Η ανδρική στυτική διαταραχή αφορά την επίμονη ή επαναλαμβανόμενη αδυναμία επίτευξης ή διατήρησης επαρκούς στύσης μέχρι την ολοκλήρωση της σεξουαλικής δραστηριότητας. Αξίζει να επισημανθεί πως δεν αναφερόμαστε σε διαταραχή στις περιπτώσεις που η στυτική δυσλειτουργία οφείλεται σε ερεθισμό ανεπαρκούς έντασης ή διάρκειας. Για παράδειγμα, άτομα μεγαλύτερης ηλικίας μπορεί να χρειαστούν πιο έντονα ερεθίσματα, για να επιτύχουν επαρκή στύση.
Χαρακτηριστικά
Η στυτική δυσλειτουργία είναι αρκετά κοινή κατάσταση στους άνδρες, καθώς σύγχρονες επιστημονικές μελέτες εκτιμούν ότι το ποσοστό αγγίζει το 5-15% των ανδρών. Εντούτοις, τα ακριβή ποσοστά δεν είναι γνωστά αφενός λόγω έλλειψης επαρκών ερευνών, αφετέρου λόγω της απροθυμίας πολλών ανδρών να αναφερθούν σε δυσκολίες τέτοιας φύσης.
Η συχνότητα του προβλήματος αυξάνεται με την ηλικία με 5-9% των ανδρών στην ηλικία των 40 να εμφανίζει αυτή την διαταραχή και τουλάχιστον 15% των ανδρών στην ηλικία των 60. Πολλές μελέτες συνδέουν την στυτική διαταραχή με την διαδικασία της γήρανσης.
Η διαταραχή μπορεί να έχει πολλές μορφές. Κάποιοι αναφέρουν ανικανότητα να επιτύχουν στύση πριν την έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας. Άλλοι έχουν αρχικά στύση η οποία χάνεται τη στιγμή της διείσδυσης, ενώ άλλοι έχουν επαρκή στύση για διείσδυση, αλλά χάνεται κατά τη διάρκεια της συνουσίας. Άλλοι έχουν στύση μόνο τη στιγμή της πρωινής αφύπνισης ή μόνο κατά τη διάρκεια του αυνανισμού. Η ηλικία έναρξής της ποικίλλει, καθώς εξαρτάται από βιολογικούς, κοινωνικούς και ψυχολογικούς παράγοντες.
Παράγοντες επικινδυνότητας
Βιολογικές αιτίες
Μελέτες συνδέουν την ανδρική στυτική διαταραχή με προβλήματα που αναδύονται σε μεγαλύτερη ηλικία, όπως η υπερένταση, θέματα καρδιάς (αγγειακά προβλήματα, καρδιακή ανεπάρκεια) που μειώνουν τη ροή του αίματος στα γεννητικά όργανα, τα υψηλά επίπεδα χοληστερόλης, ο σακχαρώδης διαβήτης, η νεφρική ανεπάρκεια ή οι ορμονικές διαταραχές. Πολύ συχνά τα χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης εμπλέκονται στην ανάπτυξη της στυτικής δυσλειτουργίας.
Ανάμεσα στους παράγοντες επικινδυνότητας ανήκει και η παχυσαρκία, η σωματική αδράνεια, η χρήση καπνού, η κατάχρηση αλκοόλ και η χρήση ψυχοτρόπων ουσιών (αντικαταθλιπτικά, νευροληπτικά φάρμακα).
Η βιολογική φύση του προβλήματος συνήθως διαπιστώνεται όταν υπάρχει έλλειψη στύσης κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Ψυχολογικές και κοινωνικές αιτίες
Οι καθημερινοί στρεσογόνοι παράγοντες, όπως οι αυξημένες υποχρεώσεις και οι επαγγελματικές δραστηριότητες μπορεί να δημιουργήσουν υποτονική σεξουαλική επιθυμία και κατ’ επέκταση στυτική δυσλειτουργία. Για παράδειγμα, άνδρες που έχουν χάσει τη δουλειά τους και έχουν άγχος για οικονομικά θέματα έχουν συχνότερα προβλήματα στυτικής λειτουργίας.
Σύμφωνα με την οικογενειακή/συστημική προσέγγιση η σεξουαλική δυσλειτουργία, όσο επώδυνη και αν είναι, επιτελεί επίσης κάποια λειτουργία για κάθε μέλος, έχει ένα «κρυφό όφελος» στη σχέση του ζευγαριού. Δηλαδή μπορεί να είναι ο τρόπος να εκφραστούν τα προβλήματα στη σχέση, όπως η συναισθηματική απόσταση, η έλλειψη αγάπης και ερωτικού ενδιαφέροντος, η αίσθηση καταπίεσης ή ο θυμός και παρουσιάζεται η ευκαιρία να έρθουν στην επιφάνεια.
Πολύ συχνά τα ζευγάρια παρουσιάζουν προβλήματα όσον αφορά την σεξουαλική επικοινωνία και επαφή τα οποία επιδρούν στη στυτική δυσλειτουργία. Για παράδειγμα, μπορεί να υπάρχει η πεποίθηση ότι μόνο η συνουσία μπορεί να προκαλέσει τον οργασμό δημιουργώντας πίεση στον άνδρα να έχει στύση καθιστώντας τον έτσι πιο ευάλωτο στην διαταραχή. Από την άλλη, ίσως ο άνδρας να έχει μεγαλύτερη ανάγκη από περισσότερη άμεση διέγερση των γεννητικών οργάνων, αλλά να μην επικοινωνεί την ανάγκη του.
Οι διαταραχές διάθεσης, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η εικόνα του σώματος (π.χ. είμαι χοντρός, άρα και ανεπιθύμητος) και οι δυσκολίες σε προηγούμενες σχέσεις σχετίζονται με την στυτική δυσλειτουργία. Παράλληλα, τα αρνητικά συναισθήματα, όπως η ντροπή για αυτό που του συμβαίνει ή ο φόβος της αποτυχίας να φανεί αντάξιος της ανδρικής του φύσης οδηγούν σε αρνητικές σκέψεις/πεποιθήσεις που εμποδίζουν την διέγερση και τη στυτική ικανότητα, καθώς δημιουργούν έντονο άγχος (π.χ. ένας φυσιολογικός άνδρας πάντα έχει σεξουαλική επιθυμία και είναι σε ετοιμότητα). Ο φόβος της αποτυχίας κάνει την αποτυχία πιο πιθανή σαν αυτοεκπληρούμενη προφητεία.
Τα τελευταία χρόνια το πορνογραφικό υλικό και η εξάρτηση που κάποιοι παρουσιάζουν σε αυτό δημιουργεί προβλήματα στύσης, καθώς δεν ανταποκρίνονται σε αρκετά μεγάλο βαθμό στην πραγματικότητα με αποτέλεσμα οι άνδρες να μην διεγείρονται σε ικανοποιητικό βαθμό.
Τέλος, δεν είναι λίγοι και οι άνδρες που ίσως στο παρελθόν να βίωσαν κάποιο επώδυνο τραυματικό γεγονός συνδεόμενο με την σεξουαλική εμπειρία (σεξουαλική κακοποίηση) δημιουργώντας φόβους και μνήμες που δρουν ανασταλτικά στην επιθυμία και την διέγερση.
Γενικότερα, ο άνδρας που αρχίζει να έχει δυσκολίες με τη στύση του αρχίζει να έχει ταυτοχρόνως άγχος για το αν θα μπορέσει να έχει στύση δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο σκέψεων.
Όλα όσα τον απασχολούν, από τα προβλήματα και τις δυσκολίες της καθημερινότητας μέχρι τα παιδικά τραύματα και τα κοινωνικά και θρησκευτικά ταμπού (επιρροή των αυστηρών κοινωνικών στάσεων), δημιουργούν ένα έντονο άγχος. Το αποτέλεσμα είναι, αντί να αφεθεί στις αισθήσεις της σεξουαλικής εμπειρίας, να χαλαρώσει και να απολαύσει, παραμένει αποστασιοποιημένος στις σκέψεις και στους προβληματισμούς του παίρνοντας τον ρόλο του «θεατή και του κριτή» κρίνοντας συνεχώς τον ίδιο του τον εαυτό.
Συνέπειες
Η διαταραχή μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στις ερωτικές σχέσεις του, ενώ επιδρά και στον τρόπο που αντιλαμβάνεται τον εαυτό του, την εικόνα του, την αυτοπεποίθησή του και συνολικά επηρεάζει την ποιότητα της ζωής του (κοινωνική, πνευματική και ψυχική ευεξία).
Η πιο άμεση συνέπεια είναι η σεξουαλική αναποτελεσματικότητα, η οποία είναι φανερή μέσα από το ότι νιώθει ανίκανος κατά την διάρκεια της σεξουαλικής πράξης, ότι αισθάνεται μη αρεστός στον/στην σύντροφο και ότι δε λαμβάνει πρωτοβουλία για την έναρξη της σεξουαλικής πράξης. Επίσης, αισθάνεται ότι δεν μπορεί να διεγείρει τον/την σύντροφο και δεν είναι σε θέση να του/της ζητήσει την ποσότητα της σεξουαλικής διέγερσης που ο ίδιος επιθυμεί.
Τους κατακλύζουν συναισθήματα ντροπής, αποτυχίας, ενώ αισθάνονται ενοχές και αγωνία για την/τον σύντροφο, καθώς φοβούνται μήπως τους πληγώσουν ή τους χάσουν.
Επίσης, το άγχος τους μεταφέρεται στο κοινωνικό περίγυρο, σε φίλους και οικογένεια, αφού δεν ευχαριστιούνται τις υπόλοιπες όμορφες στιγμές. Έτσι, παρουσιάζουν χαμηλά επίπεδα κοινωνικοποίησης, υψηλή συναισθηματική δυσφορία, καταθλιπτικά συμπτώματα, άγχος, μοναξιά και γενικότερα χαμηλά επίπεδα ευτυχίας.
Όσο μεγαλύτερο το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν, τόσο περισσότερο γίνεται το κύριο θέμα στη ζωή τους με άμεσες ψυχολογικές συνέπειες.
Οι συνέπειες σχετίζονται με το πώς αντιλαμβάνεται ο ίδιος ο πάσχων την σοβαρότητα του προβλήματος, καθώς πολύ συχνά η αποτυχία της σεξουαλικότητάς του τον οδηγεί να αισθάνεται αποτυχημένος και στους υπόλοιπους τομείς της ζωής τους με μια γενικότερη δυσαρέσκεια και απογοήτευση.
Θεραπεία
Η φαρμακοθεραπεία και ειδικά οι αφροδισιακές ουσίες που ενεργοποιούν την έκκριση της νορεπινεφρίνης η οποία αυξάνει την σεξουαλική διέγερση δρουν περιφερικά, δηλαδή στον ιστό του πέους, χαλαρώνοντας τον λείο μυ και δημιουργώντας αγγειακή αύξηση που καταλήγει σε στύση. Ωστόσο, έχουν παρατηρηθεί αναφορές για έντονα αρνητικά συναισθήματα εξαιτίας της εξάρτησης και των έντονων προσδοκιών.
Και ενώ οι φαρμακευτικές αγωγές «λύνουν» λειτουργικά προβλήματα, ενδέχεται να συμβάλουν στην δημιουργία άλλων, όπως είναι η αποξένωση του ατόμου και σε μια «μηχανιστική» προσαρμογή καθώς δεν αντιμετωπίζονται άλλες διαπροσωπικές δυσκολίες του πάσχοντα.
Η θεραπεία μόνο με φάρμακα δεν αντιμετωπίζει τις ανάγκες των συντρόφων με αποτέλεσμα πολλές φορές να αγνοούνται οι δυσκολίες στην συναισθηματική και σεξουαλική ζωή του ζευγαριού.
Έτσι, η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να συνδυαστεί, όπου απαιτείται, με τις συνθετικές θεραπείες τόσο γνωσιακής/συμπεριφοριστικής, συστημικής, ψυχαναλυτικής και σεξουαλικής προσέγγισης. Αυτές θα εστιάσουν στην διερεύνηση των δυσλειτουργικών σκέψεων και πεποιθήσεων, θα γίνει η προσπάθεια να αφαιρεθεί η πίεση και το άγχος της επίδοσης και της ευχαρίστησης των συντρόφων, θα συζητηθούν πιθανά προβλήματα στη σχέση και θα γίνει ψυχοσεξουαλική εκπαίδευση. Στόχος είναι η ενδυνάμωση και η απόκτηση εμπιστοσύνης στον εαυτό.
Βιβλιογραφία:
- Χριστοπούλου, Α. (2008). Εισαγωγή στην Ψυχοπαθολογία του Ενήλικα. Εκδόσεις: Τόπος, Αθήνα.
- Latini, D.M., Penson, D. F., Wallace, K. L., Lubeck, D. P. & Lue, T. F. (2006). Clinical and psychosocial characteristics of men with erectile dysfunction: Baseline data from ExCEED. The Journal of Sex Medicine, Vol 3, 1059-1067.
- Mallis, D., Moisidis, K., Kirana, P.S., Papaharitou, S., Simos, G. & Hatzichristou, D. (2006). Moderate and severe erectile dysfunction equally affects life satisfaction. The Journal of Sex Medicine, Vol 3, 442-449
- Steggall, M.J. (2011). Clinical management of erectile dysfunction. International Journal of Urological Nursing, Vol 5 (No 2), 52-58.
- McCabe, M. P., & Althof, S. E. (2014). A systematic review of the psychosocial outcomes associated with erectile dysfunction: Does the impact of erectile dysfunction extend beyond a man’s inability to have sex? The Journal of Sex Medicine, Vol 11, 347-363.
Δικτυογραφία:
Επιμέλεια κειμένου: Ευγενία Κελαράκου
