Το σύνδρομο της Στοκχόλμης είναι ένα ψυχολογικό σύνδρομο που κάνει τους ομήρους και τους αιχμαλώτους να αναπτύσσουν ισχυρά συναισθήματα για τους απαγωγείς τους. Αισθάνονται ασφαλείς μαζί τους, αρχίζουν να έρχονται πιο κοντά τους και να δέχονται πιο εύκολα τα αιτήματά τους.
Ο όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τα ξένα μέσα ενημέρωσης κατά τη διάρκεια μιας ληστείας τράπεζας στη Σουηδία. Στις 23 Αυγούστου 1973, ένας άνδρας ονόματι Jan-Erik Olsson εισέβαλε στην τράπεζα «Sveriges Kreditbank» στην αριστοκρατική πλατεία Norrmalmstorg της Στοκχόλμης στη Σουηδία. Κάτω από το σακάκι του είχε ένα πυροβόλο όπλο το οποίο έβγαλε και φώναξε χαρακτηριστικά, στην αγγλική γλώσσα «Το πάρτι μόλις ξεκίνησε!»
Ο Olsson κράτησε ομήρους τέσσερις υπαλλήλους της τράπεζας για έξι ημέρες. Απαίτησε περισσότερα από 700.000 δολάρια σε σουηδικά και ξένα νομίσματα, ένα αυτοκίνητο, για να διαφύγει, και την απελευθέρωση του Clark Olofsson, ο οποίος τελούσε την θητεία του στη φυλακή για ένοπλη ληστεία και για το φόνο ενός αστυνομικού. Ωστόσο, οι αρχές αρνήθηκαν τις επιθυμίες του δράστη και απαίτησαν με τη σειρά τους να φύγει και να αφήσει ελεύθερους τους ομήρους.
Αφού οι υπάλληλοι ελευθερώθηκαν, και οι τέσσερεις υπερασπίστηκαν τον απαγωγέα τους και δεν κατέθεσαν εναντίον του στο Δικαστήριο. Προφανώς, μια παράδοξη σχέση αναπτύχθηκε μεταξύ αυτών των ομήρων και του απαγωγέα τους. Μάλιστα, μία υπάλληλος, κατά τη διάρκεια μιας τηλεφωνικής κλήσης με το Σουηδό πρωθυπουργό Olof Palme ισχυρίστηκε ότι εκείνη εμπιστευόταν τον απαγωγέα και ότι είναι φοβισμένη, επειδή πίστευε πως θα πεθάνει σε μια επίθεση της αστυνομίας στο κτήριο της τράπεζας.
Ακόμα και μετά την επιστροφή του Olsson στη φυλακή, οι τότε όμηροί του τον επισκέπτονταν. Μόλις απελευθερώθηκε, παντρεύτηκε μία από τις πολλές γυναίκες που τού έστελναν γράμματα όσο ήταν έγκλειστος και μετακόμισε στην Ταϊλάνδη όπου το 2009 κυκλοφόρησε την αυτοβιογραφία του, με τίτλο «Σύνδρομο της Στοκχόλμης».
Οι ψυχολόγοι που έχουν μελετήσει το σύνδρομο πιστεύουν ότι ο δεσμός αρχικά δημιουργείται, όταν ένας απαγωγέας απειλεί τη ζωή ενός αιχμαλώτου, συσκέπτεται και, στη συνέχεια, επιλέγει να μην σκοτώσει τον αιχμάλωτο. Το Σύνδρομο της Στοκχόλμης είναι φαινομενικά παράδοξο, διότι τα ευνοϊκά συναισθήματα που νιώθουν τα θύματα για τους απαγωγείς είναι αντίθετα από το φόβο και την περιφρόνηση που είναι αναμενόμενο να αισθάνεται ένας «κατώτερος» προς τα αφεντικά. Στις πιο κλασικές περιπτώσεις, τα θύματα εξακολουθούν να υπερασπίζονται και να νοιάζονται τους απαγωγείς τους, ακόμη και μετά την διαφυγή των πρώτων ή την φυλάκιση των τελευταίων.
Τα συμπτώματα του συνδρόμου της Στοκχόλμης έχουν εντοπιστεί, επίσης, σε ερωτικές σχέσεις όπου επικρατούν οι ρόλοι «κύριος/σκλάβα» (οι γυναίκες είναι συνήθως σε μία κατώτερη θέση), σε περιπτώσεις κακοποίησης και ενδοοικογενειακής βίας και σε μέλη αιρέσεων και δοξαστικών λατρειών. Ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί στον άνθρωπο το σύνδρομο, αποτελεί μέρος της φυσικής ανάγκης για επιβίωση. Πιο συγκεκριμένα, ένστικτα του εγκεφάλου του ομήρου ενεργοποιούνται, ώστε να υπάρχει συζήτηση και διαπραγμάτευση με τον θύτη. Με αυτό τον τρόπο οι απαγωγείς γίνονται λιγότερο απειλητικοί, προσφέρουν βασική περίθαλψη στα θύματα και δένονται ακόμη περισσότερο μαζί τους- σε σημείο που μία ξαφνική διαφυγή να φαντάζει αβάσταχτη.
Το ψυχολογικό σύνδρομο αυτό είναι ασυνήθιστο και πολύ σπάνιο. Περίπου 8% των θυμάτων παρουσιάζουν ενδείξεις του. Δεν υπάρχει κανένα χημικό φάρμακο, καμία θεραπεία για αυτό το σύνδρομο. Οι άνθρωποι που πάσχουν από αυτό πρέπει να επισκεφθούν ένα ψυχολόγο προκειμένου να αποδομήσουν, μέσω διαλέξεων και συνεδριών, τον παράξενο δεσμό τους με τον απαγωγέα.
Πολλοί ειδικοί δίνουν έμφαση στην αναπόληση της μνήμης. Ο πάσχων πρέπει να επαναφέρει μνήμες από το συμβάν, ώστε να κατανοήσει τους αληθινούς κινδύνους της τότε κατάστασης. Μία από τις πιο δημοφιλείς ιστορίες είναι εκείνη της Natascha Kampuch. Ενώ περπατούσε για το σχολείο της, η 10χρονη τότε Natascha, στις 2 Μαρτίου 1998, απήχθη από δύο άνδρες. Για τα επόμενα οκτώ χρόνια, η Natascha ήταν φυλακισμένη σε ένα κελάρι κάτω από το γκαράζ ενός άνδρα, του Wolfgang Přiklopil. Αρχικά, η Natascha απαγορευόταν να βγει από το κελάρι. Κατά τα επόμενα έτη δημιουργήθηκε μία ιδιαίτερη «ρουτίνα» ανάμεσα στους δύο η οποία της επέτρεπε να είναι πιο «άνετη». Το κορίτσι έπεφτε θύμα βιασμών και ξυλοδαρμού, ωστόσο, ο Přiklopil της έφερνε βιβλία να διαβάσει και κάθε πρωί έπαιρναν πρωινό μαζί…
Τέλος στο μαρτύριο της κοπέλας δόθηκε οκτώ χρόνια μετά, όπου η 18χρονη πλέον Natascha, στις 23 Αυγούστου 2006 κατάφερε να αποδράσει με επιτυχία αυτή τη φορά. Ο Přiklopil, αφού συνειδητοποίησε ότι ήταν αντιμέτωπος με ισόβια κάθειρξη, πήδηξε μπροστά από ένα κινούμενο τρένο κοντά στον σταθμό Wien Nord στη Βιέννη.
Όταν η Natascha πληροφορήθηκε το θάνατο του Přiklopil, έκλαψε και απαίτησε να καθίσει μόνη με το φέρετρό του. Χρόνια μετά την απόδρασή της και την αυτοκτονία του δράστη, μετέφερε ακόμα μια φωτογραφία του στο πορτοφόλι της. Κάποια άλλα ενδεικτικά παραδείγματα ασθενών με το σύνδρομο είναι η Elizabeth Smart, η Mary McElroy, η Colleen Stan και η Patty Hearst.
Δικτυογραφία:
https://en.wikipedia.org/wiki/Natascha_Kampusch
https://www.history.com/news/stockholm-syndrome
https://health.howstuffworks.com/mental-health/mental-disorders/stockholm-syndrome.htm
