Ένα φαινόμενο που διαχρονικά έχει διχάσει την οικονομική κοινότητα και όχι μόνο είναι αυτό του πληθωρισμού. Οι περισσότεροι οικονομολόγοι θεωρούν πως ο πληθωρισμός έχει μόνο μία όψη, την ΑΡΝΗΤΙΚΗ. Κάποιοι άλλοι το θεωρούν ως ένα νομισματικό φαινόμενο που μπορεί κυρίως σε περιόδους κρίσης με τα ανάλογα μέτρα να αποφέρει πολύ θετικά αποτελέσματα για την οικονομία.
Πού βρίσκεται η αλήθεια; Θα ξεκινήσουμε την ανάλυσή μας αποσαφηνίζοντας τον όρο. Όταν αναφερόμαστε στον όρο πληθωρισμό, εννοούμε την συνεχή αύξηση του γενικού επιπέδου τιμών για μία συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Κάποιες φορές προβλέπεται (προσδοκώμενος πληθωρισμός) και άλλες όχι (απροσδόκητος πληθωρισμός). Σε κάθε περίπτωση, ο πληθωρισμός είναι αποτέλεσμα της αύξησης της ζήτησης (πληθωρισμός ζήτησης) ή/και αποτελεί συνέπεια της αύξησης του κόστους παραγωγής (πληθωρισμός κόστους). Ο εντοπισμός της αιτίας ύπαρξής του είναι μείζονος σημασίας για την χάραξη οικονομικής πολιτικής, ώστε να αντιμετωπιστεί.
Η θετική όψη του πληθωρισμού
Η διάρκεια και το ύψος του πληθωρισμού προσδιορίζουν τις θετικές ή τις αρνητικές συνέπειές του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η προϋπόθεση της υιοθέτησης του ευρώ που ανέφερε: o πληθωρισμός πρέπει να είναι κάτω από μία τιμή αναφοράς (μέσα σε 3 χρόνια οι τιμές δεν πρέπει να ξεπερνάνε κατά περισσότερο από 1,5% τις αντίστοιχες του πιο αποδοτικού κράτους μέλους).
Βραχυχρόνια και σε περιόδους κρίσης, αν ληφθούν τα κατάλληλα δημοσιονομικά και νομισματικά μέτρα, μπορεί η πρόκλησή του να είναι θεμιτή για την τόνωση της οικονομίας. Πώς όμως; Αρχικά, τονώνονται οι επενδύσεις και ο δανεισμός, καθώς οι δανειζόμενοι δανείζονται ένα ποσό μεγαλύτερης αξίας από αυτό που θα χρειαστεί να επιστρέψουν. Ενώ οι επενδυτές ευνοούνται από την υψηλή προσφορά χρήματος και τα χαμηλά επιτόκια και αυξάνουν τις επενδύσεις (υπάρχει αντίλογος ως προς αυτό το επιχείρημα που θα παρουσιαστεί παρακάτω).
Δεύτερον, τονώνεται η ζήτηση «σήμερα» αφού λόγω της αβεβαιότητας για το πόσο πιο υψηλές θα είναι οι τιμές στο μέλλον αυξάνουν την κατανάλωσή τους, ώστε να ευνοηθούν από τις πιο χαμηλές τιμές που επικρατούν την παρούσα χρονική στιγμή. Τρίτον, μέσω του κατευθυνόμενου πληθωρισμού σε περιόδους κρίσης αποφεύγεται ο κίνδυνος του αποπληθωρισμού, ένα φαινόμενο που αυξάνει την ανεργία ενώ μειώνει την κατανάλωση και συνεπώς την συνολική ζήτηση. Τέλος, ο πληθωρισμός είναι πιθανόν να εξυπηρετεί την κυβέρνηση, αφού μειώνει την αξία του δημόσιου χρέους προς το Α.Ε.Π και αυξάνει τα φορολογικά έσοδα.
Η αρνητική όψη
Ο πληθωρισμός ενίοτε, και όπως αναφέραμε, θεωρούνταν ένα αρνητικό φαινόμενο. Οι αρνητικές συνέπειές του μπορεί να αποβούν μοιραίες. Παράδειγμα, η Γερμανία του μεσοπολέμου. Η Γερμανία είχε υποστεί αυτό το φαινόμενο όσο καμία άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Ο πληθωρισμός, που κατέληξε σε υπερπληθωρισμό, εκτός από την εξαθλίωση της οικονομίας και των ανθρώπων οδήγησε την χώρα στο χείλος του γκρεμού και αυτό έμμεσα είχε ως αποτέλεσμα την άνοδο του Χίτλερ.
Ποιες είναι οι βασικές αρνητικές συνέπειες του πληθωρισμού; Ο πληθωρισμός, πρώτα από όλα, μειώνει την αγοραστική δύναμη των ανθρώπων, καθώς κάθε μονάδα χρήματος αγοράζει όλο και λιγότερα αγαθά και υπηρεσίες. Επιπρόσθετα, άλλη μία συνέπεια του πληθωρισμού είναι η αυθαίρετη ανακατανομή του πλούτου ανάμεσα σε χρεώστες και πιστωτές (απροσδόκητος πληθωρισμός). Αυτό γίνεται, διότι το επιτόκιο που συμφωνούν είναι ονομαστικό και προσδιορίζεται σύμφωνα με τον προσδοκώμενο πληθωρισμό και έτσι, ανάλογα με τις τάσεις του απροσδόκητου, ευνοείται η μία ή άλλη πλευρά (εδώ δημιουργείται μία εύλογη απορία: γιατί δεν χρησιμοποιούν στις συμφωνίες το πραγματικό επιτόκιο αντί του ονομαστικού ώστε σε κάθε περίπτωση να οδηγούνται σε μία κατάσταση win-win). Προηγουμένως αναφέραμε το επιχείρημα περί επενδύσεων, το οποίο όμως είναι αρκετά ευάλωτο ως προς την υπόστασή του, καθώς τίθεται το θέμα της αβεβαιότητας, αφού σχεδόν κανένας επενδυτής δεν επιθυμεί να παίρνει ρίσκο χωρίς να μπορεί να προβλέψει «το μέλλον».
Συνοψίζοντας,
ο πληθωρισμός μπορεί να θεωρείται θανατηφόρος για την οικονομία από οικονομολόγους της αυστριακής σχολής (και όχι μόνο), αλλά στην πραγματικότητα μπορεί να αποφέρει κάποια αρκετά θεμιτά αποτελέσματα σε αυτή. Αρκεί να σκεφτούμε μία οικονομία που μπαίνει σε φάση ύφεσης λόγω μειωμένης ζήτησης. Η μειωμένη ζήτηση με σταθερή την προσφορά θα προκαλέσει μείωση των τιμών. Αυτό θα προκαλέσει μείωση του ονομαστικού Α.Ε.Π.
Πώς μπορεί να διορθωθεί η κατάσταση; Ένας οικονομολόγος από main-stream πανεπιστήμιο θα μας πληροφορούσε πως η αγορά τιμωρεί και επιβραβεύει καθώς και αυτοδιορθώνεται, έτσι το «αόρατο χέρι» θα τα διορθώσει όλα (προφανώς και όχι). Στην πραγματικότητα, θα σύστηνε πολιτικές δημοσιονομικής λιτότητας. Αντίθετα, ο σπουδαιότερος οικονομολόγος του 20ου John Maynard Keynes, θα απαντούσε: «πρέπει να επέμβουμε, πρέπει να δώσουμε το κατάλληλο boost». Ο Keynes θεωρούσε ότι το κράτος πρέπει να επεμβαίνει στην αγορά και να διορθώνει τις ατέλειές της μέσω της δημοσιονομικής πολιτικής ή/και μέσω της νομισματικής πολιτικής. Συνεπώς, ο κατευθυνόμενος πληθωρισμός (αρκεί να είναι ελεγχόμενος) ίσως αποβεί σωτήριος για την οικονομία τουλάχιστον σε περιόδους κρίσης…
Βιβλιογραφία
Sloman, J.,Wride, A. & Garratt, D., (2017), Εισαγωγή στην οικονομική: Μακροοικονομική, 5η έκδοση, εκδόσεις Broken Hill.
Begg, D. & Vernasca, G., (2015), Εισαγωγή στην οικονομική, τόμος Β’, εκδόσεις Κριτική.
Mankiw, N.G., (2002), Μακροοικονομική θεωρία, 4η έκδοση, εκδόσεις Gutenberg.
Skidelsky, R. (2012), Keynes επιστροφή στην διδασκαλία του, εκδόσεις Κριτική.
Ηλεκτρονικές Πηγές
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%BB%CE%B7%CE%B8%CF%89%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82
https://www.ecb.europa.eu/explainers/tell-me-more/html/25_years_maastricht.el.html
Επιμέλεια άρθρου: Ευγενία Κελαράκου
