Σας έχει συμβεί να νομίζετε ότι ακούτε το κινητό σας να χτυπάει ή να νιώθετε ότι δονείται και όταν ετοιμάζεστε να απαντήσετε, να βλέπετε ότι είναι σιωπηλό; Αυτό είναι το σύνδρομο του 21ου αιώνα και είναι αποτέλεσμα της συχνής χρήσης του κινητού τηλεφώνου.
Ορισμός
Το Σύνδρομο Φανταστικής Δόνησης/ Κλήσης (Phantom vibration syndrome/ phantom ringing) είναι η ψευδαίσθηση ότι το κινητό τηλέφωνο δονείται ή κουδουνίζει, όταν στην πραγματικότητα δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Ο Dr. Michael Rothberg που περιέγραψε τον όρο (ringxiety) για πρώτη φορά το 2007 στην πραγματικότητα αναφέρει ότι δεν πρόκειται ακόμη για ένα σύνδρομο ή διαταραχή, αλλά για μια αισθητηριακή παραίσθηση, δεδομένου ότι ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται μια αίσθηση που δεν υπάρχει. Η λέξη «σύνδρομο» χρησιμοποιείται ως όρος από τα Μ.Μ.Ε., αλλά δεν έχει αναγνωριστεί ως ψυχιατρική διαταραχή ή ψυχολογικό σύνδρομο.
Μπορεί να συμβεί οπουδήποτε: στο ντους, βλέποντας τηλεόραση ή χρησιμοποιώντας μια συσκευή που παράγει ήχο. Οι άνθρωποι, όπως αναφέρουν οι επιστήμονες, είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι σε ακουστικές συχνότητες μεταξύ 1.000 και 6.000 Hertz, συχνότητες στις οποίες εκπέμπει και ο ήχος του τηλεφώνου.
Πληθυσμός
Έχουν διεξαχθεί μερικές έρευνες και σύμφωνα με τα αποτελέσματα, το φαινόμενο αγγίζει καθημερινά όλο και περισσότερους νέους. Η ερευνήτρια Michelle Drouin διαπίστωσε ότι σχεδόν 9 στους 10 φοιτητές υποφέρουν από το σύνδρομο αυτό. Σε τελευταία έρευνα στην οποία συμμετείχαν μαθητές λυκείου το 89% είχε αρκετές εμπειρίες ψεύτικων δονήσεων με το 10% να είναι σε καθημερινή βάση. Στις περισσότερες μελέτες, η πλειοψηφία αναφέρει ότι αντιμετωπίζει περιστασιακές φανταστικές δονήσεις ή ήχους κλήσης, με τα αναφερόμενα ποσοστά να κυμαίνονται από το 27,4% έως το 89%. Η τυπική συχνότητα με την οποία εμφανίζεται το φαινόμενο είναι μία φορά κάθε δύο εβδομάδες. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν ενοχλούνται σοβαρά από αυτές τις ακουστικές ή αισθητηριακές ψευδαισθήσεις. Τέλος, το γυναικείο φύλο φαίνεται ότι βιώνει την εμπειρία αυτή συχνότερα.
Αιτιολογία
Οι αιτίες δεν είναι ακόμα γνωστές. Μια πρώιμη έρευνα έδειξε ότι το φαινόμενο σχετίζεται με την υπερβολική ενασχόληση με το κινητό, κάτι που δημιουργεί με τον καιρό υπερευαισθησία σε κάθε ερέθισμα αναφορικά με το κινητό και, εν τέλει, σε μια ψυχολογική εξάρτηση. Η υπερευαισθησία συνδέεται με την λανθασμένη αντίληψη και κατ’ επέκταση, με την παρερμηνεία ενός ερεθίσματος.
Παράλληλα, υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα που υποστηρίζουν ότι ο εγκεφαλικός φλοιός μπορεί να «μπερδέψει» άλλου τύπου αισθητηριακά ερεθίσματα, όπως είναι οι μυϊκές συστολές ή το άγγιγμα από τα ρούχα μας ή το άκουσμα της μουσικής με μία δόνηση ή κουδούνισμα. Αυτά μπορεί να πυροδοτήσουν την αίσθηση της φανταστικής δόνησης.
Οι συνέπειες της ψυχολογικής εξάρτησης είναι φανερές στον συνεχή και συχνά ψυχαναγκαστικό έλεγχο του κινητού και στα αρνητικά συναισθήματα που νιώθουν τα άτομα, όταν δε λαμβάνουν μηνύματα ή κλήσεις και βρίσκονται σε μια διαρκή ανυπομονησία κατά την αναμονή μιας ενδεχόμενης επικοινωνίας.
Υποστηρίζεται, γενικότερα, ότι ο εθισμός στο κινητό δημιουργεί αυτή την υπερευαισθησία με άμεση συνέπεια την εμπειρία της φανταστικής δόνησης/κλήσης.
Συσχέτιση με χαρακτηριστικά προσωπικότητας
Η εμπειρία αυτή φαίνεται ότι εξαρτάται από ψυχολογικούς παράγοντες και συγκεκριμένα από κάποια χαρακτηριστικά της προσωπικότητας. Σύμφωνα με την θεωρία του «Μοντέλου των 5 Παραγόντων», η προσωπικότητα μπορεί να περιγραφεί με 5 έννοιες (εσωστρέφεια/εξωστρέφεια, δεκτικότητα σε νέες εμπειρίες/επιφυλακτικότητα, νευρωτισμός/συναισθηματική σταθερότητα, ευσυνειδησία/έλλειψη προσανατολισμού και συνεργατικότητα/ανταγωνισμός).
Οι έρευνες συνδέουν τα συμπτώματα του συνδρόμου της φανταστικής δόνησης / κλήσης με 3 από τις 5 έννοιες, την εξωστρέφεια, τον νευρωτισμό και την χαμηλή ευσυνειδησία. Ας δούμε αναλυτικά γιατί.
Οι εξωστρεφείς απολαμβάνουν να βρίσκονται σε επαφή με άλλους ανθρώπους και να είναι κοινωνικοί. Επιζητούν την προσοχή των άλλων, διαθέτουν αυτοπεποίθηση και αποπνέουν σιγουριά. Έχουν μεγαλύτερη επιθυμία να δημιουργούν κοινωνικές σχέσεις και να τις διατηρούν και αυτό μπορεί να επιτευχθεί και μέσω της χρήσης μηνυμάτων από το κινητό. Αυτό έχει συχνά ως αποτέλεσμα να εξαρτώνται από το κινητό και να λαμβάνουν αρκετά επικοινωνιακά ερεθίσματα.
Άτομα με αυξημένο νευρωτισμό έχουν την τάση, γενικότερα, να βιώνουν τα δυσάρεστα συναισθήματα πιο έντονα, όπως τον θυμό, την λύπη, την απογοήτευση, ενώ είναι περισσότερο ευάλωτοι στο άγχος. Όσον αφορά την σχέση τους με το κινητό, συχνά αντιδρούν συναισθηματικά στα μηνύματα, ιδιαίτερα όταν δεν ανταποκρίνεται άμεσα ο συνομιλητής τους. Είναι περισσότερο αντιδραστικοί, ευερέθιστοι και συναισθηματικοί και αυτό εξαιτίας της ευαλωτότητάς τους στον φόβο της απόρριψης από τους άλλους και λόγω της ανάγκης να διατηρούν αποτελεσματικά τις διαπροσωπικές σχέσεις τους.
Τόσο η εξωστρέφεια όσο και ο νευρωτισμός συνδέονται με την αίσθηση εξάρτησης από το κινητό και αυτό είναι αποτέλεσμα της ανάγκης να βρίσκονται σε επαφή με άλλους ανθρώπους και της έντονης επιθυμίας να διατηρούν με κάθε τρόπο την συναισθηματική εγγύτητα.
Στον αντίποδα βρίσκονται τα άτομα με υψηλό βαθμό ευσυνειδησίας και συναισθηματικής σταθερότητας. Τείνουν να είναι πολύ οργανωτικοί και φερέγγυοι, να έχουν αυτοπειθαρχία, να κινητοποιούνται από τα επιτεύγματά τους και να βάζουν νέους στόχους, ενώ προτιμούν την σχεδιασμένη έναντι της αυθόρμητης συμπεριφοράς. Τα άτομα με συναισθηματική σταθερότητα μπορούν να ελέγχουν την παρορμητική τους συμπεριφορά και έχουν χαμηλή αντιδραστικότητα και ευερεθιστότητα. Διαθέτουν σταθερό χαρακτήρα, ηρεμία και είναι λιγότερο ενθουσιώδεις και ευέξαπτοι. Αυτό έχει ως συνέπεια να είναι λιγότερο επιρρεπείς σε εθιστικές συνήθειες, όπως η χρήση του διαδικτύου και του κινητού τηλεφώνου.
Αντιμετώπιση
Οι περισσότεροι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η τοποθέτηση του κινητού σε μία διαφορετική θέση από αυτή που έχει συνηθίσει το άτομο (π.χ. μέσα στην τσάντα και όχι στην τσέπη) και η απενεργοποίηση της δόνησης μπορεί να μειώσει τα συμπτώματα.
Οι ψυχολόγοι-ψυχοθεραπευτές προτείνουν να γίνεται μια πρώτη αναγνώριση και επεξεργασία των συναισθημάτων, όταν λαμβάνει ή όχι κάποιος ένα μήνυμα και στη συνέχεια διαχείριση μέσω τεχνικών χαλάρωσης και ηρεμίας.
Η αλήθεια είναι ότι προκύπτουν πολλά ερωτήματα σχετικά με την φύση του συνδρόμου αυτού. Είναι το αποτέλεσμα της ψυχολογικής εξάρτησης από το κινητό σύμφωνα με τα δεδομένα της σημερινής κοινωνίας; Είναι μήπως παράμετρος ενός κοινωνικού άγχους, όπως συμβαίνει με την φανταστική αίσθηση όταν κάποιος μας φωνάζει με το όνομά μας; Ποιος είναι ο ρόλος του ανθρώπινου εγκεφάλου; Μήπως είναι ένδειξη ότι οι εγκεφαλικοί και γνωστικοί μηχανισμοί λειτουργούν σωστά;
Επιμέλεια κειμένου: Ευγενία Κελαράκου
Βιβλιογραφία
- Kruger D.J. &Djerf, J.M. (2017). Bad vibrations? Cell phone dependency predicts phantom communication experiences. Computers in Human Behavior, 70, 360-364.
- Drouin, M., Kaiser, D.H. & Miller, D.A. (2012). Phantom vibrations among undergraduates: Prevalence and associated psychological characteristics. Computer in Human Behavior, 28, 1490-1496.
Εικόνες: wsy_irena
