Το 1347 η Ευρώπη ήρθε αντιμέτωπη με την πιο σοβαρή πληθυσμιακή καταστροφή που είχε υποστεί την προβιομηχανική περίοδο. Η αιτία; Μια ακόμα επιδημία, η πανώλη. Η πανώλη ξεκίνησε από την Ασία το 1347 και η μετάδοσή της στην Ευρώπη έγινε μέσω ενός εμπορικού πλοίου από την Ασία. Στο πέρασμά της, πάνω από είκοσι πέντε εκατομμύρια Ευρωπαίοι έχασαν την ζωή τους, ενώ αρκετοί που νόσησαν είχαν αρκετές παρενέργειες και μετά από την ίαση τους. Με τα παραπάνω δεδομένα είναι εμφανής η πληθυσμιακή συρρίκνωση. Ποια ήταν όμως η κατάσταση της οικονομίας που επικράτησε το 1347-1352 στην Ευρώπη, αλλά κι έπειτα ;
Η οικονομική κατάσταση της Ευρώπης το 1347 μέχρι τα τέλη του 1500 επιδεινώθηκε. Η οικονομία ήταν στάσιμη και η εξαθλίωση κυριαρχούσε. Η επαιτεία είχε κορυφωθεί. Οι κάτοικοι των αστικών κέντρων κατευθύνθηκαν προς την ύπαιθρο. Επιπλέον, οι θάνατοι ήταν δραματικά πολλοί. Μέτα το 1352, η έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού οδήγησε σε πλεονάζουσα ζήτηση εργασίας που σε συνδυασμό με τις πληθωριστικές τάσεις των βασικών αγαθών οδήγησε τους εργαζόμενους να απαιτούν αυξημένους μισθούς. Αυτό πολλές φορές δημιούργησε ξεσηκωμούς και απεργίες, ώστε να αποκτήσουν αυτά που επιθυμούσαν. Ένας άλλος σημαντικός πυλώνας της ευρωπαϊκής οικονομίας, το εμπόριο, μειώθηκε. Το συμπέρασμα είναι πως από το 1347 μέχρι τα τέλη του 1500 ήταν εποχή φτώχειας για την Ευρώπη.
Στα τέλη του 15ου αιώνα κι έπειτα, η Ευρώπη έκανε οικονομικό restart. Οι αυξημένοι μισθοί των εργαζομένων μαζί με την μείωση του πληθωρισμού σηματοδότησαν την αύξηση των πραγματικών μισθών. Αυτό είχε ως άμεση συνέπεια την αύξηση της κατανάλωσης και άρα της αύξησης της συνολικής ζήτησης σε πολλούς τομείς της οικονομίας. Πλέον, η οικονομία βρισκόταν σε τροχιά ανάπτυξης. Τα ανεπτυγμένα κράτη που δεν είχαν υποστεί μεγάλες συνέπειες από την επιδημία λειτούργησαν ως αρωγοί στην ανάπτυξη ενοποιώντας αγορές μέσω του αυξημένου εμπορίου, κάτι που έγινε αισθητό με την καθιέρωση στα λιμάνια των μεγαλύτερων εμπορικών σταθμών της contratto di commenda.
Το κάθε κράτος παρήγαγε και εμπορευόταν προϊόντα στα οποία είχε συγκριτικό πλεονέκτημα, κάτι που οδήγησε αρχικά σε ειδικευμένες οικονομίες και ως προέκταση αυτό είχε πιο συμφέρουσες συμφωνίες. Η αβεβαιότητα, ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες της οικονομίας, αυξήθηκε λόγω της πρόσφατης εμπειρίας με την επιδημία. Έτσι, δημιουργήθηκε η ανάγκη δημιουργίας των πρώτων ασφαλιστικών εταιρειών και ειδικά στον τομέα της ναυσιπλοΐας. Τέλος, είναι απαραίτητο να αναφέρουμε πως αναπτύχθηκαν νέες οικονομικές μέθοδοι για τον τομέα της λογιστικής και της τραπεζικής, που είχε ως αποτέλεσμα την διευκόλυνση των προσπαθειών επιχειρηματιών για καινοτομία, επένδυση και επέκταση.
Πλέον,
εδώ και περίπου πέντε μήνες η ανθρωπότητα είναι αντιμέτωπη με μια νέα πανδημία. Οι περισσότερες χώρες έχουν ανακοινώσει ολοκληρωτικό lockdown. Τα ερευνητικά πορίσματα μας δείχνουν ότι η οικονομία είναι πλέον σε κάμψη. Είναι σαφές πως πολλά κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν στραφεί στην προσπάθεια έκδοσης ενός κοινού ομολόγου από την Ε.Ε ώστε να τονωθεί ακόμα περισσότερο η εθνική τους οικονομία. Σε αυτή την απαίτηση έχουν δημιουργηθεί δύο μέτωπα, αυτό της Γερμανίας, της Ολλανδίας και της Αυστρίας που μέχρι πρότινος αντιστέκονταν στην έκδοση ευρωομολόγου, ενώ χώρες όπως η Ελλάδα, η Ισπανία και η Ιταλία ζητούν επίμονα την έκδοσή του. Ουσιαστικά, εδώ φαίνεται πως η ιστορία δεν μας έγινε μάθημα… Αφού ξεπεράστηκε η επιδημία της πανώλης τα ισχυρά κράτη, σιγά σιγά, λειτούργησαν ως αρωγοί για τα λιγότερο ισχυρά, ενώ τώρα τα ισχυρά φαίνεται να αδιαφορούν για τα υπόλοιπα και να μένουν προσκολλημένα σε προηγούμενες οικονομικές πολιτικές.
Συμπερασματικά, η ιστορία θα πρέπει να αποτελεί έναν χρήσιμο και έμπιστο οδηγό για το μέλλον. Τα ισχυρά κράτη που με την στάση τους λειτουργούν ως εμπόδιο για την ενίσχυση των ανίσχυρων ίσως θα έπρεπε να αναλογιστούν πως όταν η Σπάρτη καίγεται, η Αθήνα πρέπει να ανησυχεί.
Βιβλιογραφία
Persson, K. G. & Sharp, P. (2010), Οικονομική ιστορία της Ευρώπης, εκδόσεις ΔΙΠΛΟΓΡΑΦΙΑ.
Cipolla, C. M. (1988), Η Ευρώπη πριν την βιομηχανική επανάσταση, εκδόσεις θεμέλιο.
The Economic Impact of the Black Death
https://yourearticles.com/wp-content/uploads/2020/04/financial-crisis-4917915_640.jpg
Επιμέλεια άρθρου: Ευγενία Κελαράκου
