Τραπεζικός πανικός: Η αυτοεκπληρούμενη προφητεία

Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που στο κομμάτι των οικονομικών οι επιλογές, η ψυχολογία ή ακόμα και μια λέξη καθορίζουν το τελικό αποτέλεσμα. Στην προκειμένη περίπτωση, ο τραπεζικός πανικός (Bank run) ίσως είναι ένα συνονθύλευμα από τα παραπάνω!

Ως ορισμός, ο τραπεζικός πανικός είναι μια κατάσταση κατά την οποία το κοινό πραγματοποιεί μια ξαφνική και μεγάλης διάστασης ανάληψη των καταθέσεών του από τις τράπεζες. Συνήθως κάτι τέτοιο συμβαίνει όταν επικρατούν διάφορες φήμες, φόβος και αβεβαιότητα ως προς τη δυνατότητα της τράπεζας να επιστρέψει τα χρήματα στους καταθέτες της. Το κοινό σπεύδει στις τράπεζες να πάρει έστω και μέρος των χρημάτων του υπό τον φόβο ότι η τράπεζα δεν είναι πλέον φερέγγυα και ότι δεν θα έχει πλέον τα απαραίτητα «διαθέσιμα», για να τα δώσει πίσω στους αρχικούς κατόχους. Έτσι, είναι αυτονόητο ότι αν πάμε ξαφνικά όλοι να πάρουμε τα χρήματά μας από τις τράπεζες, τότε δεν θα είμαστε όλοι τυχεροί!

Πολλές φορές ο τραπεζικός πανικός καταλήγει σε μια «αυτοεκπληρούμενη προφητεία», διότι οι φήμες και ο φόβος στην τελική προκαλούν το αποτέλεσμα που φοβόμαστε. Συχνά πρόκειται για «πανικό», όπως το λέει η ίδια η λέξη, παρά για αφερεγγυότητα της τράπεζας, αλλά στο τέλος μπορεί να οδηγηθεί ακόμα και σε χρεοκοπία η τράπεζα.

Κάνοντας μια μικρή ιστορική αναδρομή στους τραπεζικούς πανικούς των Η.Π.Α. φαίνεται πως επί το πλείστον οφείλονταν σε διάφορα «κακά» νέα –κυρίως οικονομικά και χρηματοπιστωτικά – είτε σε διάφορες αδυναμίες του ίδιου του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Εξάλλου εκτός κάποιας σημαντικής ανάγκης χρημάτων, κανείς δεν έχει λόγο να «τρέξει» να πάρει πίσω τα χρήματά του.

Σύμφωνα με τους Scwartz και Friedman ορισμένα βασικά αίτια τραπεζικών πανικών του προηγούμενου αιώνα και κυρίως της Μεγάλης Ύφεσης ήταν: η χρεοκοπία μιας μεγάλης ιδιωτικής τράπεζας το 1930 με όνομα «Bank of United States», η μείωση των τιμών των γεωργικών προϊόντων και οι επιπτώσεις τους. Στην Ευρώπη συνέβη η απόσυρση του χρυσού κανόνα από τη Μ. Βρετανία και το σημαντικό γεγονός της χρεοκοπίας της μεγαλύτερης τράπεζας της Αυστρίας το 1931. 

Εξαιτίας του τραπεζικού πανικού, ο κόσμος προτιμούσε να κρατάει τα χρήματα σε μετρητά και όχι σε κάποια μορφή κατάθεσης στην τράπεζα. Έτσι, είχαμε πρακτικές όπως «μετρητά κάτω από το στρώμα» ή σε «κουτιά θαμμένα στον κήπο». Ήταν ένα είδος ασφάλειας έναντι της δυσπιστίας στην αναξιόπιστη τράπεζα. Ωστόσο, το New Deal του προέδρου Roosevelt θεωρείται από αρκετούς ότι αποκατέστησε την αναξιοπιστία του τραπεζικού συστήματος και κατ’ επέκταση έδωσε τέλος στον τραπεζικό πανικό.

Ολοκληρώνοντας, παρατηρούμε ότι ο τραπεζικός πανικός μπορεί να προκαλέσει το λεγόμενο «ντόμινο» και στο υπόλοιπο σύστημα. Δηλαδή, ξεκινώντας από μια τράπεζα μπορεί να μεταδοθεί σαν ιός και στις υπόλοιπες.

Πηγές:

https://www.investopedia.com/terms/b/bankrun.asp

https://www.history.com/topics/great-depression/great-depression-history

Abel, A., Bernanke, B. & Croushore, D. (2008), Μακροοικονομική, Εκδόσεις Κριτική

Επιμέλεια άρθρου: Ευγενία Κελαράκου

Πτυχιούχος οικονομικών επιστημών στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών οικονομικών σπουδών. Έχω ασχοληθεί με την εκπαίδευση. Βασική μου επιδίωξη, είναι να παρουσιάσω ενδιαφέροντα άρθρα οικονομικού (κυρίως) περιεχομένου, ώστε να γίνονται από όλους κατανοητά.