Σε μια προσπάθεια να κατανοήσουμε την επιστήμη της Ψυχολογίας αποφασίσαμε να κάνουμε μια εισαγωγική συζήτηση με μερικές βασικές ερωτήσεις περί Ψυχολογίας! Τις απαντήσεις μάς τις έδωσε η Άννα Λιάσκα η οποία είναι Ψυχοθεραπεύτρια στο Θεραπευτικό Μονοπάτι.
Τι είναι η ψυχολογία; Θα μπορούσες να δώσεις έναν σύντομο ορισμό;
Το μαγικό των λέξεων είναι πως εμπεριέχουν μέσα τους ζωή. Είναι τόσο ζωντανές όσο και ο άνθρωπος που τις έφτιαξε και τις αναπαράγει μέσα στους αιώνες. Κινείται αυτός και οι λέξεις κινούνται μαζί του. Κι όπως κάθε τι ζωντανό, για να τις κατανοήσεις, χρειάζεται να του αφιερώσεις χρόνο. Να τις παρατηρήσεις, να αναγνωρίσεις τα χαρακτηριστικά τους σημεία, να δεις από πού προέρχονται.
Η ίδια η λέξη «ψυχολογία» μάς ανοίγει τον δρόμο προς τη σημασία της, αν αφήσουμε τα διακριτικά γνωρίσματά της να καθοδηγήσουν τη σκέψη μας. «Ψυχή», «Πνεύμα» ή «νους» και «λόγος» είναι οι ρίζες της λέξης που στον κόσμο της γλώσσας ενώνονται, για να γεννήσουν το λεκτικό σύμβολο της επιστήμης που μελετά τα όσα κάνει ένας άνθρωπος από τη στιγμή που αρχίζει η ύπαρξή του στον κόσμο μέχρι το τέλος αυτής. Διερευνά όλες αυτές τις συνειδητές και μη συνειδητές εσωτερικές διεργασίες του ψυχισμού μας που στο σύνολό τους φτιάχνουν αυτό που λέμε «Εγώ».
Μέσα από τη μελέτη, την έρευνα, την παρατήρηση, η επιστήμη της Ψυχολογίας κατανοεί, εξηγεί και περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί ο νους και οι νοητικές και νευροβιολογικές διεργασίες του μέχρι να παράγουν το τελικό και φανερό πια στο εξωτερικό περιβάλλον αποτέλεσμά τους. Τον τρόπο δηλαδή με τον οποίο ένας οργανισμός συμπεριφέρεται στην καθημερινότητά του.
Πόσο εύκολα στις μέρες μας επισκέπτεται ένας άνθρωπος τον ψυχολόγο; Θεωρείται ταμπού;
Το να ζητήσει κανείς βοήθεια κάποια στιγμή στην ζωή του προϋποθέτει την ανάδυση αυτής της ανάγκης και την αναγνώριση αυτής. Μια στιγμή δηλαδή που τα βήματά του δεν τον οδηγούν προς μια κατεύθυνση όπου ο ίδιος θα νιώθει πως είναι «σωστή». Επομένως, δεν θα αισθάνεται καλά με τον εαυτό του.
Δεν είναι εύκολη η παραδοχή πως οι μέχρι τώρα επιλογές μου μοιάζει να μην έχουν τα αποτελέσματα που θα ήθελα. Αυτό σημαίνει πως θα χρειαστεί να έρθω αντιμέτωπος με τις συνέπειες των επιλογών αυτών και την επίδρασή τους στον εαυτό και τη ζωή μου. Όπως επίσης και με την πιθανότητα αλλαγής κατεύθυνσης χωρίς αυτό να σημαίνει πως μου είναι ξεκάθαρο το προς τα πού χρειάζεται να κινηθώ.
Όλη αυτή η εσωτερική διαδικασία εμπεριέχει διάφορες ψυχικές δυσκολίες και πολύ φόβο σε πρώτη φάση. Οπότε μάλλον όχι εύκολα. Οπωσδήποτε διατηρούνται μέχρι και σήμερα στερεοτυπικές ιδέες γύρω από την ψυχοθεραπεία και θα συνεχίσουν να υπάρχουν όσο ο άνθρωπος δεν βρίσκει ενδιαφέρον στο να ενημερωθεί για το πώς «δουλεύει» ο νους του.
Αυτές οι ιδέες σε συνδυασμό με τον φόβο για το άγνωστο που προανέφερα είναι βασικές συνιστώσες στο να γίνεται η ψυχική μας υγεία θέμα ταμπού για πολλούς ανθρώπους ακόμα και σήμερα. Στην πράξη αυτό που παρατηρώ είναι πως τα τελευταία χρόνια, πολλοί άνθρωποι μάς χτυπούν την πόρτα «πιο εύκολα» πια υπό την έννοια ότι γνωρίζουν περισσότερα για την διαδικασία και την χρησιμότητά της.
Επιλέγουν λοιπόν την θεραπευτική διαδικασία, πολύ συχνά όμως χωρίς να μοιράζονται αυτή τους την απόφαση με τον κοινωνικό τους περίγυρο.
Ποια είναι τα προβλήματα που απασχολούν τον άνθρωπο της σημερινής κοινωνίας;
Θα έλεγα ότι τα προβλήματα είναι λίγο πολύ οικεία σε όλους μας. Άγχη της καθημερινότητας, κατάθλιψη, κρίσεις πανικού, πένθος για πρόσωπα και καταστάσεις που άλλαξαν στη ζωή μας, μοναξιά, σχέσεις που δεν πηγαίνουν καλά.
Το σώμα επίσης φροντίζει να απασχολήσει τον άνθρωπο ώστε τελικά να καταφέρει να τον φέρει για θεραπεία. Αϋπνία, πονοκέφαλος, υπέρταση, διάφοροι πόνοι και συμπτώματα στο σώμα χωρίς παθολογικά αίτια είναι ένας από τους συνήθεις λόγους που ζητά κάποιος βοήθεια.
Τα ψυχοσωματικά μας είναι η φωνή των εσωτερικών μας συγκρούσεων και εμφανίζονται όταν καμιά από τις προηγούμενες δοκιμές του εαυτού μας να επικοινωνήσει μαζί μας δεν πήγε καλά.
Πόσο έτοιμοι είναι οι άνθρωποι να ανακαλύψουν κομμάτια του χαρακτήρα τους;
Η ετοιμότητα προϋποθέτει κάποια προετοιμασία. Η ανθρώπινη προσωπικότητα αποτελείται από πολλές πλευρές κάποιες από τις οποίες μάς είναι συνειδητές και τις αναγνωρίζουμε και κάποιες άλλες όχι.
Συνήθως είναι τα άγνωστα σε εμάς, μη συνειδητά, κομμάτια του εαυτού που μας δημιουργούν «μπελάδες». Επειδή ακριβώς είναι άγνωστα, είναι δύσκολο να τα συνειδητοποιήσουμε άρα και να μπούμε στη διαδικασία να τα αναζητήσουμε.
Όταν ένας άνθρωπος έρχεται για θεραπεία, προετοιμάζεται με διάφορους τρόπους κατά τη διάρκεια αυτής, ώστε την κατάλληλη στιγμή για τον ίδιο, να έρθει σε επαφή με τις μη συνειδητές πτυχές του «είναι» του. Η αρχή αυτής της προετοιμασίας είναι η παραδοχή που ανέφερα σε ερώτημα παραπάνω σχετικά με την στιγμή της συνειδητοποίησης πως κάτι δεν πάει καλά στη μέχρι στιγμής πορεία ενός ανθρώπου και η επιθυμία του να κάνει κάτι, για να αισθάνεται καλά.
Μεριμνά το κράτος για την ψυχολογική ευημερία (ψυχική υγεία) των ανθρώπων;
Η ψυχική υγεία δυστυχώς μέχρι και σήμερα είναι σε μεγάλο βαθμό παραμελημένη. Από την απλή και απαραίτητη ενημέρωση των πολιτών γύρω από βασικά θέματα που αφορούν την ψυχοσυναισθηματική τους ανάπτυξη και ευημερία μέχρι και την μέριμνα για επαρκώς διαμορφωμένες δομές που θα μπορούν να φροντίσουν αποτελεσματικά όσους πάσχουν από ψυχικές ασθένειες.
Οι άνθρωποι είμαστε φτιαγμένοι, για να κινούμαστε σε δύο παράλληλα επίπεδα ανάπτυξης, το βιολογικό-σωματικό και το ψυχοσυναισθηματικό. Εφόσον έχουμε πια αυτή την επιστημονική γνώση, είναι σημαντικό και να την αξιοποιήσουμε σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο προς όφελός μας. Δεν είναι βοηθητικό να κινούμαστε επιθετικά προς τον εαυτό μας αφήνοντας πίσω την εξέλιξη και την φροντίδα ενός εκ των δυο.
Πώς βλέπεις την παιδεία που αποκτούν οι νέοι ψυχολόγοι στην Ελλάδα; Υπάρχει συσχέτιση με την αγορά εργασίας; Γίνεται σωστή προετοιμασία;
Ένας εκπαιδευόμενος στον τομέα της ψυχικής υγείας, πέρα από την θεωρία, χρειάζεται οπωσδήποτε να μάθει και το τι συμβαίνει τελικά στην πράξη. Πράξη για εμάς σημαίνει να αποκτήσουμε το βίωμα της θεραπείας τόσο από τη θέση του θεραπευτή όσο και από τη θέση του θεραπευόμενου. Αυτό μεταφράζεται σε χρόνια προσωπικής Ψυχοθεραπείας και κλινικής άσκησης.
Οπωσδήποτε, υπάρχουν πρακτικές δυσκολίες στην εκπαίδευση. Την παιδεία ενός Ειδικού Ψυχικής Υγείας δεν μπορώ να την δω ανεξάρτητα από τον ίδιο. Κάθε άνθρωπος που ξεκινά την εκπαιδευτική του πορεία θα έρθει αντιμέτωπος με εξωτερικούς παράγοντες όπως για παράδειγμα το εκπαιδευτικό πλαίσιο. Κατ’ επέκταση, θα έρθει αντιμέτωπος και με τα θετικά και τα αρνητικά τους.
Μπροστά στις όποιες συνθήκες καλούμαστε να αξιολογήσουμε τα δεδομένα που έχουμε και να πάρουμε μια απόφαση σχετικά με το τι είδους επαγγελματίες θέλουμε να γίνουμε. Είτε συνειδητά είτε όχι η επιλογή γίνεται και με την σειρά της χρωματίζει την επαγγελματική μας συμπεριφορά.
Θα έπρεπε να υπάρχουν ψυχολόγοι στα σχολεία;
Το σχολείο είναι ο επόμενος, μετά την οικογένεια, χώρος μέσα στον οποίο ένας νεαρός άνθρωπος περνά πολύ χρόνο κατά τη διάρκεια του οποίου εκτός από γνώση, παίρνει βιωματικά μαθήματα για τη ζωή του. Ένα περιβάλλον όπως αυτό πιστεύω πως χρειάζεται να είναι φροντισμένο για τα παιδιά του σε όλα τα επίπεδα και ειδικότερα σε ό,τι αφορά την μέριμνα για την ψυχική τους υγεία.
Θεωρώ λοιπόν πως ναι, είναι αναγκαία συνθήκη η ύπαρξη ψυχολόγων στα σχολεία μας όσο αναγκαία είναι η ύπαρξη ενός κατά το δυνατόν βοηθητικού για την συνολική ανάπτυξη των παιδιών περιβάλλοντος.
Ψυχολόγοι σε σταθερή και συστηματική συνεργασία με γονείς και εκπαιδευτικούς μπορούν να συμβάλλουν, με τις απαραίτητες δράσεις, στην δημιουργία ενός ασφαλούς και λειτουργικού για τα παιδιά εκπαιδευτικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο θα μπορούν να αναπτυχθούν ψυχοσυναισθηματικά και κοινωνικά με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Πώς ξεκίνησες το Θεραπευτικό Μονοπάτι; Πες μας λίγα λόγια για αυτό.
Όσο ένας άνθρωπος κινείται, τα βήματά του διαγραφούν το μονοπάτι της μοναδικής υπαρξιακής του πορείας. Το Θεραπευτικό Μονοπάτι είναι το σημείο όπου η δική μου υπαρξιακή διαδρομή και του συνεταίρου μου, Αϊβαλιώτη Γιάννη, διασταυρώθηκαν.
Η συνάντηση αυτή γέννησε την ιδέα της δημιουργίας ενός χώρου φτιαγμένου με πολλή αγάπη και επιθυμία από την πλευρά και των δυο μας να προσφέρουμε την ψυχοθεραπευτική μας βοήθεια σε ανθρώπους που – όπως κι εμείς κάποτε – βρίσκονται σε ένα σημείο του προσωπικού τους δρόμου που μοιάζει να είναι δύσβατο.
Η δική μου θεραπευτική εμπειρία ήταν και συνεχίζει να είναι εδώ και πάρα πολλά χρόνια μια αφυπνιστική εμπειρία που άλλαξε όλη μου τη ζωή, καθώς μέχρι τότε περπατούσα χωρίς να συνειδητοποιώ πως τα βήματά μου με κάποιο τρόπο και μέχρι ενός ορισμένου σημείου τα επέλεγα.
Αυτή είναι μια δύσκολη συνειδητοποίηση και παράλληλα τόσο απελευθερωτική, αφού αυτό σημαίνει πως μπορώ να συνεχίσω να τα επιλέγω. Συνειδητά αυτή τη φορά, μετέχοντας ενεργά σε όσα γίνονται στη ζωή μου.
Για αυτόν και για αμέτρητους άλλους λόγους επέλεξα να είμαι θεραπεύτρια και έτσι να γίνομαι μια βοηθητική παρουσία στην προσπάθεια κι άλλων ανθρώπων να κάνουν αυτή την αλλαγή που χρειάζονται ώστε να ζουν καλύτερα.
Μάθετε περισσότερα για το Θεραπευτικό Μονοπάτι: https://www.therapypath.gr/
Συνέντευξη – συζήτηση στους Ελένη Νικολιδάκη (Ψυχολόγος) και Μιχάλη Δραμιτινό (Οικονομολόγος Msc)
Επιμέλεια συνέντευξης: Ευγενία Κελαράκου
