κινουμένων σχεδίων (καρτούν), όπως το γνωστό “Bugs Bunny”, προκειμένου να παρουσιάζει ελκυστικά τα ομόλογα πολέμου.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα διαφήμισης ήταν μια ραδιοφωνική εκπομπή του CBS, που κατάφερε να πουλήσει ομόλογα συνολικής αξίας 40 εκατομμυρίων. Η συγκεκριμένη εκπομπή που κράτησε για 16 ώρες παρουσίαζε τραγούδια της τραγουδίστριας Kate Smith, που ήταν γνωστή για την ερμηνεία του τραγουδιού “God bless America”, με σκοπό να τονωθεί το ηθικό των Αμερικανών πολιτών. Επίσης, ο συνθέτης του συγκεκριμένου τραγουδιού Irving Berlin, ο οποίος ήταν από τους πιο ξεχωριστούς συνθέτες της Αμερικανικής ιστορίας, έγραψε άλλο ένα τραγούδι, το “Any Bonds Today?” που έγινε τραγούδι διαφήμισης ομολόγων για το αμυντικό πρόγραμμα του Υπουργείου Οικονομικών. Ο Norman Rockwell, ένας σημαντικός εικονογράφος της εποχής, σχεδίασε διάφορες εικόνες το 1941 οι οποίες κυκλοφόρησαν με το περιοδικό “Saturday Evening Post” και είχαν τεράστιο ενδιαφέρον για τους Αμερικανούς πολίτες. Ένα άλλο παράδειγμα υπήρξε και στον αθλητισμό που σαν τιμή εισόδου είχαν ένα ομόλογο πολέμου! Τέλος, διάφορα ξενοδοχεία, θέατρα, οργανισμοί συνεισέφεραν με τον τρόπο τους στη διαφήμιση.

Παρακάτω παρουσιάζονται 2 βίντεο που χρησιμοποιήθηκαν για την προώθηση των ομολόγων πολέμου

1) “What if they quit?» , 1944

https://www.youtube.com/watch?v=92hJjW5n6ZQ

Σε αυτό το βίντεο ένας κύριος στο δρόμο προσπαθεί να πείσει τον Joe να αγοράσει ομόλογα πολέμου. Ο Joe δηλώνει πως δεν έχει την δυνατότητα να αγοράσει άλλα ομόλογα πολέμου, ωστόσο ο κύριος προσπαθεί να τον πείσει λέγοντάς του ότι παρατάει την προσπάθεια! Οι στρατιώτες πολεμούν συνεχώς για την ειρήνη των πολιτών. Τι θα γινόταν αν τα παρατούσαν και οι στρατιώτες;

2)Any Bonds Today?» με πρωταγωνιστή το “Bugs Bunny” , 1942

Πρόκειται για ένα βίντεο με πρωταγωνιστή τον ήρωα των κινουμένων σχεδίων “Bugs Bunny” να τραγουδάει τους στίχους του τραγουδιού “Any Bonds Today?” στο οποίο έγινε αναφορά παραπάνω. Προς το τέλος του βίντεο κάνει την εμφάνισή του και ο “Porky pig” ντυμένος ως ναύτης μαζί με τον “Elmer Fudd ” ο οποίος είναι ντυμένος στρατιώτης.

Αναλύοντας τα οικονομικά στοιχεία των ομολόγων πολέμου, έδιναν στον κάτοχο ένα επιτόκιο 2,92% το οποίο ήταν χαμηλότερο από εκείνο που επικρατούσε στην αγορά. Επιπλέον, δεν επιτρεπόταν η ανταλλαγή του συγκεκριμένου ομολόγου, καθώς ο αρχικός κάτοχος ήταν εκείνος που μπορούσε να το εξαργυρώσει μελλοντικά στην λήξη του. Το θετικό, όμως, ήταν ότι δινόταν η ευκαιρία στους «μικρούς» επενδυτές να αγοράσουν ένα τέτοιο ομόλογο. Για παράδειγμα, αν κάποιος αγόραζε ένα ομόλογο πολέμου αξίας 18,75 δολαρίων, όταν έληγε (συνήθως σε 10 χρόνια) θα έπαιρνε πίσω 25 δολάρια. Και για να γίνει αντιληπτή η αξία των ομολόγων, το 1 δολάριο το 1942 θα άξιζε περίπου 15 δολάρια το 2017. Σύμφωνα με υπολογισμούς κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου η κυβέρνηση συγκέντρωσε 21,5 δισεκατομμύρια δολάρια από «ομόλογα ελευθερίας», ενώ στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο τα «ομόλογα πολέμου» συγκέντρωσαν πάνω από 185 δισεκατομμύρια δολάρια περίπου και βρίσκονταν στην κατοχή του μισού πληθυσμού των ΗΠΑ.

Πρέπει να τονιστεί ότι πέρα από τις ΗΠΑ, αρκετές χώρες χρησιμοποίησαν παρόμοια ομόλογα και μέσα, για να χρηματοδοτήσουν τον πόλεμο. Η Γερμανία, ο Καναδάς, η Αυστροουγγαρία, το Ηνωμένο Βασίλειο έκαναν παρόμοιες ενέργειες. Παρατηρούμε, λοιπόν, ότι η διαφήμιση έπαιξε κυρίαρχο ρόλο σε ένα τρομερό γεγονός, όπως ένας Παγκόσμιος Πόλεμος, και είναι ικανή με διάφορα τεχνάσματα να επιδρά κάθε στιγμή στον καταναλωτή, στον πολίτη, στην χώρα!

Ακολουθούν μερικές αφίσες:

Πηγές:

https://www.investopedia.com/terms/w/warbonds.asp

http://web.nli.org.il/sites/NLI/English/collections/personalsites/Israel-Germany/World-War-1/Pages/War-bond.aspx

https://www.u-s-history.com/pages/h1682.html

https://www.investopedia.com/terms/l/liberty-bond.asp

https://web.archive.org/web/20080917133823/http://library.duke.edu/digitalcollections/adaccess/warbonds.html

http://www.archives.gov.on.ca/en/explore/online/posters/bonds.aspx

https://www.u-s-history.com/pages/h3805.html

Witowski, Terrence H. (2003). World War II Poster Campaigns: Preaching Frugality to American Consumers. Journal of Advertising: Volume 32, number 1/spring 2003. pp. 69–82.

Εικόνες: Toronto History

Πτυχιούχος οικονομικών επιστημών στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών οικονομικών σπουδών. Έχω ασχοληθεί με την εκπαίδευση. Βασική μου επιδίωξη, είναι να παρουσιάσω ενδιαφέροντα άρθρα οικονομικού (κυρίως) περιεχομένου, ώστε να γίνονται από όλους κατανοητά.